پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید.امام رضا علیه السلام فرمودند: الإیمانُ هُوَ مَعرِفَةُ بِالقَلبِ وَ اِقرارُ بالِلسّانِ وَ عَملَ بِالاَرکانِ؛ ایمان عبارت است از: شناخت قلبی، اقرار و اعتراف زبانی و عمل با اعضا و جوارح. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
ایمان، تنها اقرار زبانی و گفتن «شهادتین» نیست.
وقتی کسی به خدای جهان و آخرت و نبوّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و سایر اعتقادات دینی قلباً باور داشت و با زبان هم به آنها اقرار کرد و به آنها عمل کرد، «مؤمن واقعی» است.
اگر کسی در دل، خدا را قبول داشت، تا وقتی به آن اقرار نکرده باشد، مسلمان نیست و مردم با شنیدن «اقرار زبانی» پی به مسلمانی او می برند.
البته ممکن است کسی به زبان، اعتراف کند، امّا در دل قبول نداشته باشد، این همان «نفاق» است. در قرآن هم اشاره شده است که کسانی این گونه اند:
«یقولونَ باَلسِنَتِهِم ما لیسَ فِی قُلوبِهِم»(2).
به زبانهایشان می گویند، آنچه را که در دلهایشان نیست.
از همه ی اینها گذشته، ایمان واقعی انسان در «عمل» آشکار می شود.
همچنان که اگر کسی به سوزندگی آتش عقیده داشته باشد، دست در آتش نمی کند، آنان هم که به خدا و قیامت و حساب و کتاب ایمان داشته باشند، «اطاعتِ فرمان» می کنند و از معصیت خدا، که عذاب آخرت را در پی دارد، می پرهیزند.
پس برای آن که «حیات ایمانی» داشته باشیم هم باید بر معرفت دینی افزود،
هم معتقدات را پیوسته یاد کرد،
و هم بر طبق ایمان و عقیده عمل کرد.
پی نوشت:
1. تحت العقول، ص 422
2. فتح (48)، آیه 11.
منبع: حکمت های رضوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام رضا علیه السّلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم (1391).