پرسش :
نظر اسلام درباره جنگ در ماه های حرام چیست؟
پاسخ :
شرح پرسش:
آیه 217 سوره بقره می گوید: ای پیغمبر اگر مردم از تو راجع به جنگ در ماه های حرام سؤال کنند بگو گناهی است بزرگ. ولی باز داشتن خلق از راه خدا و پایمال کردن حرمت حرم خدا و بیرون کردن اهل حرم بسیار گناه بزرگتری است و فتنه گری فساد انگیز تر از قتل است و کافران پیوسته با شما کار زار کنند... . آیا معنای این آیات آن است که این 4 ماه (ماه های حرام) از سال که اعراب در آن بدون دغدغه جنگ بسر می برند نیز از آنها گرفته شد؟
پاسخ :
مراد از ماه هاى حرام ماه هایى است که خداوند متعال رعایت حرمت آن ها را بر مؤمنان واجب نموده است. از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) جنگ در این ماه ها ناروا دانسته شده است. این سنت تا ظهور اسلام همچنان طبق سیره عملى در میان عرب محترم شمرده مى شد، قرآن کریم نیز بر آن صحه گذاشته و حرمت ماه هاى حرام را امضاء کرد. چنان که خداوند مى فرماید: " شمار ماه ها به نزد خداوند، در کتاب الهى از روزى که آسمان ها و زمین را آفرید، دوازده ماه است چهار (ماه) از آن حرام است. دین درست این است. پس در آن (چهارماه) بر خویشتن ستم مکنید و با مشرکان به هنگام نبرد دسته جمعى پیکار کنید همان گونه که آن ها دسته جمعى با شما پیکار مى کنند و بدانید خدا با پرهیزگاران است."[1] ماه هاى حرام عبارتند از ذى القعده، ذى الحجه، محرم و رجب. حرمت این ماه ها بر اساس فلسفه ها و فوایدی است که در این رابطه می توان به احتمال پایان یافتن جنگ ها به خاطر مجال یافتن جنگجویان براى تفکر و اندیشه، دعوت به صلح و آرامش، امکان انجام مناسک حج، تجارت و .... اشاره کرد.
اسلام نه تنها جنگ در ماه های حرام را جایز ندانسته بلکه به نحوی سختگیرانه با آن برخورد نموده تا کسی فکر جنگیدن آن ماه ها را در سر نپروراند تا جایی که در آیه مورد سؤال، جنگ در آن را (گناهى) بزرگ شمرده است[2] و در قتل های غیر عمدی نیز دیه ها را افزایش داده است[3].
اما از آنجایی که مشرکان مکه در نظر داشتند از این مسئله سوء استفاده کرده و در ماه هاى حرام به مسلمانان هجوم آورند، ( زیرا گمانشان این بود، که در این ماه ها مسلمانان به مقابله برنمىخیزند.)خداوند دستور داد اگر آنها در ماه هاى حرام دست به اسلحه بردند، مسلمانان در مقابل آنها بایستند، مىفرماید:" ماه حرام در برابر ماه حرام است".[4]
یعنى اگر دشمنان احترام آن را شکستند و در آن با شما پیکار کردند شما نیز حق دارید مقابله به مثل کنید. " زیرا حرمات، قصاص دارد".[5]
بنابراین گرچه اسلام، سنت تحریم پیکار در ماه هاى حرام (که از زمان حضرت ابراهیم در میان عرب وجود داشته است.) را امضا کرده است اما با توجه به سوء استفاده های دشمنان، برای این قانون استثنایى قرار داده و فرموده است:" درست است که جهاد در ماه حرام مهم است ولى جلوگیرى از راه خدا و کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام مسجد الحرام، و خارج کردن و تبعید نمودن ساکنان آن، نزد خداوند از آن مهمتر است".[6]
سپس مى افزاید:" ایجاد فتنه (و منحرف ساختن مردم از دین خدا) از قتل هم بالاتر است".
