پرسش :
چرا بهائیان را نجس مى دانیم؟ از نظر اسلام دوستى و معاشرت با آنها چه حکمى دارد؟
پاسخ :
الف. نجاست بهائیان
بر اساس آموزه هاى اسلامى کسى که منکر خدا باشد، یا براى خداوند متعال شریک قائل باشد و یا اینکه پیامبرى حضرت خاتم الانبیاء محمدبن عبداللّه صلى الله علیه و آله را قبول نداشته و یا یکى از ضروریات دین مبین اسلام را منکر شود، کافر بوده و کافر هم نجس است.
مطابق آیه شریفه «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ»1 و روایات متعدد، نظیر روایت امام صادق علیه السلام که مى فرماید: «مَنْ نَصَبَ دینًا غَیرَ دینِ الْمُؤمِنین [اسلام] فَهُوَ مُشْرِکٌ»2.
بهائیان به دلیل عقاید ضاله و شرک آلود خویش، نجس مى باشند؛ زیرا آنان از یک سو مدعى الوهیت و نبوت باب و بهاء بوده و منکر خاتمیت نبى مکرم اسلام هستند3 و از سوى دیگر منکر احکام ضرورى دین مثل نماز، روزه و... بوده و دین اسلام را منسوخ مى دانند4 و به علاوه، نه تنها منکر وجود نازنین حضرت بقیه اللّه الاعظم هستند، بلکه دشمن او نیز مى باشند. در نتیجه به خاطر این عقاید آنها از منظر همه مسلمانان کافر و نجس اند.
چنانکه شوراى فقه اسلامى در پنجمین اجلاس کنفرانس سران اسلامى سال 1987 میلادى (1365 شمسى) که در کویت برگزار شد، ضمن بررسى همه جانبه ادعاهاى باب و بهاء و اظهارات کفرآمیز آنها، فرقه ضاله بهائیت را تکفیر کرد و نظر خود را درباره این فرقه ضاله چنین بیان نمود:
«واجب است گروه هاى اسلامى در تمامى نقاط جهان، خطر این گروه و جریان الحادى را که دستیابى به اسلام را در ابعاد اعتقادات، احکام شریعت و حیات طیبه اسلامى مورد هجمه قرار داده است با تمام امکانات خود از بین ببرند.»
و مقرر دارد: «آنچه را که بهاءاللّه ادعا کرده از رسالت و نزول وحى و... تغییراتى را که به وجود آورده و در فروع دین به تواتر ثابت شده است، انکار ضروریات و مسلمات دین به شمار مى رود و منکر این ضروریات به اجماع همه مسلمانان، مشمول احکام کفار مى شود»5.
مجمع پژوهش هاى اسلامى دانشگاه الازهر مصر نیز با ارائه گزارشى، فرقه بهائیت را خدمتگزار صهیونیست و استعمار غرب، و عمل آنان را انتشار فتنه و آشوب میان امت اسلامى دانسته و با صدور فتوایى اعلام مى نماید:
«بهائیت به هیچ وجه یک دین یا مذهب آسمانى نیست و اعتقادات آن از هرگونه تعالیم دینى به دور است و پیروان آن همگى گمراه و منحرف هستند هرکس داراى تفکر بهائى باشد کافر است»6.
همچنین دارالافتاء الازهر در فتوایى اعلام مى کند:
«بهائیت یک فرقه و گروه مرتد از اسلام است، درست نیست که به آن ایمان آورد و با آنها مشارکت نمود و نسبت به ایجاد جمعیت ها و مؤسساتی که ایجاد مى کنند نباید بى تفاوت بود و چشم پوشید. این به آن سبب است که آنها براساس عقیده به حلول و تشریع غیر از آنچه خداوند نازل کرده و ادعاى نبوت و حتى ادعاى الوهیت به وجود آمده اند».7
از منظر فقهاى شیعه و مراجع عظام تقلید نیز فرقه گمراه بهائیت کافر و محکوم به نجاست مى باشند. که در ادامه همین بخش تعدادى از فتاواى مراجع عظام تقلید ارائه گردد.
