پرسش :
در ابتدای بسیاری از سوره ها حروف مقطعه وجود دارد فایده این حروف چیست؟
پاسخ :
شرح پرسش:
در ابتدای بسیاری از سوره ها حروفی شبیه "الم" (حروف مقطعه) هست که حتی مفسران معنای آن را نمی دانند کتابی که راهنمای بشر برای همهُ زمان ها است. چرا باید حاوی کلمات مرموز باشد. این کلمات چه گره ای از زندگی بشر امروزه حل می کند. خدا که نباید حرف بیهوده بزند.
پاسخ :
پیش از پرداختن به پاسخی مناسب به این پرسش، نخست دو نظریه ای که در رابطه با حروف مقطعه قرآن مطرح شده بیان می کنیم.
پیرامون حروف مقطعه قرآن سخنان زیادی گفته شده است [1] ، از میان سخنان مفسرانی که در این راستا سخن گفته اند، بیاناتی از علامه طباطبایی سپس دیدگاه مفسر دیگری را بیان می نماییم سپس نتیجه می گیریم.
علامه (ره) می گوید: در بیست و نه سوره از قرآن حروف مقطعه آمده که بعضى با یک حرف شروع شده؛ مانند سوره" ص" و" ق" و" ن". بعضى دیگر با دو حرف؛ نظیر" طه" و" طس"، و" یس" و" حم" و بعضى دیگر با سه حرف؛ مانند" الم" و" الر" و" طسم" و بعضى دیگر با چهار حرف؛ مثل" المص" و" المر" و بعضى هم با پنج حرف چون سوره" کهیعص" و" حمعسق".
از سوى دیگر این حروف هم (از نظر تعداد کاربرد) با یک دیگر تفاوت دارند، بعضى از آنها تنها در یک جا آمده؛ مانند" ن" و بعضى دیگر در آغاز چند سوره آمده؛ مانند" الم"، و" الر" و" طس" و" حم".
با در نظر گرفتن این دو نکته اگر کمى در سورههایى که حروف مقطعه سرآغاز آنها یکى است- مانند" الم"،" المر"، دقت کنیم، خواهیم دید که آن سورهها از نظر مضمون نیز به هم شباهت دارند و سیاقشان یکى است، به طورى که شباهت بین آنها در سایر سورهها دیده نمىشود.
شباهتى که در آیات اول بیشتر این سورهها مشاهده مىشود بر این معنا تأکید می کند؛ مثلاً در سورههاى" حم" آیه اول آن با عبارت" تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ" است، یا عبارتى دیگر که این معنا را مىرساند، و نظیر آن آیههاى اول سورههایى است که با" الر" افتتاح شده که فرموده: " تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ" و یا عبارتى در همین معنا و نیز نظیر این در سورههایى که با" طس" شروع مىشود و یا سورههایى که با" الم" آغاز گشته، که در بیشتر آنها نبودن ریب و شک در کتاب به میان آمده، و یا عبارتى که همین معنا را مىرساند.
با در نظر گرفتن این شباهت ها ممکن است آدمى حدس بزند که بین این حروف و مضامین سورهاى که با این حروف آغاز شده ارتباط خاصى باشد، مؤید این حدس آن است که مىبینیم سوره اعراف که با" المص" آغاز شده، مطالبى را که در سورههاى" الم" و سوره" صاد" هست در خود جمع کرده. و نیز مىبینیم سوره رعد که با حروف" المر" افتتاح شده، مطالب هر دو قسم سورههاى" الم" و" المر" را دارد.
از این جا استفاده مىشود که این حروف رموزى هستند بین خداى تعالى و پیامبرش که معناى آنها از ما پنهان است و فهم عادى ما راهى به درک آنها ندارد، مگر به همین مقدار که حدس بزنیم بین این حروف و مضامینى که در سورههاى هر یک آمده ارتباط خاصى هست. [2]
در ادامه بیان نکته ای که یکی از مفسران معاصر عرضه داشته خالی از لطف نیست.