چرا که آن، جنایتى است بر جسم انسان و این جنایتى است بر جان و روح و ایمان انسان و بعد چنین ادامه مىدهد که مسلمانان نباید تحت تأثیر تبلیغات انحرافى مشرکان قرار گیرند؛ زیرا " آن ها دائماً با شما مىجنگند تا اگر بتوانند شما را از دینتان باز گردانند" پس محکم و استوار در برابر آنها بایستید، و به وسوسههاى آنها در زمینه ماه حرام و غیر آن اعتنا نکنید.[7]
احترام به ماه هاى حرام براى کسانى است که آن را محترم بدانند ولى کسانى که حرمت مسجد الحرام و حرمت ماه حرام و حرمت حال احرام را زیر پا بگذارند، رعایت این احترام بر آنها لازم نیست و با آنها حتى در ماه حرام و در مسجد الحرام نیز باید نبرد نمود تا بار دیگر اندیشه شکستن حریم ماه هاى حرام را نداشته باشند[8]
پی نوشت:
[1] توبه،36:"إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِى کِتَـبِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَـوَ تِ وَالأَْرْضَ مِنْهَآ أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْـلِمُوا فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَقَـتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَآفَّةً کَمَا یُقَـتِلُونَکُمْ کَآفَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ "
[2] بقره، 217.
[3] طوسی، تهذیبالأحکام، ج 10، ص 215، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365هـ . ش 16- بَابُ الْقَاتِلِ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الْحَرَمِ، 1- الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ کُلَیْبِ بْنِ مُعَاوِیَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ مَنْ قَتَلَ فِی شَهْرٍ حَرَامٍ فَعَلَیْهِ دِیَةٌ وَ ثُلُثٌ و ... .
[4] بقره، 194.:" یَسَْلُونَکَ عَنِ الشهَّْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَ صَدٌّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ وَ کُفْرُ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ إِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبرَُ عِندَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبرَُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَ مَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ وَ أُوْلَئکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُون
[5] تفسیر نمونه، 31 و 32.
[6] بقره،217
[7] تفسیر نمونه، ج 2، ص 111 و 112 و 113.
[8] أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 557.
منبع:islamquest.net
شرح پرسش:
آیه 217 سوره بقره می گوید: ای پیغمبر اگر مردم از تو راجع به جنگ در ماه های حرام سؤال کنند بگو گناهی است بزرگ. ولی باز داشتن خلق از راه خدا و پایمال کردن حرمت حرم خدا و بیرون کردن اهل حرم بسیار گناه بزرگتری است و فتنه گری فساد انگیز تر از قتل است و کافران پیوسته با شما کار زار کنند... . آیا معنای این آیات آن است که این 4 ماه (ماه های حرام) از سال که اعراب در آن بدون دغدغه جنگ بسر می برند نیز از آنها گرفته شد؟
پاسخ :
مراد از ماه هاى حرام ماه هایى است که خداوند متعال رعایت حرمت آن ها را بر مؤمنان واجب نموده است. از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) جنگ در این ماه ها ناروا دانسته شده است. این سنت تا ظهور اسلام همچنان طبق سیره عملى در میان عرب محترم شمرده مى شد، قرآن کریم نیز بر آن صحه گذاشته و حرمت ماه هاى حرام را امضاء کرد. چنان که خداوند مى فرماید: " شمار ماه ها به نزد خداوند، در کتاب الهى از روزى که آسمان ها و زمین را آفرید، دوازده ماه است چهار (ماه) از آن حرام است. دین درست این است. پس در آن (چهارماه) بر خویشتن ستم مکنید و با مشرکان به هنگام نبرد دسته جمعى پیکار کنید همان گونه که آن ها دسته جمعى با شما پیکار مى کنند و بدانید خدا با پرهیزگاران است."[1] ماه هاى حرام عبارتند از ذى القعده، ذى الحجه، محرم و رجب. حرمت این ماه ها بر اساس فلسفه ها و فوایدی است که در این رابطه می توان به احتمال پایان یافتن جنگ ها به خاطر مجال یافتن جنگجویان براى تفکر و اندیشه، دعوت به صلح و آرامش، امکان انجام مناسک حج، تجارت و .... اشاره کرد.
اسلام نه تنها جنگ در ماه های حرام را جایز ندانسته بلکه به نحوی سختگیرانه با آن برخورد نموده تا کسی فکر جنگیدن آن ماه ها را در سر نپروراند تا جایی که در آیه مورد سؤال، جنگ در آن را (گناهى) بزرگ شمرده است[2] و در قتل های غیر عمدی نیز دیه ها را افزایش داده است[3].
اما از آنجایی که مشرکان مکه در نظر داشتند از این مسئله سوء استفاده کرده و در ماه هاى حرام به مسلمانان هجوم آورند، ( زیرا گمانشان این بود، که در این ماه ها مسلمانان به مقابله برنمىخیزند.)خداوند دستور داد اگر آنها در ماه هاى حرام دست به اسلحه بردند، مسلمانان در مقابل آنها بایستند، مىفرماید:" ماه حرام در برابر ماه حرام است".[4]
یعنى اگر دشمنان احترام آن را شکستند و در آن با شما پیکار کردند شما نیز حق دارید مقابله به مثل کنید. " زیرا حرمات، قصاص دارد".[5]
بنابراین گرچه اسلام، سنت تحریم پیکار در ماه هاى حرام (که از زمان حضرت ابراهیم در میان عرب وجود داشته است.) را امضا کرده است اما با توجه به سوء استفاده های دشمنان، برای این قانون استثنایى قرار داده و فرموده است:" درست است که جهاد در ماه حرام مهم است ولى جلوگیرى از راه خدا و کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام مسجد الحرام، و خارج کردن و تبعید نمودن ساکنان آن، نزد خداوند از آن مهمتر است".[6]
سپس مى افزاید:" ایجاد فتنه (و منحرف ساختن مردم از دین خدا) از قتل هم بالاتر است".
چرا که آن، جنایتى است بر جسم انسان و این جنایتى است بر جان و روح و ایمان انسان و بعد چنین ادامه مىدهد که مسلمانان نباید تحت تأثیر تبلیغات انحرافى مشرکان قرار گیرند؛ زیرا " آن ها دائماً با شما مىجنگند تا اگر بتوانند شما را از دینتان باز گردانند" پس محکم و استوار در برابر آنها بایستید، و به وسوسههاى آنها در زمینه ماه حرام و غیر آن اعتنا نکنید.[7]
احترام به ماه هاى حرام براى کسانى است که آن را محترم بدانند ولى کسانى که حرمت مسجد الحرام و حرمت ماه حرام و حرمت حال احرام را زیر پا بگذارند، رعایت این احترام بر آنها لازم نیست و با آنها حتى در ماه حرام و در مسجد الحرام نیز باید نبرد نمود تا بار دیگر اندیشه شکستن حریم ماه هاى حرام را نداشته باشند[8]
پی نوشت:
[1] توبه،36:"إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِى کِتَـبِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَـوَ تِ وَالأَْرْضَ مِنْهَآ أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْـلِمُوا فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَقَـتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَآفَّةً کَمَا یُقَـتِلُونَکُمْ کَآفَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ "
[2] بقره، 217.
[3] طوسی، تهذیبالأحکام، ج 10، ص 215، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365هـ . ش 16- بَابُ الْقَاتِلِ فِی الشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الْحَرَمِ، 1- الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ کُلَیْبِ بْنِ مُعَاوِیَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ مَنْ قَتَلَ فِی شَهْرٍ حَرَامٍ فَعَلَیْهِ دِیَةٌ وَ ثُلُثٌ و ... .
[4] بقره، 194.:" یَسَْلُونَکَ عَنِ الشهَّْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَ صَدٌّ عَن سَبِیلِ اللَّهِ وَ کُفْرُ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ إِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبرَُ عِندَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبرَُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتىَ یَرُدُّوکُمْ عَن دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَ مَن یَرْتَدِدْ مِنکُمْ عَن دِینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کَافِرٌ فَأُوْلَئکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ وَ أُوْلَئکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُون
[5] تفسیر نمونه، 31 و 32.
[6] بقره،217
[7] تفسیر نمونه، ج 2، ص 111 و 112 و 113.
[8] أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 557.
منبع:islamquest.net