ب. دوستى با بهائیان
در آموزه هاى اسلامى از دوستى با کفار، نهى گردیده است. در قرآن با هشدارهاى قاطعانه اى برمى خوریم که مى فرماید: «لاَّ یتَّخِذِ الْمُؤمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیاء مِن دُوْنِ الْمُؤمِنِینَ وَمَن یفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیسَ مِنَ اللّهِ فِى شَى ءٍ»8؛ «مؤمنان نباید کافران را به جاى مؤمنان به دوستى بگیرند و هر که چنین کند در هیچ چیز [او را] از [دوستى] خدا [بهره اى] نیست».
براین اساس دوستى و معاشرت با بهائیان جایز نیست، زیرا همانگونه که گذشت بهائى کافر و نجس است.
در حقیقت نجاست کافران و مشرکین یک نوع آلودگى باطنى و معنوى است که آثار آن به جسم آنها نیز سرایت کرده و فایده مهم پرهیز از آنها حفظ عقاید و اخلاق جامعه مى باشد. خصوصاً افرادى که از توانائى دینى بالائى برخوردار نبوده و با آمیزش و معاشرت با افراد منحرف و گمراه تحت تأثیر قرار گرفته و منحرف مى شوند. بر این اساس معاشرت بدون ضابطه با آنان مشکلات فکرى و اعتقادى را به همراه خواهد داشت.
امیرالمومنین على علیه السلام مى فرمایند: «فاعلموا ان الهالک من هلک دینه و الحریب من حرب دینه9؛ و بدانید که از میان رفته، کسى است که دینش از دست برود و دزد زده و بى چیز کسى است که دینش را از او ربوده باشند». به همین دلیل مصلحین و دلسوزان به افراد معمولى سفارش مى کنند که از معاشرت با افراد گمراه و منحرف دورى کنند تا از انحراف و گمراهى محفوظ باشند. البته این سخن بدان معنا نیست که هیچ کس هیچ مراوده اى با کفار نداشته باشد بلکه ارتباط عالمان و اندیشمندان دینى با دانشمندان کافر امرى مطلوب و چه بسا ضرورى است؛ زیرا این مراوده نه تنها تأثیرى در عقاید علما و دانشمندان به وجود نمى آورد بلکه آنان مى توانند با شیوه ها و دستورالعمل هاى خاص که در اسلام بدان سفارش شده است به تغییر افکار دانشمندان کافر و نیز ترویج عقاید اسلامى اقدام نمایند.
برخى فتاوا
جهت آشنائى بیشتر با نظرات فقهى مراجع عظام تقلید پیرامون حکم دوستى و معاشرت با فرقه ضاله بهائیت، تعدادى از فتاوا ارائه مى گردد:
1. حضرت امام خمینى (ره)؛
«هر نوع معامله و خرید و فروش و غیره با بهائیان حرام است»10.
2. آیه اللّه فاضل لنکرانى؛
«فرقه گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند و معامله و خرید و فروش با آنان اگر موجب تقویتشان شود حرام است و در صورت تماس آنها با غذاها و خوراکى ها مراعات مسائل طهارت واجب است و رابطه با آنها در صورتى که تحت تأثیر سخنان و عقاید باطل آنها واقع شوید جایز نیست، بنابراین باید خیلى مواظب باشید و اگر نمى توانید او را ارشاد به دین اسلام نمایید بهتر است ارتباط در حد یک احوالپرسى بیشتر نباشد»11.
3. آیه اللّه مکارم شیرازى؛
«رفت و آمد و دوستى با اعضاى فرقه ضاله جایز نیست مگر اینکه امید هدایت آنها برود»12.
4. آیه اللّه خامنه اى؛
س 328: لطفا به سؤلات زیر پاسخ فرمائید:
1) معاشرت و همنشینى و دست دادن دانش آموزان مسلمان با دانش آموزان پیرو فرقه گمراه بهائیت، اعم از این که دختر باشند یا پسر، مکلّف باشند یا غیر مکلّف، در داخل مدرسه یا خارج از آن، در دوران ابتدائى، متوسطه و پیش دانشگاهى، چه حکمى دارد؟
2) رفتار استادان و مربیان با دانش آموزانى که بهائى بودن خود را آشکار مى کنند و یا یقین داریم که بهائى هستند، چگونه باید باشد؟
3) استفاده از وسایلى که همه دانش آموزان از آنها استفاده مى کنند مانند: شیر آب آشامیدنى، شیر توالت و آفتابه آن، صابون و مانند آن، با این که علم به مرطوب بودن دست و بدن داریم، چه حکمى دارد؟
ج: همه پیروان فرقه گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند و در صورت تماس آنها با چیزى، مراعات مسائل طهارت در رابطه با آنها، نسبت به امورى که مشروط به طهارت است، واجب است. ولى رفتار مدیران و معلمان و مربیان با دانش آموزان بهائى باید بر اساس مقررات قانونى و اخلاق اسلامى باشد.
