پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام سجاد (علیه السّلام) فرمودند: إنَّ المُنافِقُ یَنهی وَ لایَنتَهی وَ یَأمُرُ بِما لا یَأتی وَ إذا قامَ إلَی الصَّلاةِ إعتَرَضَ؛ همانا منافق، (از بدی) نهی می کند ولی خودش دست نمی کشد و دستور به چیزی می دهد که خودش عمل نمی کند و چون به نماز می ایستد، رو به این سو و آن سو می گرداند. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
«نفاق»، دوگانگی در ظاهر و باطن و گفتار و کردار است.
آن که چیزی می گوید که به آن عقیده ندارد، یا بر خلاف عقیده اش کاری را انجام می دهد، یا در اعمالش ریا و تظاهر است، «منافق» است.
تاریخ اسلام، همیشه از نفاق پیشگان ضربه خورده و منافقان دشمنان سرسخت اسلام و مسلمانان بوده و هستند و مسلمانان باید هوشیار باشند و منافقان را بشناسند، تا از سوی آنان از پشت خنجر نخورند.
در قرآن، یک سوره به نام «منافقون» است.
در آیات فراوان دیگری (از جمله در سوره ی توبه و نساء) به معرفی آنان و ترسیم ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و گفتاری آنان پرداخته است.
در این حدیث، سه نشانه برای منافق مطرح شده است:
1- این که از کارهایی که ناپسند است نهی می کند، ولی خودش از انجام آن کارها پرهیز نمی کند.
2- این که به کارهای خوب دستور می دهد، ولی خودش انجام نمی دهد.
مشکلی دارم ز دانشمند مجلس بازپرس
توبه فرمایان چرا خود توبه کمتر می کنند (2)
3- وقتی نماز می خوانند، فکر و توجهشان به جای دیگر است و در واقع، نماز را نه از روی عقیده و به عنوان یک تکلیف دینی، بلکه برای این که خود را مسلمان معرفی کنند و مردم را فریب دهند، می خوانند، از این رو هنگام نماز، حضور قلب و خشوع ندارند و به این طرف و آن طرف نگاه می کنند.
آنچه مایه ی ارزش عملی است، اخلاص است.
و آنچه اعمال را بی ارزش می کند، نفاق است.
پی نوشت:
1. کافی، ج 2، ص 396
2. حافظ.
منبع: حکمت های سجادی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام سجاد علیه السّلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)