پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام صادق علیه السّلام فرمودند: القَلبُ حرَمُ اللهِ، فَلا تُسکِن حَرَمَ اللهِ غَیرَ اللهِ؛ دل، حرم خداست. پس در حرم خدا غیر خدا را ساکن مکن. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
بزرگان، عارفان و اساتید اخلاق، «دربانی دل» را رمز و راز رسیدن به کمالات دانسته اند.
نظارت بر این که چه چیزهایی وارد قلب می شود و دل، خانه و جایگاه چه مسائلی می شود، زمینه ساز تهذیب نفس و رسیدن به طهارت درونی است.
عرش رحمانی که می گویند، آن نامِ دل است
بر درِ دل حلقه زن، کام دل از دل حاصل است
پس، باید از این دل مواظبت کرد.
این حدیث، دل را «حرم خدا» شمرده است.
پس، در این حریم مقدس و حرم متعالی، هوس، کینه، بت، شرک، جاذبه های دنیوی و وسوسه های شیطانی، نباید جایی داشته باشد. حضرت رسول(ص) فرمودند:
«خداوند در روی زمین، ظرفهایی دارد که عبارت است از این دلها و بهترین این ظرفها نزد خداوند، دلی است که نسبت به برادران نازکتر و از گناهان پاکتر و در راه خدا استوارتر باشد».(2)
اگر این دل آلوده شود، معارف ناب الهی در آن وارد نمی شود.
اگر قلب، تیره و تار باشد، نور حقیقت در آن نمی تابد.
وقتی دل جایگاه خدا می تواند باشد، چرا مأمن و مأوای ابلیس گردد؟
این دل، سرای توست نه بیگانه
در راه دل، نشسته و دربانم
حاشا که جز تو ره به دلم یابد
جانم فدایت، ای همه جانانم(3)
حرمت قلب را پاس بداریم و این خانه را به اغیار نسپاریم.
پی نوشت:
1. جامع الأخبار، ص185
2. میزان الحکمه، حدیث16913.
3. برگ و بار، ص93.
منبع: حکمت های صادقی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام صادق علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)