س 329: خواهشمندیم تکلیف مؤنین را در برخورد با فرقه گمراه بهائیت و آثار حضور پیروان آن در میان جامعه اسلامى، بیان فرمائید.
ج: همه مؤنین باید با حیله ها و مفاسد فرقه گمراه بهائیت مقابله نموده و از انحراف و پیوستن دیگران به آن جلوگیرى کنند.
س 330: گاهى بعضى از پیروان فرقه گمراه بهائیت براى ما غذا یا چیز دیگرى مى آورند، آیا استفاده از آنها براى ما جایز است؟
ج: از هرگونه معاشرت با این فرقه ضالّه مضلّه، اجتناب نمائید.
س 331: بهائیان بسیارى در اینجا کنار ما زندگى مى کنند که رفت و آمد زیادى در خانه هاى ما دارند. عده اى مى گویند که بهائى ها نجس هستند و عده اى هم آنها را پاک مى دانند. این گروه از بهائى ها اخلاق خوبى از خود آشکار مى کنند، آیا آنها نجس هستند یا پاک؟
ج: آنها نجس و دشمن دین و ایمانِ شما هستند، پس فرزندان عزیزم جداً از آنها بپرهیزید13.
پی نوشت:
1. توبه، 9، آیه 28.
2. ر.ک: وسائل الشیعه، حر عاملى، ج 1، کتاب الطهاره، ابواب مقدمه عبادت، باب 2، ح 3، ص 30، الاحیاء التراث، قم، ط اول، 1409 ه.ق.
3. ر.ک: البهائیة و جذورها البابیة، عامر النجار، دارالمنتخب العربى، ط اول، 1419ه.ق، ص44.
4. بهائى چه مى گوید، جواد تهرانى، مشهد: خراسان، 1341، ج 2، ص 2.
5. محمدعلى تسخیرى، تقاریر عن المؤمرات الدولیه، محورالاول مع مؤمرات مجمع الفقه الاسلامى، داراحیأ التراث العربى، الطبعه الاولى، 1424ه، 2003 میلادى، صص 327- 326.
6. بهائیان خدمتگزار صهیونیست اند، خبرگزارى مجمع تقریب مذاهب اسلامى، 13/2/1388.
7. علماى سعودى نیز چنین دیدگاهى نسبت به این فرقه دارند؛ چنانکه شیخ عبدالعزیزبن باز مفتى سابق مملکت سعودى در پاسخ به این سؤل که؛ «کسانى که معتقد به مذهب بهاءاللّه شده اند و کسى که مدعى نبوت و همچنین مدعى است که خداوند در او حلول کرده است حکمشان چیست؟ آیا براى مسلمانان جایز است که به این کافران اجازه دهند تا در قبرستان مسلمانان دفن شوند؟» این گونه فتوا مى دهد: «اگر عقیده بهائیت همانگونه باشد که ذکر گردید در کفرشان هیچ شکى وجود ندارد بنابراین درست نیست که آنها را در قبرستان مسلمانان دفن نمود. هرکس بعد از بعثت پیامبر ما محمد صلى الله علیه و آله مدعى نبوت باشد دروغگوست و به نص و اجماع مسلمانان کافر است...» به نقل از: مرورى بر آنچه دین بهائیت خوانده مى شود، پایگاه نقد و بررسى بهائیت.
8. آل عمران 3، آیه 28.
9. کافى، ج 2، ص 216، حدیث 2؛ بحارالانوار، ج 68،
10. توضیح المسائل، امام خمینى ره.
11. جامع المسائل، آیه اللّه العظمى فاضل، ج 1، ص 41.
12. پایگاه اطلاع رسانى، آیه اللّه العظمى مکارم شیرازى.
13. اجوبة الاستفتاءات، آیه اللّه العظمى سید على خامنه اى، تهران: انتشارات بین المللى الهدى، 1384، صص71-70.
