پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: جُراَةُ الوَلَدِ علی والدهِ فی صِغَرهِ، تَدعُو إِلَی العُقوقِ فی کِبَرِه؛ گستاخی فرزند بر پدرش در کوچکی، او را به عاق شدن و مخالفت در بزرگسالی می کشاند. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
رعایت ادب نسبت به پدر و مادر، یک وظیفه است. اگر فرزند، تربیت دینی داشته و آموزشهای قرآن و حدیث را شنیده و پذیرفته باشد، حقّ والدین را می شناسد و آن را ادا می کند و از عصیان در برابر پدر و مادر پرهیز می کند و می کوشد که به هر وسیله ای رضایت آنان را جلب کند.
این، سبب عزّت دنیوی و آمرزش اخروی است.
فرزندی که نسبت به پدر و مادر گستاخ و عصیانگر و پرخاشجو و بد دهن باشد، «عاق» می شود و کسی که عاق والدین گردد، از خیر و سعادت محروم می شود و روی خوشبختی نمی بیند.
پایه های سعادت فرزند، در همان دوران کودکی گذاشته می شود.
اگر فرزند، در کوچکی گستاخ و پررو و نافرمان باشد، در بزرگی هم دچار «عقوق» می شود؛ ‌یعنی نافرمان و آزاردهنده ی والدین و محروم از خیر. حفظ احترام پدر لازم است. بانگ زدن بر سر پدر و مادر، بی ادبی است. سعدی گوید:
«روزی به غرور جوانی بانگ بر مادر زدم. دل آزرده به کنجی نشست و گریان همی گفت: مگر خُردی فراموش کردی که درشتی می کنی؟»
چه خوش گفت زالی به فرزند خویش
چو دیدش پلنگ افکن و پیلتن
گر از عهد خُردیت یاد آمدی
که بیچاره بودی در آغوش من
نکردی در این روز بر من جفا
که تو شیرمردی و من پیرزن (2)
به فرزندانمان بیاموزیم که حرمت پیران را نگه دارند و مؤدّبانه با آنان رفتار کنند، تا رفتارشان موجب رضای خدا و خشنودی والدین گردد.
پی نوشت:
1. فرهنگ جامع سخنان امام عسکری علیه السلام، ص 412
2.گلستان سعدی، باب ششم، حکایت ششم.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)