چند سال قبل یکى از محقّقین مصرى «دکتر رشاد» که ساکن امریکا است، در باره حروف مقطعه اوائل بعضى سورهها به نکاتی دست یافته که آن را به وسیله دستگاه الکترونیکى به ثبوت رسانده است، او به این نتیجه رسیده است که حروف اوائل هر یک از این سورهها رابطهاى دارد با حروفى که در آیات همان سوره آمده است، سپس همین دریافت و نظر را با کوشش چند ساله و به وسیله دستگاه الکترونیکى به صورتى اثبات کرد و به این نتیجه رسید که مقدار حروفى که در هر یک از این 29 سوره که با حروف مفرد یا مرکب آغاز شده بیش از دیگر حروفى است که در همان سوره آمده است، بنا بر این کشف، معلوم مىشود که بیش از اعجازى که در لغات خاص و ترکیب جملهها و آیات در قرآن آمده، حروف آن هم با حساب و تناسب و نظمى خاص آورده شده که خود علاوه بر معانى و حقایق و محتواى آنها، جهتى از اعجاز است.
این کشفیات بیان و اثبات بعضى از نظرهایى است که درباره حروف مقطعه در اوائل سوره بقره ذکر شده که یکى از آنها همین نظر است که این حروف اشاره به اعجاز و تناسب حروف و کلمات آیات سورهای است که در آغاز آن حروف مفرد و مرکّب آمده است، و شاید که این نظرها و کشف ها روزنههایى باشد براى رسیدن و کشف حقایق برتر. [3]
با توجه به مطالبی که بیان شده به چند نکته مهم دست می یابیم.
الف. این حروف که در اصطلاح علوم قرآنی به آن حروف مقطعه گفته می شود حروف بیهوده نیست؛ زیرا فواید بسیاری برای آن بیان کردند و اگر به گفته خودتان هم مراجعه کنید از آن به حروف مرموز تعبیر کردید که گمان نمی کنیم اگر معنای مرموز را از شما بپرسند در پاسخ بگویید بیهوده.
ب. با بیانی که ما از مفسران عرضه داشتیم معلوم می شود که این رمزی است بین خدا و رسولش (ص) که البته ممکن است بشر به بعضی از رموز آن بتواند پی ببرد و در هر رمزی اسراری نهفته است که دیگران از آن بی خبرند که عدم اطلاع دیگران ار آن اسرار دلیل بر بیهوده بودن آن نیست.
ج. اگر در یک کتابی هدایتگر که برای عموم نوشته شده چند نکته کلیدی هم برای خواص قرار داده شود، منافاتی با هدایتگری آن کتاب ندارد.
این رموز گرچه شاید به طور مستقیم گره ای از مشکلات انسان های امروزی را باز نکند اما همان طور که گفتیم با توجه به این که این حروف رمزی بین خدا و رسولش است چه بسا پیامبر با بهره گیری از این رموز بهتر از عهده راهنمایی بشر بر آید و گره ای از مشکلات گمراهی بشر را حل نماید.
علاوه بر همه این مواردی که بیان شد، بحث از حروف مقطعه و نظیر این، از مباحث درون دینی است؛ یعنی زمانی به این مباحث پرداخته می شود که از بحث خدا و نبوت و ... فارغ شده باشیم از این رو وقتی ما خدا را با اوصاف نیک و حکمت شناختیم و معلوم شد که خداوند کار عبث و بیهوده انجام نمی دهد [4] اگر موردی نظیر استعمال حروف مقطعه پیدا شد که ما (بر فرض) دلیل و سرّ آن را پیدا نکردیم باز با همان پاسخ اجمالی (حکیم بودن خداوند) به این نتیجه می رسیم که آن کار بیهوده نیست.
پی نوشت:
[1] در این رایطه به نمایه "معنای حروف مقطعه قرآن " شماره 2473 که در همین سایت موجود است مراجعه نمایید.
[2] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ج 18، ص 7، 8، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
[3] طالقانى، سید محمود، پرتوى از قرآن، ج 5، ص 8، پاورقی، ج 4، ص 157، ناشر: شرکت سهامى انتشار، تهران، 1362 ش.
[4] مؤمنون، 115.
