واژه «زيارت» با توجه به مشتقات آن در معاني مختلفي به كار رفته است از آن جمله: ديدار، تمايل، آهنگ سفر [1]و ... همه اين معاني به زائرين مشاهد مشرفه و راهيان اماكن متبركه كمال انطباق را دارد زيرا زائران نخست اشتياق ديدار در دل احساس مي‌كنند و بعد تمايل شديد در درون خود مي‌يابند و نهايتاً آهنگ سفر مي‌كنند و در آخر آرامگاه شخصيت مورد زيارت را ديدار مي كنند؛ كه معني اصلي زيارت و مقصود از آن در روايات همين معني آخر است.
از نكات قابل توجه در مورد كريمه اهل بيت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ اين است كه بعد از زيارت چهارده معصوم براي هيچ يك از انبياء و اولياء در حد زيارت آن حضرت توصيه و ترغيب و تشويق نشده است. در روايات معتبر از سه معصوم ـ سلام الله عليها ـ براي زيارت آن حضرت ترغيب و تشويق رسيده است و پاداش زيارت حضرت معصومه را بهشت تعيين كردند و تعبيرات ارزشمندي چون: اهل بهشت است، بهشت از آن اوست، بهشت براي او ثابت است براي زائران آن حضرت از معصومان گفته شده. به بعضي از آنها اشاره مي‌شود.
1. شيخ صدوق با سند صحيح از امام رضا ـ عليه السلام ـ روايت مي‌كند كه فرمود: «من زارها فله الجنه» هر كس او را زيارت كند بهشت از آن اوست.[2]
2. ابن قولويه در كتاب بسيار ارزشمند «كامل الزيارات» كه يكي از معتبرترين كتاب‌هاي قرن چهارم است. با سند معتبر از امام جواد ـ عليه السلام ـ روايت كرده است كه فرمود: من زار عمتي بقم فله الجنه»[3] هر كس عمه ام را در قم زيارت كند بهشت از آن اوست.
يكي از ويژگي‌هاي حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ ورود زيارتنتامه مأثور از معصوم ـ عليه السلام ـ است كه بعد از حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ او تنها بانوي بزرگواري است كه زيارت مأثور دارد.
بانوان برجسته اي چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خديجه بنت خويلد، ام البنين، زينب كبري، و نرجس خاتون كه هيچ شك و ترديدي در مقام بلند و جايگاه رفيع آنها نيست، هيچ كدام زيارت مأثور ندارند، و اين نشانگر مقام بسيار والاي اين بانوي بزرگوار اسلام در ميان بانوان اهل بيت عصمت ـ عليهم السلام ـ مي‌باشد. زيارتنامه معروف حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ را علامه مجلسي اين گونه نقل فرموده است: در برخي از كتب زيارات ديدم كه «علي بن ابراهيم» از پدرش«ابراهيم بن هاشم» از «سعد بن سعد احوص» از علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ روايت كرده كه فرمود: «يا سعد عندكم لنا قبر» اي سعد! در نزد شما از ما قبري هست.» سعد مي‌گويد عرض كردم: «فدايت گردم آيا قبر فاطمه دختر موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ را مي‌فرماييد؟ فرمود«آري، هر كس او را زيارت كند در حالي كه عارف به حق او باشد بهشت از آن اوست. پس هر گاه به كنار قبر او آمدي، در نزديك سر او بايست و 34 مرتبه الله اكبر و 33 مرتبه سبحان الله و 33 مرتبه الحمدالله بگو، سپس بگو: السلام علي آدم صفوه الله ....[4]
علامه مجلسي علاوه بر بحارالانوار در كتاب ارزشمند«تحفه الزائر» نيز اين حديث شريف را از امام رضا ـ عليه السلام ـ به همين تعبير نقل كرده است. اهميت تحفه الزائر در اين است كه علامه در مقدمه آن، ملتزم شده است كه در اين كتاب فقط زيارت هايي را نقل كند كه با سند معتبر به دستش رسيده است.
بعد از علامه مجلسي پژوهش‌گر بزرگ آيت الله حاج سيد حيدر كاظمي در كتاب پرارج«عمده الزائر» زيارتنامه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ را به شرحي كه گذشت آورده است سيد حيدر كاظمي از مراجع برجسته قرن سيزدهم است كه آقا بزرگ تهراني در حق او فرموده: «عالم، فقيه محدث جليل القدر مرجع الخاص و العام و ...» اين بزرگوار نيز چون علامه مجلسي بر معتبر بودن سند آن تصريح كرده و از جهت حديث‌شناسي از سند آن با عنوان«حسن» تعبير نموده است. حديث حسن در علم حديث آن است كه سندش به معصوم ـ عليه السلام ـ متصل باشد و همه راويان آن امامي و ممدوح باشند.
راويان و رجال ديگري كه از وثاقت بسيار محكمي برخوردار هستند اين حديث را نقل كرده‌اند افرادي چون: علي بن ابراهيم از پدرش ابراهيم بن هاشم از سعد بن سعد از حضرت علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ اين زيارت را روايت كرده‌اند كه هر سه از اصحاب برجسته امامان و مورد عنايت حضرات معصومين مي‌باشند.
در نتيجه متن زيارت نامه موجود حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از طرف برادر بزرگوارش حضرت امام رضا ـ عليه السلام ـ وارده شده است كه از معدود امامزادگاني است كه از طرف معصوم براي آن زيارت نامه اي خاص وارد شده است.
پی نوشت ها:
[1] . لسان العرب، ابن اثير، ج 6، ص 110، النهايه، چاپ بيروت، ج 2، ص 318.
[2] . صدوق، عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 271.
[3] . ابن قولويه، كامل الزيارات، چاپ نجف، ص 324.
[4] . علامه مجلسي، بحارالانوار، چاپ بيروت، ج 102، ص 266.
مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم
