پرسش :
حكمت بخشش فدك به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) چیست؟
پاسخ :
اندك مدتى پس از فتح فدك، پيامبر از جانب خداوند مأموريت يافت تا حق اقرباى خويش را بديشان بپردازد: و ءات ذا القربى حقه. [ اسراء (17): 25. ] در پى نزول اين آيه، پيامبر از جبرئيل پرسيد: منظور از «ذاالقربى» چه كسانى مى باشد و حق ايشان چيست؟!
جبرئيل از جانب خداوند عرضه داشت: «فدك را به فاطمه عطا كن!» [ فنزل: «و آت ذا القربى حقه». قال: و ما هو؟! قال: اعط فاطمة فدكا و هى من ميراثها من امها خديجة... فحمل اليها النبى صلى الله عليه و آله ما اخذ منه و اخبرها بالآيه. بحارالانوار: ج 29، ص 118. المناقب: ج 1، ص 142. ] پيامبر بلافاصله حضرت زهرا عليهاالسلام را فراخواند و فرمود: خداوند فدك را براى پدرت فتح كرد و چون لشكر اسلام آن جا را فتح نكرده اند، هيچ سهم و نصيبى از آن نمى برند و مالكيت آن به اذن خداوند از آن من است تا خواست خداوند را درباره ى آن اجرا گردانم. هم اكنون دستور خداوند بر عطاى فدك بر تو نازل شده و از سوى ديگر، مهريه ى مادرت، خديجه، بر عهده ى پدرت مانده است. پدرت به دستور خداوند و در قبال مهريه ى مادرت، فدك را به تو عطا مى كند. آن را براى خود و فرزندانت بردار و مالك آن باش! [ فقال (ص) يا بنى ان الله قد افاء على ابيك بفدك واختصه بها، فهى له خاصة دون المسلمين افعل بها مااشاء و انه قد كان لامك خديجة على ابيك مهر و ان أباك قد جعلها لك و انحلتكها لك و لولدك بعدك. بحارالانوار: ج 29، ص 116. الخرائج: ص 25. ]
فاطمه ى زهرا (س) به پدر عرضه داشت: شما بر جان و مال من صاحب اختياريد و تا شما زنده ايد، نمى خواهم در آن تصرفى داشته باشم. پيامبر فرمود ترس من از آن است كه نااهلان، تصرف نكردن تو را در زمان حياتم بهانه اى قرار دهند و بعد از من، آن را از تو منع نمايند. فاطمه عرضه داشت: پس آن گونه كه صلاح مى دانيد، عمل نماييد. [ فقالت: لست احدث فيها حدثا و انت حى انت اولى بى من نفسى و مالى لك. فقال: اكره ان يجعلوها اليك سبه فيمنعوك اياها من بعدى فقالت: انفذ فيها امرك. بحارالانوار: ج 29، ص 118، حديث 11. المناقب: ج 8، ص 142. ]
پيامبر، ورقه اى خواست و اميرالمؤمنين عليه السلام را فراخواند و از او خواست تا سند مالكيت فدك را براى حضرت زهرا (س)، به عنوان اعطايى پيامبر، تنظيم نمايد. و آن گاه پيامبر (ص)، على عليه السلام و ام ايمن را بر اين امر شاهد گرفت و پس از شهادت دهى ام ايمن، در شأن او فرمود: «ام ايمن زنى از زنان اهل بهشت است». [ فدعا باديم و دعا على ابن ابى طالب فقال: اكتب لفاطمة عليهاالسلام بفدك نحلة من رسول الله، فشهد على ذلك على ابن ابى طالب (ع) و مولا لرسول الله و ام ايمن. فقال رسول الله: ان ام ايمن امرأة من اهل الجنة. بحارالانوار: ج 29، ص 116. الخرائج: ص 25. ] سپس پيامبر، مردم را به منزل حضرت زهرا فراخواند و به آنان خبر داد كه فدك از آن فاطمه است و در همان جا اولين درآمد فدك را به عنوان اهدايى فاطمه عليهاالسلام بين مردم تقسيم فرمودند و بدين صورت مالكيت فاطمه عليهاالسلام بر فدك را رسميت بخشيدند. [ فجمع الناس الى منزلها و اخبرهم أن هذا المال لفاطمة. ففرقه فيهم و كان كل سنة كذلك و تأخذ منه قوتها.... بحارالانوار: ج 29، ص 118. المناقب: ج 1، ص 142. ]
در پى اين بخشش حضرت زهرا عليهاالسلام نماينده اى از جانب خويش براى فدك تعيين نمود و كارمندانى را تحت فرمان او سپرد تا پس از محاسبه ى دقيق و پرداخت حق الزحمه ى كارگران، سود خالص آن را خدمت آن حضرت تقديم نمايند. در طول چهار سال مالكيت پر افتخار حضرت زهرا عليهاالسلام تمام درآمد ساليانه ى فدك كه بالغ بر 120000 سكه ى طلا مى شد [ و جاء اهل فدك الى النبى، فقاطعهم على اربعه و عشرين الف دينار فى كل سنه. بحارالانوار: ج 29، ص 116، حديث 10 و ج 17، ص 378، حديث 46. اثبات الهدات: ج 2، ص 116، حديث 515. ] ،به دست سخاوتمند آن حضرت در امور خير و سامان بخشى به زندگى نيازمندان مصرف مى گشت.
