پرسش :

تعدادى از بیماران به دلیل ضایعات مغزى غیر قابل بازگشت، فعالیّتهاى قشر مغز خود را از دست داده، و در حالت اغماى کامل بوده، و به تحریکات داخلى و خارجى پاسخ نمى دهند، ضمناً فعالیّتهاى ساقه مغز خود را نیز از دست داده، فاقد تنفّس و پاسخ به تحریکات متفاوت نورى و فیزیکى مى باشند. در این گونه موارد احتمال بازگشت فعّالیّتهاى مورد اشاره، مطلقاً وجود نداشته، و بیمار داراى ضربان خودکار قلب بوده، که ادامه این ضربان هم موقّتى و تنها به کمک دستگاه تنفس مصنوعى به مدّت چند ساعت و حدّ اکثر چند روز مقدور مى باشد. این وضعیّت در اصطلاح پزشکى مرگ مغزى نامیده مى شود; از طرفى نجات جان عدّه دیگرى از بیماران منوط به استفاده از اعضاى مبتلایان به مرگ مغزى است. با عنایت به اینکه این اشخاص فاقد تنفّس، شعور، احساس و حرکت ارادى هستند، و هیچ گاه حیات خود را باز نمى یابند. لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید: 1. در صورت احراز شرایط فوق، آیا مى توان از اعضاى بدن آنها براى نجات جان بیماران دیگر استفاده کرد؟ 2. آیا صرف ضرورت نجات جان مسلمانان نیازمند به پیوند عضو، براى جواز قطع عضو کافى است، یا اذن قبلى و وصیّت صاحب عضو نیز لازم است؟ 3. آیا در صورت جواز قطع اعضا دیه، ثابت است، یا ساقط مى شود؟ 4. در صورت ثبوت دیه، پرداخت آن بر عهده کیست؟ پزشک یا بیمار؟ 5. موارد مصرف دیه مذکور کدام است؟

پاسخ :
پاسخ از حضرت آیت اللَّه العظمى مکارم شیرازى (مدّ ظلّه العالى):
1. جواب این مسأله در سابق گفته شد، ولى از نظر اهمیّت مسأله توضیحاً عرض مى شود که در موارد مرگ مغزى، به صورتى که در بالا ذکر شد، اگر موضوع قطعى و یقینى باشد، چنان فردى در این گونه احکام مانند میّت است (هر چند پاره اى از احکام میّت مانند غسل و نماز و کفن و دفن و غسل مسّ میّت بر او جارى نمى شود) بنابراین برداشتن اعضاى او براى نجات جان مسلمانان مانعى ندارد.
2. در مواردى که عضو را بعد از مرگ کامل بر مى دارند، و نجات جان دیگران منوط به آن است، اذن قبلى یا اجازه بازماندگان لازم نیست، هرچند بهتر است.
3. در مورد جواز قطع اعضا، احتیاط دادن دیه است.
4. بر عهده کسى است که عضو را قطع کرده است.
5. درکارهاى خیر براى میّت مصرف مى شود.
منبع: makarem.ir