پرسش :
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام هادی علیه السلام فرمودند: اِنّ اللهَ لا یوصَفُ إلا بما وَصَفَ اللهُ نَفسَهُ؛ خداوند، جز با آنچه خودش را با آن وصف کرده است، توصیف نمی شود. (1)
پاسخ :
شرح حدیث:
خدا کیست و چگونه است؟
چه اسامی و صفاتی دارد؟
چه اوصافی را می توانیم برای خدا به کار بریم و کدام صفت، درخور شأن و جایگاه خدا نیست؟
پاسخ به این پرسشها به عمق معرفت و خداشناسی و آشنایی با متون دینی و آیات و روایات بستگی دارد. از دیرباز، بوده اند کسانی که خداوند را چنان که هست نشناخته اند. بعضی او را جسم دانسته اند؛ بعضی او را نشسته بر تخت می پندارند؛ بعضی قدرت خدا را محدود می دانند؛ بعضی می گویند خدا کارها را به دست مردم سپرده است( تفویض)؛ برخی می پندارند مردم در برابر خدا هیچ اراده و اختیاری ندارند( عقیده به جبر) و امثال این گونه پندارهای نادرست.
امام هادی علیه السلام می فرماید: خدا را به همان اوصافی می توان وصف کرد که خودش خود را ستوده و وصف کرده است. آیات قرآن لبریز از اوصاف خداست و همه از زبان خودش بیان شده است. خداوند، عالم و خبیر و بصیر و حیّ و رزّاق و قدیم و ازلی است؛ بی شریک و بی فرزند و بی همسر و بی مثل و مانند است؛ آفریدگار و مدبّر جهان و انسان است؛ احیاگر مردگان و میراننده زندگان و روزی دهنده جان داران است و صدها صفت دیگر که در قرآن آمده است.
از سوی دیگر، توصیف خدا در پی شناخت اوست.
مگر ما چه اندازه خدا را می شناسیم که به وصف او بپردازیم؟ خدا بی نهایت است و علم ما محدود.
ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی
نروم جز به همان ره که توام راهنمایی
تو حکیمی، تو عظیمی، تو کریمی، تو رحیمی
تو نماینده ی فضلی، تو سزاوار ثنایی
نتوان وصف تو گفتن، که تو در فهم نگنجی
نتوان شبه تو جستن، که تو در وهم نیایی(2)
خداوند را می ستاییم، آن گونه که خودش را وصف کرده است.
پی نوشت:
1. تحف العقول، ص 482
2. حکیم سنایی.
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).
شرح حدیث:
خدا کیست و چگونه است؟
چه اسامی و صفاتی دارد؟
چه اوصافی را می توانیم برای خدا به کار بریم و کدام صفت، درخور شأن و جایگاه خدا نیست؟
پاسخ به این پرسشها به عمق معرفت و خداشناسی و آشنایی با متون دینی و آیات و روایات بستگی دارد. از دیرباز، بوده اند کسانی که خداوند را چنان که هست نشناخته اند. بعضی او را جسم دانسته اند؛ بعضی او را نشسته بر تخت می پندارند؛ بعضی قدرت خدا را محدود می دانند؛ بعضی می گویند خدا کارها را به دست مردم سپرده است( تفویض)؛ برخی می پندارند مردم در برابر خدا هیچ اراده و اختیاری ندارند( عقیده به جبر) و امثال این گونه پندارهای نادرست.
امام هادی علیه السلام می فرماید: خدا را به همان اوصافی می توان وصف کرد که خودش خود را ستوده و وصف کرده است. آیات قرآن لبریز از اوصاف خداست و همه از زبان خودش بیان شده است. خداوند، عالم و خبیر و بصیر و حیّ و رزّاق و قدیم و ازلی است؛ بی شریک و بی فرزند و بی همسر و بی مثل و مانند است؛ آفریدگار و مدبّر جهان و انسان است؛ احیاگر مردگان و میراننده زندگان و روزی دهنده جان داران است و صدها صفت دیگر که در قرآن آمده است.
از سوی دیگر، توصیف خدا در پی شناخت اوست.
مگر ما چه اندازه خدا را می شناسیم که به وصف او بپردازیم؟ خدا بی نهایت است و علم ما محدود.
ملکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی
نروم جز به همان ره که توام راهنمایی
تو حکیمی، تو عظیمی، تو کریمی، تو رحیمی
تو نماینده ی فضلی، تو سزاوار ثنایی
نتوان وصف تو گفتن، که تو در فهم نگنجی
نتوان شبه تو جستن، که تو در وهم نیایی(2)
خداوند را می ستاییم، آن گونه که خودش را وصف کرده است.
پی نوشت:
1. تحف العقول، ص 482
2. حکیم سنایی.
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).
