پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: اِدْفَعِ المسْاَلَةَ ما وَجدْتَ التَّحمُّلَ یُمْکِنُکَ فإنَّ لِکُلِ یومٍ رزقاً جدیداً، و اعْلَم انَّ الإلحاحَ فی المَطالبِ یَسْلُبُ البَهاءَ؛ تا وقتی که می توانی تحمل کنی، دست نیاز مگشای، چرا که هر روز را روزی و رزق تازه ای است و بدان که اصرار در خواسته ها، شکوه و آبرو را می برد. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
تا می توان ز آبله ی دست رزق خورد
بهر چه خوشه چینِ ثریا شود کسی (2)
درخواست، آدمی را سبک و حقیر می سازد.
آنان که نیازمندند، ولی تنگدستی را تحمل می کنند و دست نیاز پیش کسی دراز نمی کنند، آبروی خویش را حفظ می کنند و به تعبیر دیگر، با سیلی صورت خود را سرخ نگه می دارند.
وقتی کسی نیاز خود را با دیگری درمیان می گذارد و از او درخواست مساعدت دارد، آبروی خود را کف دست نهاده و شرمندگی را تحمل می کند.
دست نیاز چو به پیش توانگری کنی دراز
پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش
پس چه باید کرد؟ تحمل!
چه بسا از امروز تا فردا گشایشی فراهم آید و رزق و روزی برسد. باید به خدا توکل کرد و از دیگران بی معطلّی کمک نخواست. آنان که درخواست می کنند و در این درخواست، اصرار و پافشاری از خود نشان می دهند، خود را حقیر و بی ارزش می کنند و در نظر دیگران کوچک می شوند. این حقیقت در کلام حضرت امیر علیه السلام نیز به این صورت آمده است:
«مَن اکثَرَ مسألَةَ النّاسِ ذَلَّ» (3)
«هرکس از مردم زیاد درخواست کند، خوار می شود».
آبرو، سرمایه ای است که نباید به این راحتی آن را با درخواست از دیگران، هزینه کرد.
پی نوشت:
1. نزهه الناظر فی تنبیه الخواطر، ص 143
2. صائب تبریزی.
3. غررالحکم، ج5، ص 238.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)