پرسش :
با توجه به منابع دینی معیار و ملاک انتخاب اصلح در انتخابات ریاست جمهوری چیست؟
پاسخ :
با توجه به حضور قابل توجهی از کارشناسان اسلامی در مجلس خبرگان قانون گذاری و نقش فعال آن در تدوین قانون اساسی می توان شرایطی که برای ریاست جمهوری در قانون اساسی بیان شده است را برگرفته از منابع دینی دانسته و آن را ملاک صلاحیت افراد برای این مسئولیت مد نظر قرار داد با این وجود برای انتخاب اصلح ، به بعضی از معیارها و ملاک ها اشاره می شود :
1 – تقوا : یکی از شرایط ریاست جمهوری و به عبارت بهتر یکی از معیارها برای انتخاب اصلح تقواست . حضرت علی علیه السلام در نامه به مالک اشتر به مسئله تقوا تاکید دارند و فرموده است : «امره بتقوی الله»[1] البته تقوا با تمام ابعاد آن . به عنوان مثال وقتی کاندیدایی در معرفی خودش و همچنین در زمان تبلیغات انتخاباتی رعایت کند و به دیگر کاندیداها تهمت نزند و در چارچوب حرف بزند و وعده و وعید ندهد و خلاصه تقوای سیاسی ، اجتماعی و ... داشته باشد یکی از بهترین ملاک برا ی انتخاب اصلح می باشد .
امام خمینی (ره) هم به این مسئله اشاره دارند و فرموده اند : «ما احتیاج به رجالی متدین و قابل اعتماد داریم که در عضویت شورایی پس از سقوط رژیم شرکت کنند»[2]
2 – ولایت پذیر باشد ، همانطور که حضرت علی علیه السلام فرموده است : «و والی الامر علیک فوقک»[3] یکی از مسلمات و مبانی جمهوری اسلامی مسئله ولایت فقیه می باشد که باید از اول تا آخرین روز زمان ریاست جمهوری اش از ولی فقیه اطاعت کند . پس مردم باید توجه داشته باشند که یکی دیگر از ملاک های انتخاب اصلح ، ولایت پذیری کاندیدا می باشد و آن را می توان از طریق پرسش از متخصصین اهل فن و همچنین مراجعه به سابقه کاندیدا تا حدی تشخیص داد .
امام خمینی(ره) هم به این مساله خیلی تاکید داشتند و فرموده اند انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است و هدف اصلی ایشان از نهضت و انقلاب احیاء و اجرای احکام اسلامی است و این زمانی عملی می شود که رئیس جمهوری از ولی فقیه تبعیت کند و در همه کارها تحت نظر حاکم اسلامی باشد تا کارهای بر خلاف اسلام انجام نگیرد چون از نظر ما ولی فقیه ادامه امامت و رسالت می باشد و به همین خاطرتبعیت از آن لازم و ضروری است .
3 – تبعیت از قانون : می توان گفت یکی از مواردی که امام خمینی(ره) به آن تاکید داشتند تبعیت از قانون بود و در این مورد فرموده است «در اسلام قانون است . همه تابع قانونند و قانون هم قانون خداست . قانونی است که از روی عدالت الهی پیدا شده است . قانونی است که قرآن است ، قرآن کریم است و سنّت رسول اکرم(ص) است . همه تابع او هستیم و همه باید روی آن میزان عمل کنیم . فرقی ما بین اشخاص نیست در قانون اسلام . فرقی مابین گروه ها نیست»[4]
امام خمینی(ره) حکومت اسلامی را حکومت قانون می دانند و به همین خاطر به آن تاکید دارند . حضرت علی علیه السلام هم فرموده است : «و اتباع ما امر به فی کتابه»[5]
حاکم اسلامی در زمان غیبت کبرا ولی فقیه می باشد، برای اطاعت از ولی فقیه که ادامه امامت و رسالت است باید به سراغ قرآن و دستورات آن رفت . قرآن راه اطاعت خدا را مشخص کرده است و هم چنین راه را برای اطاعت از پیام و کلام رسول خدا(ص) هموار ساخته است .
