پرسش :
چرا در قرآن لفظ «لیل» (شب) همیشه قبل از لفظ «نهار» (روز) آمده است؟
پاسخ :
دیدگاه های مختلفی درباره تقدیم و تأخیر شب و روز در قرآن از سوی مفسّران قرآن کریم مطرح شده که به مهم ترین آنها اشاره می شود:
1. برخی معتقدند که مقدّم شدن «شب» بر «روز» به جهت آن است که حق تعالى شب را پیش از روز آفرید.[1]
2. عدّه ای نیز برآنند که حرف «واو»، در ذکر «شب» پیش از «روز»، ترتیب را نمی رساند؛ چون خداوند شب را براى راحتی آفرید و روز را براى کار و تلاش در زندگی، چنان که فرمود: «و شب را پوششى (براى شما)، و روز را وسیلهاى براى زندگى و معاش».[2] اگر دنیا همیشه شب بود، همه چیز نابود می شد و از آن سو، اگر دنیا همیشه روز و آفتاب بود، همه چیز می سوخت.[3]
شواهد دیگری در قرآن وجود دارد که این دیدگاه را تأیید می کند؛ مانند:
«یا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ»؛[4] دستور تقدّم سجده بر رکوع در این آیه مبارکه دلیل بر ترتیب آنها در نماز مریم (س) نبوده، بلکه مقصود بجا آوردن هر دو عبادت می باشد؛ زیرا عطف با «واو» دلالت بر ترتیب ندارد؛ چنان که اگر به کسى گفته می شود نماز بخوان و خمس بده و روزه بگیر یعنى همه این دستورات را بجا آور و اطاعت کن.[5]
نتیجه این که، حرف «واو» دلالت بر ترتیب ندارد، مگر این که قرینه ای وجود داشته باشد.[6]
برای آگاهی بیشتر به کتاب های تفسیری زیر مراجعه نمایید:
أ. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 17، ص 90 و 91.
ب. حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 13، ص 380.
ج. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 459 و 460.
د. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 18، ص 385 و 386.
پی نوشت:
[1]. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، تحقیق: یاحقى، دکتر محمد جعفر و ناصح، دکتر محمد مهدى، ج 2، ص 270، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد، 1408ق.
[2]. «وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً»، نبأ، 10 و 11.
[3]. روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، ج 2، ص 270 و 271.
[4] . آل عمران، 43:«اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوعکنندگان، رکوع کن!».
[5] . داور پناه، ابوالفضل، انوار العرفان فى تفسیر القرآن، ج 5، ص 380 و 453، انتشارات صدر، تهران، چاپ اول، 1375ش.
[6] . مانند: آیه شریفه «فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ» (نساء، 34)، که این راههاى علاج با حرف «واو» به یکدیگر عطف شده، و حرف واو دلالتى بر ترتیب ندارد، ولى از معناى آیه مىدانیم که بین این سه علاج ترتیب هست. (طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 345، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق).
منبع:islamquest.net
دیدگاه های مختلفی درباره تقدیم و تأخیر شب و روز در قرآن از سوی مفسّران قرآن کریم مطرح شده که به مهم ترین آنها اشاره می شود:
1. برخی معتقدند که مقدّم شدن «شب» بر «روز» به جهت آن است که حق تعالى شب را پیش از روز آفرید.[1]
2. عدّه ای نیز برآنند که حرف «واو»، در ذکر «شب» پیش از «روز»، ترتیب را نمی رساند؛ چون خداوند شب را براى راحتی آفرید و روز را براى کار و تلاش در زندگی، چنان که فرمود: «و شب را پوششى (براى شما)، و روز را وسیلهاى براى زندگى و معاش».[2] اگر دنیا همیشه شب بود، همه چیز نابود می شد و از آن سو، اگر دنیا همیشه روز و آفتاب بود، همه چیز می سوخت.[3]
شواهد دیگری در قرآن وجود دارد که این دیدگاه را تأیید می کند؛ مانند:
«یا مَرْیَمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ»؛[4] دستور تقدّم سجده بر رکوع در این آیه مبارکه دلیل بر ترتیب آنها در نماز مریم (س) نبوده، بلکه مقصود بجا آوردن هر دو عبادت می باشد؛ زیرا عطف با «واو» دلالت بر ترتیب ندارد؛ چنان که اگر به کسى گفته می شود نماز بخوان و خمس بده و روزه بگیر یعنى همه این دستورات را بجا آور و اطاعت کن.[5]
نتیجه این که، حرف «واو» دلالت بر ترتیب ندارد، مگر این که قرینه ای وجود داشته باشد.[6]
برای آگاهی بیشتر به کتاب های تفسیری زیر مراجعه نمایید:
أ. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 17، ص 90 و 91.
ب. حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج 13، ص 380.
ج. طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 8، ص 459 و 460.
د. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 18، ص 385 و 386.
پی نوشت:
[1]. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، تحقیق: یاحقى، دکتر محمد جعفر و ناصح، دکتر محمد مهدى، ج 2، ص 270، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد، 1408ق.
[2]. «وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً»، نبأ، 10 و 11.
[3]. روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، ج 2، ص 270 و 271.
[4] . آل عمران، 43:«اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده بجا آور! و با رکوعکنندگان، رکوع کن!».
[5] . داور پناه، ابوالفضل، انوار العرفان فى تفسیر القرآن، ج 5، ص 380 و 453، انتشارات صدر، تهران، چاپ اول، 1375ش.
[6] . مانند: آیه شریفه «فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ» (نساء، 34)، که این راههاى علاج با حرف «واو» به یکدیگر عطف شده، و حرف واو دلالتى بر ترتیب ندارد، ولى از معناى آیه مىدانیم که بین این سه علاج ترتیب هست. (طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 345، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق).
منبع:islamquest.net