منبع:islamquest.net
شرح پرسش:
در ابتدای بسیاری از سوره ها حروفی شبیه "الم" (حروف مقطعه) هست که حتی مفسران معنای آن را نمی دانند کتابی که راهنمای بشر برای همهُ زمان ها است. چرا باید حاوی کلمات مرموز باشد. این کلمات چه گره ای از زندگی بشر امروزه حل می کند. خدا که نباید حرف بیهوده بزند.
پاسخ :
پیش از پرداختن به پاسخی مناسب به این پرسش، نخست دو نظریه ای که در رابطه با حروف مقطعه قرآن مطرح شده بیان می کنیم.
پیرامون حروف مقطعه قرآن سخنان زیادی گفته شده است [1] ، از میان سخنان مفسرانی که در این راستا سخن گفته اند، بیاناتی از علامه طباطبایی سپس دیدگاه مفسر دیگری را بیان می نماییم سپس نتیجه می گیریم.
علامه (ره) می گوید: در بیست و نه سوره از قرآن حروف مقطعه آمده که بعضى با یک حرف شروع شده؛ مانند سوره" ص" و" ق" و" ن". بعضى دیگر با دو حرف؛ نظیر" طه" و" طس"، و" یس" و" حم" و بعضى دیگر با سه حرف؛ مانند" الم" و" الر" و" طسم" و بعضى دیگر با چهار حرف؛ مثل" المص" و" المر" و بعضى هم با پنج حرف چون سوره" کهیعص" و" حمعسق".
از سوى دیگر این حروف هم (از نظر تعداد کاربرد) با یک دیگر تفاوت دارند، بعضى از آنها تنها در یک جا آمده؛ مانند" ن" و بعضى دیگر در آغاز چند سوره آمده؛ مانند" الم"، و" الر" و" طس" و" حم".
با در نظر گرفتن این دو نکته اگر کمى در سورههایى که حروف مقطعه سرآغاز آنها یکى است- مانند" الم"،" المر"، دقت کنیم، خواهیم دید که آن سورهها از نظر مضمون نیز به هم شباهت دارند و سیاقشان یکى است، به طورى که شباهت بین آنها در سایر سورهها دیده نمىشود.
شباهتى که در آیات اول بیشتر این سورهها مشاهده مىشود بر این معنا تأکید می کند؛ مثلاً در سورههاى" حم" آیه اول آن با عبارت" تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ" است، یا عبارتى دیگر که این معنا را مىرساند، و نظیر آن آیههاى اول سورههایى است که با" الر" افتتاح شده که فرموده: " تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ" و یا عبارتى در همین معنا و نیز نظیر این در سورههایى که با" طس" شروع مىشود و یا سورههایى که با" الم" آغاز گشته، که در بیشتر آنها نبودن ریب و شک در کتاب به میان آمده، و یا عبارتى که همین معنا را مىرساند.
با در نظر گرفتن این شباهت ها ممکن است آدمى حدس بزند که بین این حروف و مضامین سورهاى که با این حروف آغاز شده ارتباط خاصى باشد، مؤید این حدس آن است که مىبینیم سوره اعراف که با" المص" آغاز شده، مطالبى را که در سورههاى" الم" و سوره" صاد" هست در خود جمع کرده. و نیز مىبینیم سوره رعد که با حروف" المر" افتتاح شده، مطالب هر دو قسم سورههاى" الم" و" المر" را دارد.
از این جا استفاده مىشود که این حروف رموزى هستند بین خداى تعالى و پیامبرش که معناى آنها از ما پنهان است و فهم عادى ما راهى به درک آنها ندارد، مگر به همین مقدار که حدس بزنیم بین این حروف و مضامینى که در سورههاى هر یک آمده ارتباط خاصى هست. [2]
در ادامه بیان نکته ای که یکی از مفسران معاصر عرضه داشته خالی از لطف نیست.