منبع: www.porseman.org
الف. نجاست بهائیان
بر اساس آموزه هاى اسلامى کسى که منکر خدا باشد، یا براى خداوند متعال شریک قائل باشد و یا اینکه پیامبرى حضرت خاتم الانبیاء محمدبن عبداللّه صلى الله علیه و آله را قبول نداشته و یا یکى از ضروریات دین مبین اسلام را منکر شود، کافر بوده و کافر هم نجس است.
مطابق آیه شریفه «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ»1 و روایات متعدد، نظیر روایت امام صادق علیه السلام که مى فرماید: «مَنْ نَصَبَ دینًا غَیرَ دینِ الْمُؤمِنین [اسلام] فَهُوَ مُشْرِکٌ»2.
بهائیان به دلیل عقاید ضاله و شرک آلود خویش، نجس مى باشند؛ زیرا آنان از یک سو مدعى الوهیت و نبوت باب و بهاء بوده و منکر خاتمیت نبى مکرم اسلام هستند3 و از سوى دیگر منکر احکام ضرورى دین مثل نماز، روزه و... بوده و دین اسلام را منسوخ مى دانند4 و به علاوه، نه تنها منکر وجود نازنین حضرت بقیه اللّه الاعظم هستند، بلکه دشمن او نیز مى باشند. در نتیجه به خاطر این عقاید آنها از منظر همه مسلمانان کافر و نجس اند.
چنانکه شوراى فقه اسلامى در پنجمین اجلاس کنفرانس سران اسلامى سال 1987 میلادى (1365 شمسى) که در کویت برگزار شد، ضمن بررسى همه جانبه ادعاهاى باب و بهاء و اظهارات کفرآمیز آنها، فرقه ضاله بهائیت را تکفیر کرد و نظر خود را درباره این فرقه ضاله چنین بیان نمود:
«واجب است گروه هاى اسلامى در تمامى نقاط جهان، خطر این گروه و جریان الحادى را که دستیابى به اسلام را در ابعاد اعتقادات، احکام شریعت و حیات طیبه اسلامى مورد هجمه قرار داده است با تمام امکانات خود از بین ببرند.»
و مقرر دارد: «آنچه را که بهاءاللّه ادعا کرده از رسالت و نزول وحى و... تغییراتى را که به وجود آورده و در فروع دین به تواتر ثابت شده است، انکار ضروریات و مسلمات دین به شمار مى رود و منکر این ضروریات به اجماع همه مسلمانان، مشمول احکام کفار مى شود»5.
مجمع پژوهش هاى اسلامى دانشگاه الازهر مصر نیز با ارائه گزارشى، فرقه بهائیت را خدمتگزار صهیونیست و استعمار غرب، و عمل آنان را انتشار فتنه و آشوب میان امت اسلامى دانسته و با صدور فتوایى اعلام مى نماید:
«بهائیت به هیچ وجه یک دین یا مذهب آسمانى نیست و اعتقادات آن از هرگونه تعالیم دینى به دور است و پیروان آن همگى گمراه و منحرف هستند هرکس داراى تفکر بهائى باشد کافر است»6.
همچنین دارالافتاء الازهر در فتوایى اعلام مى کند:
«بهائیت یک فرقه و گروه مرتد از اسلام است، درست نیست که به آن ایمان آورد و با آنها مشارکت نمود و نسبت به ایجاد جمعیت ها و مؤسساتی که ایجاد مى کنند نباید بى تفاوت بود و چشم پوشید. این به آن سبب است که آنها براساس عقیده به حلول و تشریع غیر از آنچه خداوند نازل کرده و ادعاى نبوت و حتى ادعاى الوهیت به وجود آمده اند».7
از منظر فقهاى شیعه و مراجع عظام تقلید نیز فرقه گمراه بهائیت کافر و محکوم به نجاست مى باشند. که در ادامه همین بخش تعدادى از فتاواى مراجع عظام تقلید ارائه گردد.
ب. دوستى با بهائیان
در آموزه هاى اسلامى از دوستى با کفار، نهى گردیده است. در قرآن با هشدارهاى قاطعانه اى برمى خوریم که مى فرماید: «لاَّ یتَّخِذِ الْمُؤمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیاء مِن دُوْنِ الْمُؤمِنِینَ وَمَن یفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیسَ مِنَ اللّهِ فِى شَى ءٍ»8؛ «مؤمنان نباید کافران را به جاى مؤمنان به دوستى بگیرند و هر که چنین کند در هیچ چیز [او را] از [دوستى] خدا [بهره اى] نیست».
