پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام جواد علیه السلام فرمودند: مَن شَهِدَ اَمراً فَکَرِهَهُ کانَ کَمَن غابَ عَنهُ، وَ مَن غابَ عَن أمرٍ فَرَضِیَهُ کانَ کَمَن شَهِدَهُ؛ هر کس شاهد و ناظر چیزی باشد و آن را ناپسند شمارد، مثل کسی است که آن جا حضور ندارد؛ و هر کس از کاری غایب باشد، ‌اما به آن راضی باشد، مثل کسی است که حاضر بوده است. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
یکی از مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر، «مرتبه ی قلبی» است که کمترین و پایین ترین درجه موضعگیری نسبت به حق و باطل و خیر و شرّ و خوبان و بدان است.
همدلی با خوبان، ‌انسان را در زمره ی آنان قرار می دهد.
همدلی با بدکاران، ‌انسان را به آنان ملحق می سازد.
اگر در جایی بودیم و کار خلافی انجام می گرفت، در صورت توان باید با اقدام عملی یا «تذکّر زبانی» از آن جلوگیری کنیم. و اگر کاری نمی توانیم انجام دهیم، ‌دست کم در باطن از آن ناخشنود باشیم، نه راضی و خشنود.
اگر از بدیها و گناهان افراد بدمان آید و ناراحت شویم، مثل آن است که در صحنه نبوده ایم و خبر نداریم، و اگر در صحنه گناه نباشم، ‌ولی در دل به آن راضی باشیم، ‌گویا با خلافکاران بوده ایم و در گناه شریکیم.
در زیارت عاشورا، کسانی مورد لعن قرار گرفته اند که هر چند در کربلا نبودند و به روی حجّت خدا تیغ نکشیدند و دستشان به خون آن مظلومان شهید آلوده نشد، ‌در دل به کار آن جنایتکاران راضی و از وقوع آن حادثه شادمان بودند. با آنکه در صحنه نبودند، چون راضی به آن بودند، همردیف آن ظالمان به شمار آمده اند: «سَمِعَت بذلکَ فَرَضِیَت بِهِ»(2)
ما از حالتهای قلبی و درونی خود هم مورد سؤال قرار خواهیم گرفت. اگر قلباً طرفدار خوبیها و خوبان باشیم، ‌اجر می بریم و اگر در دل، ‌هوادار معصیت کاران باشیم، ‌همانند آنانیم.
جهت گیری اجتماعی خود را حساب شده انتخاب کنیم.
پی نوشت:
1. تحف العقول، ‌ص 456
2. مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)