پرسش :
امام زمان (عج) درباره چگونگى استفاده از ایشان در عصر غیبت چه فرمودند؟
پاسخ :
شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می‌فرمایند: «أَمّا وَجْهُ الاِْنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی فَکَالاِْنْتِفاعِ بِالشَّمْسِ إِذا غَیَّبَتْها عَنِ الاَْبْصارِ السَّحابُ؛ امّا چگونگی استفاده از من در غیبتم، همانند استفاده از خورشید است هنگامى که ابرها آن را از دیدگان پنهان نگاه دارد.»[1]
شرح حدیث:
این کلام امام زمان(علیه السلام)، در حدیثى، در پایان پاسخ پرسش‌هاى اسحاق بن یعقوب آمده است، و شیخ صدوق و شیخ طوسى(رحمهما الله) نیز آن را نقل کرده‌اند. در این حدیث شریف، وجود حضرت در عصر غیبت کبری، به خورشید در پس ابر تشبیه شده است.
در این تشبیه، نکات جالبى نهفته است که به بعضى از آن‌ها اشاره مى‌کنیم:
1. حضرت وجود خود را به خورشید تشبیه کرده است. همان گونه که خورشید، منشأ حیات موجودات و مایه‌ى گرمى و حرارت و نور و حرکت و ... است و با نبود آن، حیات و زندگانى از موجودات رخت برمى‌بندد، حیات معنوى جامعه، از وجود امام زمان(علیه السلام)، و بقاى آن نیز به بقاى وجود آن حضرت وابسته است. در روایات اسلامى وارد شده است که امامان معصوم(علیهم السلام) اهداف غایىِ ایجاد مخلوقات هستند.
2. همان گونه که خورشید یکى از مخلوقات و در عین حال واسطه‌ى بهره‌گیرى موجودات از نور و حرارت است، امام نیز واسطه‌ى اعلا براى فیض برى موجودات است و فیض الهى، مانند نعمت و هدایت و ...، به واسطه‌ى او به عموم خلایق مى‌رسد.
3. همان گونه که مردم، هر آن، انتظار خارج شدن خورشید از پَسِ ابرها را دارند، تا تمام و کامل، از وجود و ظهورش استفاده ببرند، در ایّام غیبتِ آن حضرت نیز مردم، منتظر ظهور و خروج اویند و از ظهورش مأیوس نمى‌گردند.
4. منکر وجود آن حضرت، همانند منکر وجود خورشید است، هنگامى که در پشت ابرها از دیده ها پنهان گردد.
5. همان گونه که ابر، کاملاً خورشید را نمى‌پوشاند و نور خورشید به زمین و زمینیان مى‌رسد، غیبت هم مانع کامل و تمامى براى بهره‌دهى حضرت نیست. مردم در زمان غیبت، حضرت را نمى‌بینند، امّا از وجود مبارک او بهره مى‌برند. توسل یکى از راه‌هاى بهره بردن از آن امام است.
6. همان گونه که در مناطقى که هوا غالباً ابرى است، گاهى خورشید ابرها را مى‌شکافد و خود را از لابه لاى آن‌ها بیرون مى‌آورد و به عده‌اى از مردم نشان مى‌دهد، هر از چند گاهى نیز، عده‌اى شرف یاب محضر مبارک امام زمان(علیه السلام) مى‌شوند و از وجودش استفاده مى‌برند، و از این راه، وجود آن حضرت براى عموم مردم به اثبات مى‌رسد.
7. همان گونه که از خورشید، همگان، از دین‌دار و بى‌دین، نفع مى‌برند، آثار و برکات امام عصر(علیه السلام)، همه‌ى عالم را در برمى‌گیرد، هر چند مردم او را نشناسند و قدرش را ندانند.
8. همان گونه که شعاع خورشید، به مقدار روزنه‌ها و اندازه‌ى پنجره‌ها، داخل اتاق‌ها مى‌شود و مردم از آن بهره مى‌برند، مقدار بهره‌ى مردم از وجود و آثار و برکات آن حضرت نیز، به اندازه‌ى قابلیّت آنان است. انسان هر اندازه موانع را از خود دور کند و قلب خود را بیشتر بگشاید، از وجود و آثار و برکات بیشترى بهره مى‌گیرد.
9. همان گونه که ابرها خورشید را نابود نمى‌کنند، و تنها مانع رؤیت اویند، غیبت امام زمان(علیه السلام) نیز فقط مانع رؤیت ایشان است.
پی نوشت:
[1]. کمال الدین، ج2، ص485، ح10 ؛ الغیبة، شیخ طوسى، ص292، ح247 ؛ احتجاج، ج2، ص284 ؛ إعلام الورى، ج2، ص272 ؛ کشف الغمة، ج3، ص340 ؛ الخرائج و الجرائح، ج3، ص1115 و بحارالأنوار، ج53، ص181، ح10.
منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدى علیه السلام، على اصغر رضوانى، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).
شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می‌فرمایند: «أَمّا وَجْهُ الاِْنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی فَکَالاِْنْتِفاعِ بِالشَّمْسِ إِذا غَیَّبَتْها عَنِ الاَْبْصارِ السَّحابُ؛ امّا چگونگی استفاده از من در غیبتم، همانند استفاده از خورشید است هنگامى که ابرها آن را از دیدگان پنهان نگاه دارد.»[1]
شرح حدیث:
این کلام امام زمان(علیه السلام)، در حدیثى، در پایان پاسخ پرسش‌هاى اسحاق بن یعقوب آمده است، و شیخ صدوق و شیخ طوسى(رحمهما الله) نیز آن را نقل کرده‌اند. در این حدیث شریف، وجود حضرت در عصر غیبت کبری، به خورشید در پس ابر تشبیه شده است.
در این تشبیه، نکات جالبى نهفته است که به بعضى از آن‌ها اشاره مى‌کنیم:
1. حضرت وجود خود را به خورشید تشبیه کرده است. همان گونه که خورشید، منشأ حیات موجودات و مایه‌ى گرمى و حرارت و نور و حرکت و ... است و با نبود آن، حیات و زندگانى از موجودات رخت برمى‌بندد، حیات معنوى جامعه، از وجود امام زمان(علیه السلام)، و بقاى آن نیز به بقاى وجود آن حضرت وابسته است. در روایات اسلامى وارد شده است که امامان معصوم(علیهم السلام) اهداف غایىِ ایجاد مخلوقات هستند.
2. همان گونه که خورشید یکى از مخلوقات و در عین حال واسطه‌ى بهره‌گیرى موجودات از نور و حرارت است، امام نیز واسطه‌ى اعلا براى فیض برى موجودات است و فیض الهى، مانند نعمت و هدایت و ...، به واسطه‌ى او به عموم خلایق مى‌رسد.
3. همان گونه که مردم، هر آن، انتظار خارج شدن خورشید از پَسِ ابرها را دارند، تا تمام و کامل، از وجود و ظهورش استفاده ببرند، در ایّام غیبتِ آن حضرت نیز مردم، منتظر ظهور و خروج اویند و از ظهورش مأیوس نمى‌گردند.
4. منکر وجود آن حضرت، همانند منکر وجود خورشید است، هنگامى که در پشت ابرها از دیده ها پنهان گردد.
5. همان گونه که ابر، کاملاً خورشید را نمى‌پوشاند و نور خورشید به زمین و زمینیان مى‌رسد، غیبت هم مانع کامل و تمامى براى بهره‌دهى حضرت نیست. مردم در زمان غیبت، حضرت را نمى‌بینند، امّا از وجود مبارک او بهره مى‌برند. توسل یکى از راه‌هاى بهره بردن از آن امام است.
6. همان گونه که در مناطقى که هوا غالباً ابرى است، گاهى خورشید ابرها را مى‌شکافد و خود را از لابه لاى آن‌ها بیرون مى‌آورد و به عده‌اى از مردم نشان مى‌دهد، هر از چند گاهى نیز، عده‌اى شرف یاب محضر مبارک امام زمان(علیه السلام) مى‌شوند و از وجودش استفاده مى‌برند، و از این راه، وجود آن حضرت براى عموم مردم به اثبات مى‌رسد.
7. همان گونه که از خورشید، همگان، از دین‌دار و بى‌دین، نفع مى‌برند، آثار و برکات امام عصر(علیه السلام)، همه‌ى عالم را در برمى‌گیرد، هر چند مردم او را نشناسند و قدرش را ندانند.
8. همان گونه که شعاع خورشید، به مقدار روزنه‌ها و اندازه‌ى پنجره‌ها، داخل اتاق‌ها مى‌شود و مردم از آن بهره مى‌برند، مقدار بهره‌ى مردم از وجود و آثار و برکات آن حضرت نیز، به اندازه‌ى قابلیّت آنان است. انسان هر اندازه موانع را از خود دور کند و قلب خود را بیشتر بگشاید، از وجود و آثار و برکات بیشترى بهره مى‌گیرد.
9. همان گونه که ابرها خورشید را نابود نمى‌کنند، و تنها مانع رؤیت اویند، غیبت امام زمان(علیه السلام) نیز فقط مانع رؤیت ایشان است.
پی نوشت:
[1]. کمال الدین، ج2، ص485، ح10 ؛ الغیبة، شیخ طوسى، ص292، ح247 ؛ احتجاج، ج2، ص284 ؛ إعلام الورى، ج2، ص272 ؛ کشف الغمة، ج3، ص340 ؛ الخرائج و الجرائح، ج3، ص1115 و بحارالأنوار، ج53، ص181، ح10.
منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدى علیه السلام، على اصغر رضوانى، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).