براین اساس دوستى و معاشرت با بهائیان جایز نیست، زیرا همانگونه که گذشت بهائى کافر و نجس است.
در حقیقت نجاست کافران و مشرکین یک نوع آلودگى باطنى و معنوى است که آثار آن به جسم آنها نیز سرایت کرده و فایده مهم پرهیز از آنها حفظ عقاید و اخلاق جامعه مى باشد. خصوصاً افرادى که از توانائى دینى بالائى برخوردار نبوده و با آمیزش و معاشرت با افراد منحرف و گمراه تحت تأثیر قرار گرفته و منحرف مى شوند. بر این اساس معاشرت بدون ضابطه با آنان مشکلات فکرى و اعتقادى را به همراه خواهد داشت.
امیرالمومنین على علیه السلام مى فرمایند: «فاعلموا ان الهالک من هلک دینه و الحریب من حرب دینه9؛ و بدانید که از میان رفته، کسى است که دینش از دست برود و دزد زده و بى چیز کسى است که دینش را از او ربوده باشند». به همین دلیل مصلحین و دلسوزان به افراد معمولى سفارش مى کنند که از معاشرت با افراد گمراه و منحرف دورى کنند تا از انحراف و گمراهى محفوظ باشند. البته این سخن بدان معنا نیست که هیچ کس هیچ مراوده اى با کفار نداشته باشد بلکه ارتباط عالمان و اندیشمندان دینى با دانشمندان کافر امرى مطلوب و چه بسا ضرورى است؛ زیرا این مراوده نه تنها تأثیرى در عقاید علما و دانشمندان به وجود نمى آورد بلکه آنان مى توانند با شیوه ها و دستورالعمل هاى خاص که در اسلام بدان سفارش شده است به تغییر افکار دانشمندان کافر و نیز ترویج عقاید اسلامى اقدام نمایند.
برخى فتاوا
جهت آشنائى بیشتر با نظرات فقهى مراجع عظام تقلید پیرامون حکم دوستى و معاشرت با فرقه ضاله بهائیت، تعدادى از فتاوا ارائه مى گردد:
1. حضرت امام خمینى (ره)؛
«هر نوع معامله و خرید و فروش و غیره با بهائیان حرام است»10.
2. آیه اللّه فاضل لنکرانى؛
«فرقه گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند و معامله و خرید و فروش با آنان اگر موجب تقویتشان شود حرام است و در صورت تماس آنها با غذاها و خوراکى ها مراعات مسائل طهارت واجب است و رابطه با آنها در صورتى که تحت تأثیر سخنان و عقاید باطل آنها واقع شوید جایز نیست، بنابراین باید خیلى مواظب باشید و اگر نمى توانید او را ارشاد به دین اسلام نمایید بهتر است ارتباط در حد یک احوالپرسى بیشتر نباشد»11.
3. آیه اللّه مکارم شیرازى؛
«رفت و آمد و دوستى با اعضاى فرقه ضاله جایز نیست مگر اینکه امید هدایت آنها برود»12.
4. آیه اللّه خامنه اى؛
س 328: لطفا به سؤلات زیر پاسخ فرمائید:
1) معاشرت و همنشینى و دست دادن دانش آموزان مسلمان با دانش آموزان پیرو فرقه گمراه بهائیت، اعم از این که دختر باشند یا پسر، مکلّف باشند یا غیر مکلّف، در داخل مدرسه یا خارج از آن، در دوران ابتدائى، متوسطه و پیش دانشگاهى، چه حکمى دارد؟
2) رفتار استادان و مربیان با دانش آموزانى که بهائى بودن خود را آشکار مى کنند و یا یقین داریم که بهائى هستند، چگونه باید باشد؟
3) استفاده از وسایلى که همه دانش آموزان از آنها استفاده مى کنند مانند: شیر آب آشامیدنى، شیر توالت و آفتابه آن، صابون و مانند آن، با این که علم به مرطوب بودن دست و بدن داریم، چه حکمى دارد؟
ج: همه پیروان فرقه گمراه بهائیت محکوم به نجاست هستند و در صورت تماس آنها با چیزى، مراعات مسائل طهارت در رابطه با آنها، نسبت به امورى که مشروط به طهارت است، واجب است. ولى رفتار مدیران و معلمان و مربیان با دانش آموزان بهائى باید بر اساس مقررات قانونى و اخلاق اسلامى باشد.
