پرسش :

حدیث را شرح دهید. امام علی (علیه السلام) فرمودند: لاتُشعِر قَلبَکَ الهَمَّ علی مافاتَ، فَیَشغُلَکَ عمّا هُوَ آت؛دل خود را بر اندوه آنچه از دست رفته و گذشته است مشغول مساز تا تو را از آنچه خواهد آمد، غافل نسازد و باز ندارد. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
اگر گذشته را بتوانیم مایه ی عبرت و تجربه برای آینده ی خویش بسازیم، این جاست که «گذشته» می تواند چراغ «آینده» باشد.
اما اگر غصّه و اندوه بر گذشته ما را چنان مشغول و گرفتار سازد که مجال تفکّر در آنچه خواهد آمد را نداشته باشیم، هم گذشته را باخته ایم، هم آینده را از دست می دهیم.
غصه بر گذشته گاهی انسان را از «آینده نگری» باز می دارد.
عمر گذشته دیگر باز نمی گردد. افسوس بر آن هم بی فایده است. غصّه بر دوران گذشته وقتی ارزش دارد که بتواند در ما انگیزه برای «ساختن آینده» را پدید آورد.
نه در اندوه گذشته باید زیست نه در رؤیاهای خیالی آینده.
باید واقعیات را شناخت و امروز برای فردا فکر و تدبیر کرد، نه صرفاً خیال پردازی و آرزوهای دور و دراز و دست نیافتنی.
غصّه بر گذشته، آب رفته را به جوی باز نمی گرداند.
باید از هدر رفتن و تباه شدن فرصتها جلوگیری کرد و هوشیار بود که آینده هم به سرنوشت دیروز تبدیل نشود و مایه ی غصّه نگردد.
تجربه ی «گذشته» را ذخیره ی «آینده ی » خود کنیم.
پی نوشت:
(1) غررالحکم، ج 6، ص 345
منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی (علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391).