4 – ساده زیستی : یکی دیگراز معیارهای انتخاب اصلح ، ساده زیستی و دوری از تجملات و تشریفات می باشد . همانطوری که حضرت علی علیه السلام فرموده است : «اولئک اخف علیک مؤونه»[6]
امام خمینی (ره) هم به این مسئله خیلی تاکید داشته و در این مورد فرموده است : «آخرین نکته ای که در اینجا ... باید از باب تذکر عرض کنم و بر آن تاکید نمایم مساله ساده زیستی و زهدگرایی ... است ... و از گرایش به تجملات و زرق وبرق دنیا دون شان .... و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است پرهیز کنند و برحذر باشند»[7]
امام خمینی (ره) در مورد کاخ نشینی فرموده است : « آن روزى که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزى که رئیس جمهور ما خداى نخواسته، از آن خوى کوخنشینى بیرون برود و به کاخنشینى توجه بکند، آن روز است که انحطاط براى خود و براى کسانى که با او تماس دارند پیدا مىشود. آن روزى که مجلسیان خوى کاخنشینى پیدا کنند خداى نخواسته، و از این خوى ارزنده کوخنشینى بیرون بروند، آن روز است که ما براى این کشور باید فاتحه بخوانیم»[8]
حضرت علی علیه السلام به مردم بصره فرمود : «ای مردم بصره ، بر من خورده مگیرید (سپس به پیراهن خود اشاره کرده و فرمود) : این از دستبافت های همسر من است»[9]
5 – تخصص و تعهد : یکی دیگر از ملاک های انتخاب اصلح علاوه بر تعهد ، تخصص داشتن همکاران رئیس جمهور می باشد. البته مقداری تشخیص آن مشکل می باشد ولی به هر حال به نظر می رسد در انتخاب اصلح یک معیار مهم می باشد، همانطوری که امام به این مسئله اشاره کرده و فرموده است : « دولت بدون گزینش اشخاص متعهد و متخصص در رشتههاى مختلفه موفق نخواهد شد و دولتمردان در گزینش همکاران به کاردانى و تعهد آنان و بهتر خدمت کردن آنها به کشور و در منافع ملت بودن آنان تکیه کنند تا در پیش حق تعالى و ملت رو سفید باشند و در امور موفق باشند، نه بر دوستى و آشنایى و حرف شنوى بىتفکر و تأمل که این رویّه موجب ناکامى در خدمت به کشور است. دوست خوب براى دست اندرکاران آن است که در پیشرفت امور محوله به آنان مؤثر باشد و در خدمت ملت باشد، نه در خدمت آنان، هر که و هر چه خواهد بود. دولتمردان از دانشمندان و متخصصان متعهد استمداد کنند تا راز موفقیت را به دست آورند. دولتمردان با رویّه و فکر واحد براى رسیدن به آنچه صلاح اسلام و کشور است به پیش روند. و این سیاست صحیح اسلامى است»[10]
6 – حمایت از محرومان و مستضعفان :
یکی دیگر از معیارهای انتخاب اصلح این است که از قشر مستضعف و طبقه پائین جامعه باشد تا بتواند ازمحرومان و مستضعفان حمایت کند و به فکر آنها باشد و وضع معیشت آنها رسیدگی کند . پیامبر اسلام (ص) هم به پیروان خود توصیه می کرد که از مستضعفان حمایت کنند و هم چنین در یک روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که یکی از خصلت های مهم سلمان فارسی آن بود که مستمندان و مستضعفان را دوست می داشت و مجالست با آنان را بر مجالست با ثروتمندان ترجیح می داد[11] .
امام خمینی (ره) هم بر حمایت ازمحرومان ومستضعفان تاکید می کردند و در این مورد فرموده اند : « توجه داشته باشند رئیس جمهور و وکلاى مجلس از طبقهاى باشند؛ که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند»[12]
در مجموع این ویژگی های که به اختصار در باره آن پرداختیم می تواند ملاک و معیارهای خوبی برای انتخاب اصلح برای تصدی ریاست جمهوری باشد که علاوه برآن ملاک هایی چون داشتن برنامه مدون و برخورداری از مدیریت قوی، دارای روحیه استقلال و خودباوری و عدم گرایش به غرب، حسن سابقه و شهرت و نداشتن سوء ظن به آن از مواردی است که می توان بر موارد فوق افزود.