س 329: خواهشمندیم تکلیف مؤنین را در برخورد با فرقه گمراه بهائیت و آثار حضور پیروان آن در میان جامعه اسلامى، بیان فرمائید.
ج: همه مؤنین باید با حیله ها و مفاسد فرقه گمراه بهائیت مقابله نموده و از انحراف و پیوستن دیگران به آن جلوگیرى کنند.
س 330: گاهى بعضى از پیروان فرقه گمراه بهائیت براى ما غذا یا چیز دیگرى مى آورند، آیا استفاده از آنها براى ما جایز است؟
ج: از هرگونه معاشرت با این فرقه ضالّه مضلّه، اجتناب نمائید.
س 331: بهائیان بسیارى در اینجا کنار ما زندگى مى کنند که رفت و آمد زیادى در خانه هاى ما دارند. عده اى مى گویند که بهائى ها نجس هستند و عده اى هم آنها را پاک مى دانند. این گروه از بهائى ها اخلاق خوبى از خود آشکار مى کنند، آیا آنها نجس هستند یا پاک؟
ج: آنها نجس و دشمن دین و ایمانِ شما هستند، پس فرزندان عزیزم جداً از آنها بپرهیزید13.
پی نوشت:
1. توبه، 9، آیه 28.
2. ر.ک: وسائل الشیعه، حر عاملى، ج 1، کتاب الطهاره، ابواب مقدمه عبادت، باب 2، ح 3، ص 30، الاحیاء التراث، قم، ط اول، 1409 ه.ق.
3. ر.ک: البهائیة و جذورها البابیة، عامر النجار، دارالمنتخب العربى، ط اول، 1419ه.ق، ص44.
4. بهائى چه مى گوید، جواد تهرانى، مشهد: خراسان، 1341، ج 2، ص 2.
5. محمدعلى تسخیرى، تقاریر عن المؤمرات الدولیه، محورالاول مع مؤمرات مجمع الفقه الاسلامى، داراحیأ التراث العربى، الطبعه الاولى، 1424ه، 2003 میلادى، صص 327- 326.
6. بهائیان خدمتگزار صهیونیست اند، خبرگزارى مجمع تقریب مذاهب اسلامى، 13/2/1388.
7. علماى سعودى نیز چنین دیدگاهى نسبت به این فرقه دارند؛ چنانکه شیخ عبدالعزیزبن باز مفتى سابق مملکت سعودى در پاسخ به این سؤل که؛ «کسانى که معتقد به مذهب بهاءاللّه شده اند و کسى که مدعى نبوت و همچنین مدعى است که خداوند در او حلول کرده است حکمشان چیست؟ آیا براى مسلمانان جایز است که به این کافران اجازه دهند تا در قبرستان مسلمانان دفن شوند؟» این گونه فتوا مى دهد: «اگر عقیده بهائیت همانگونه باشد که ذکر گردید در کفرشان هیچ شکى وجود ندارد بنابراین درست نیست که آنها را در قبرستان مسلمانان دفن نمود. هرکس بعد از بعثت پیامبر ما محمد صلى الله علیه و آله مدعى نبوت باشد دروغگوست و به نص و اجماع مسلمانان کافر است...» به نقل از: مرورى بر آنچه دین بهائیت خوانده مى شود، پایگاه نقد و بررسى بهائیت.
8. آل عمران 3، آیه 28.
9. کافى، ج 2، ص 216، حدیث 2؛ بحارالانوار، ج 68،
10. توضیح المسائل، امام خمینى ره.
11. جامع المسائل، آیه اللّه العظمى فاضل، ج 1، ص 41.
12. پایگاه اطلاع رسانى، آیه اللّه العظمى مکارم شیرازى.
13. اجوبة الاستفتاءات، آیه اللّه العظمى سید على خامنه اى، تهران: انتشارات بین المللى الهدى، 1384، صص71-70.
منبع: www.porseman.org