چند سال قبل یکى از محقّقین مصرى «دکتر رشاد» که ساکن امریکا است، در باره حروف مقطعه اوائل بعضى سورهها به نکاتی دست یافته که آن را به وسیله دستگاه الکترونیکى به ثبوت رسانده است، او به این نتیجه رسیده است که حروف اوائل هر یک از این سورهها رابطهاى دارد با حروفى که در آیات همان سوره آمده است، سپس همین دریافت و نظر را با کوشش چند ساله و به وسیله دستگاه الکترونیکى به صورتى اثبات کرد و به این نتیجه رسید که مقدار حروفى که در هر یک از این 29 سوره که با حروف مفرد یا مرکب آغاز شده بیش از دیگر حروفى است که در همان سوره آمده است، بنا بر این کشف، معلوم مىشود که بیش از اعجازى که در لغات خاص و ترکیب جملهها و آیات در قرآن آمده، حروف آن هم با حساب و تناسب و نظمى خاص آورده شده که خود علاوه بر معانى و حقایق و محتواى آنها، جهتى از اعجاز است.
این کشفیات بیان و اثبات بعضى از نظرهایى است که درباره حروف مقطعه در اوائل سوره بقره ذکر شده که یکى از آنها همین نظر است که این حروف اشاره به اعجاز و تناسب حروف و کلمات آیات سورهای است که در آغاز آن حروف مفرد و مرکّب آمده است، و شاید که این نظرها و کشف ها روزنههایى باشد براى رسیدن و کشف حقایق برتر. [3]
با توجه به مطالبی که بیان شده به چند نکته مهم دست می یابیم.
الف. این حروف که در اصطلاح علوم قرآنی به آن حروف مقطعه گفته می شود حروف بیهوده نیست؛ زیرا فواید بسیاری برای آن بیان کردند و اگر به گفته خودتان هم مراجعه کنید از آن به حروف مرموز تعبیر کردید که گمان نمی کنیم اگر معنای مرموز را از شما بپرسند در پاسخ بگویید بیهوده.
ب. با بیانی که ما از مفسران عرضه داشتیم معلوم می شود که این رمزی است بین خدا و رسولش (ص) که البته ممکن است بشر به بعضی از رموز آن بتواند پی ببرد و در هر رمزی اسراری نهفته است که دیگران از آن بی خبرند که عدم اطلاع دیگران ار آن اسرار دلیل بر بیهوده بودن آن نیست.
ج. اگر در یک کتابی هدایتگر که برای عموم نوشته شده چند نکته کلیدی هم برای خواص قرار داده شود، منافاتی با هدایتگری آن کتاب ندارد.
این رموز گرچه شاید به طور مستقیم گره ای از مشکلات انسان های امروزی را باز نکند اما همان طور که گفتیم با توجه به این که این حروف رمزی بین خدا و رسولش است چه بسا پیامبر با بهره گیری از این رموز بهتر از عهده راهنمایی بشر بر آید و گره ای از مشکلات گمراهی بشر را حل نماید.
علاوه بر همه این مواردی که بیان شد، بحث از حروف مقطعه و نظیر این، از مباحث درون دینی است؛ یعنی زمانی به این مباحث پرداخته می شود که از بحث خدا و نبوت و ... فارغ شده باشیم از این رو وقتی ما خدا را با اوصاف نیک و حکمت شناختیم و معلوم شد که خداوند کار عبث و بیهوده انجام نمی دهد [4] اگر موردی نظیر استعمال حروف مقطعه پیدا شد که ما (بر فرض) دلیل و سرّ آن را پیدا نکردیم باز با همان پاسخ اجمالی (حکیم بودن خداوند) به این نتیجه می رسیم که آن کار بیهوده نیست.
پی نوشت:
[1] در این رایطه به نمایه "معنای حروف مقطعه قرآن " شماره 2473 که در همین سایت موجود است مراجعه نمایید.
[2] طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ج 18، ص 7، 8، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
[3] طالقانى، سید محمود، پرتوى از قرآن، ج 5، ص 8، پاورقی، ج 4، ص 157، ناشر: شرکت سهامى انتشار، تهران، 1362 ش.
[4] مؤمنون، 115.
منبع:islamquest.net
.jpg "غیرت چیست؟ اقسام غیرت کدامند؟ علل بی غیرتی چیست؟")
