پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام رضا علیه السلام فرمودند: لا یَجتَمِعُ المالُ اِلاّ بِخصِالٍ خَمسٍ: بِبُخلٍ شَدیدٍ، وَ اَمَلٍ طَویلٍ، وَ حِرصٍ غاِلبٍ، وَ قَطیَعةِ الرَّحمِ، وَ ایثارِ الدنُّیا علَی الآخِرُةِ؛ هرگز مال و ثروت، جمع و اندوخته نمی گردد مگر با پنج خصلت: بخل شدید، آرزوی دور و دراز، حرص غالب، قطع رحم و برگزیدن دنیا بر آخرت. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
مال، برای آن است که انسان خودش استفاده ی خوب کند و به دیگران هم فایده و خیری برساند.
برخی می پندارند که عمر، برای گردآوردن مال است!
ثروت اندوزی و خرج نکردن، «خصلت قارونی» است. قارون آن همه گنج داشت، ولی به کسی چیزی نمی داد و اهل انفاق نبود، عاقبت هم خودش و خانه و قصرش در کام زمین رفت و نابود شد(2).
انباشته شدن ثروت، نتیجه ی خصلتهای ناپسندی است که در این حدیث به پنج تا از آنها اشاره شده است.
نباید اسیر مال شد و بنده ی ثروت گشت.
بخل، که صفتی ناپسند است، مانع بذل و بخشش می شود.
آرزوهای دور و دراز، انسان را در عالم خیالات می برد.
حرص و آز، سبب می شود انسان خرج نکند.
قطع رحم و گسستن از بستگان، خیرات و کمکهای انسان را از آنان می کاهد.
دنیاطلبی، سبب می شود انسان همه چیز را در این دنیا خلاصه کند و افقهای دورتر را نبیند و از صدقه و انفاق و احسان که پاداشهای عظیم اخروی دارد، پرهیز کند و نتیجه ی همه ی اینها جمع شدن ثروت است. ولی... آیا می ارزد که انسان با این خصلتهای ناپسند، ثروتمند شود؟
پی نوشت:
1. کشف الغمّه، ج 3، ص 84
2. قصص(28)، آیه 81.
منبع: حکمت های رضوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام رضا علیه السّلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم (1391).