پاورقی ها:
[1] نهج البلاغه ، ترجمه دکتر شهیدی ، نامه 53 ص 325
[2]. صحیفه امام، ج5 ، ص151
[3]. نهج البلاغه، همان، ص326
[4]. صحیفه امام، ج9 ص 425
[5] نهج البلاغه ، همان
[6]. نهج البلاغه.همان
[7]. صحیفه امام، ج20، 342
[8]. همان؛ ج17، ص376
[9] . بحارالانوار، ج40، ص325
[10]. صحیفه امام، همان، ج19، ص157و 158
[11]. بحارالانوار،ج22، ص327
[12] وصیت نامه سیاسی الهی امام(ره)
با توجه به حضور قابل توجهی از کارشناسان اسلامی در مجلس خبرگان قانون گذاری و نقش فعال آن در تدوین قانون اساسی می توان شرایطی که برای ریاست جمهوری در قانون اساسی بیان شده است را برگرفته از منابع دینی دانسته و آن را ملاک صلاحیت افراد برای این مسئولیت مد نظر قرار داد با این وجود برای انتخاب اصلح ، به بعضی از معیارها و ملاک ها اشاره می شود :
1 – تقوا : یکی از شرایط ریاست جمهوری و به عبارت بهتر یکی از معیارها برای انتخاب اصلح تقواست . حضرت علی علیه السلام در نامه به مالک اشتر به مسئله تقوا تاکید دارند و فرموده است : «امره بتقوی الله»[1] البته تقوا با تمام ابعاد آن . به عنوان مثال وقتی کاندیدایی در معرفی خودش و همچنین در زمان تبلیغات انتخاباتی رعایت کند و به دیگر کاندیداها تهمت نزند و در چارچوب حرف بزند و وعده و وعید ندهد و خلاصه تقوای سیاسی ، اجتماعی و ... داشته باشد یکی از بهترین ملاک برا ی انتخاب اصلح می باشد .
امام خمینی (ره) هم به این مسئله اشاره دارند و فرموده اند : «ما احتیاج به رجالی متدین و قابل اعتماد داریم که در عضویت شورایی پس از سقوط رژیم شرکت کنند»[2]
2 – ولایت پذیر باشد ، همانطور که حضرت علی علیه السلام فرموده است : «و والی الامر علیک فوقک»[3] یکی از مسلمات و مبانی جمهوری اسلامی مسئله ولایت فقیه می باشد که باید از اول تا آخرین روز زمان ریاست جمهوری اش از ولی فقیه اطاعت کند . پس مردم باید توجه داشته باشند که یکی دیگر از ملاک های انتخاب اصلح ، ولایت پذیری کاندیدا می باشد و آن را می توان از طریق پرسش از متخصصین اهل فن و همچنین مراجعه به سابقه کاندیدا تا حدی تشخیص داد .
امام خمینی(ره) هم به این مساله خیلی تاکید داشتند و فرموده اند انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است و هدف اصلی ایشان از نهضت و انقلاب احیاء و اجرای احکام اسلامی است و این زمانی عملی می شود که رئیس جمهوری از ولی فقیه تبعیت کند و در همه کارها تحت نظر حاکم اسلامی باشد تا کارهای بر خلاف اسلام انجام نگیرد چون از نظر ما ولی فقیه ادامه امامت و رسالت می باشد و به همین خاطرتبعیت از آن لازم و ضروری است .
3 – تبعیت از قانون : می توان گفت یکی از مواردی که امام خمینی(ره) به آن تاکید داشتند تبعیت از قانون بود و در این مورد فرموده است «در اسلام قانون است . همه تابع قانونند و قانون هم قانون خداست . قانونی است که از روی عدالت الهی پیدا شده است . قانونی است که قرآن است ، قرآن کریم است و سنّت رسول اکرم(ص) است . همه تابع او هستیم و همه باید روی آن میزان عمل کنیم . فرقی ما بین اشخاص نیست در قانون اسلام . فرقی مابین گروه ها نیست»[4]
امام خمینی(ره) حکومت اسلامی را حکومت قانون می دانند و به همین خاطر به آن تاکید دارند . حضرت علی علیه السلام هم فرموده است : «و اتباع ما امر به فی کتابه»[5]
حاکم اسلامی در زمان غیبت کبرا ولی فقیه می باشد، برای اطاعت از ولی فقیه که ادامه امامت و رسالت است باید به سراغ قرآن و دستورات آن رفت . قرآن راه اطاعت خدا را مشخص کرده است و هم چنین راه را برای اطاعت از پیام و کلام رسول خدا(ص) هموار ساخته است .
4 – ساده زیستی : یکی دیگراز معیارهای انتخاب اصلح ، ساده زیستی و دوری از تجملات و تشریفات می باشد . همانطوری که حضرت علی علیه السلام فرموده است : «اولئک اخف علیک مؤونه»[6]
امام خمینی (ره) هم به این مسئله خیلی تاکید داشته و در این مورد فرموده است : «آخرین نکته ای که در اینجا ... باید از باب تذکر عرض کنم و بر آن تاکید نمایم مساله ساده زیستی و زهدگرایی ... است ... و از گرایش به تجملات و زرق وبرق دنیا دون شان .... و اعتبار نظام جمهوری اسلامی ایران است پرهیز کنند و برحذر باشند»[7]
امام خمینی (ره) در مورد کاخ نشینی فرموده است : « آن روزى که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزى که رئیس جمهور ما خداى نخواسته، از آن خوى کوخنشینى بیرون برود و به کاخنشینى توجه بکند، آن روز است که انحطاط براى خود و براى کسانى که با او تماس دارند پیدا مىشود. آن روزى که مجلسیان خوى کاخنشینى پیدا کنند خداى نخواسته، و از این خوى ارزنده کوخنشینى بیرون بروند، آن روز است که ما براى این کشور باید فاتحه بخوانیم»[8]
حضرت علی علیه السلام به مردم بصره فرمود : «ای مردم بصره ، بر من خورده مگیرید (سپس به پیراهن خود اشاره کرده و فرمود) : این از دستبافت های همسر من است»[9]
5 – تخصص و تعهد : یکی دیگر از ملاک های انتخاب اصلح علاوه بر تعهد ، تخصص داشتن همکاران رئیس جمهور می باشد. البته مقداری تشخیص آن مشکل می باشد ولی به هر حال به نظر می رسد در انتخاب اصلح یک معیار مهم می باشد، همانطوری که امام به این مسئله اشاره کرده و فرموده است : « دولت بدون گزینش اشخاص متعهد و متخصص در رشتههاى مختلفه موفق نخواهد شد و دولتمردان در گزینش همکاران به کاردانى و تعهد آنان و بهتر خدمت کردن آنها به کشور و در منافع ملت بودن آنان تکیه کنند تا در پیش حق تعالى و ملت رو سفید باشند و در امور موفق باشند، نه بر دوستى و آشنایى و حرف شنوى بىتفکر و تأمل که این رویّه موجب ناکامى در خدمت به کشور است. دوست خوب براى دست اندرکاران آن است که در پیشرفت امور محوله به آنان مؤثر باشد و در خدمت ملت باشد، نه در خدمت آنان، هر که و هر چه خواهد بود. دولتمردان از دانشمندان و متخصصان متعهد استمداد کنند تا راز موفقیت را به دست آورند. دولتمردان با رویّه و فکر واحد براى رسیدن به آنچه صلاح اسلام و کشور است به پیش روند. و این سیاست صحیح اسلامى است»[10]
6 – حمایت از محرومان و مستضعفان :
یکی دیگر از معیارهای انتخاب اصلح این است که از قشر مستضعف و طبقه پائین جامعه باشد تا بتواند ازمحرومان و مستضعفان حمایت کند و به فکر آنها باشد و وضع معیشت آنها رسیدگی کند . پیامبر اسلام (ص) هم به پیروان خود توصیه می کرد که از مستضعفان حمایت کنند و هم چنین در یک روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که یکی از خصلت های مهم سلمان فارسی آن بود که مستمندان و مستضعفان را دوست می داشت و مجالست با آنان را بر مجالست با ثروتمندان ترجیح می داد[11] .
امام خمینی (ره) هم بر حمایت ازمحرومان ومستضعفان تاکید می کردند و در این مورد فرموده اند : « توجه داشته باشند رئیس جمهور و وکلاى مجلس از طبقهاى باشند؛ که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند»[12]
در مجموع این ویژگی های که به اختصار در باره آن پرداختیم می تواند ملاک و معیارهای خوبی برای انتخاب اصلح برای تصدی ریاست جمهوری باشد که علاوه برآن ملاک هایی چون داشتن برنامه مدون و برخورداری از مدیریت قوی، دارای روحیه استقلال و خودباوری و عدم گرایش به غرب، حسن سابقه و شهرت و نداشتن سوء ظن به آن از مواردی است که می توان بر موارد فوق افزود.
پاورقی ها:
[1] نهج البلاغه ، ترجمه دکتر شهیدی ، نامه 53 ص 325
[2]. صحیفه امام، ج5 ، ص151
[3]. نهج البلاغه، همان، ص326
[4]. صحیفه امام، ج9 ص 425
[5] نهج البلاغه ، همان
[6]. نهج البلاغه.همان
[7]. صحیفه امام، ج20، 342
[8]. همان؛ ج17، ص376
[9] . بحارالانوار، ج40، ص325
[10]. صحیفه امام، همان، ج19، ص157و 158
[11]. بحارالانوار،ج22، ص327
[12] وصیت نامه سیاسی الهی امام(ره)
