دكوراسیونی برای معلولان
معلولان به چه امكاناتی برای تسهیل زندگی روزمره‌شان نیازمندندكه ما از آنها غافلیم!
معلولان علاوه بر نیازهای مختلف و برحقی كه به عنوان یك شهروند در شهر محل زندگی‌شان دارند، نیازمند امكانات و تسهیلاتی در محیط‌های كوچك‌تر از آن، یعنی خانه و محل كارشان نیز هستند. با توجه به اینكه فراهم كردن تسهیلات مورد نیاز در محیط‌های بزرگتر و حتی محل كار، موضوع این بحث نیست، قصد داریم در اینجا به بهانه روز سوم دسامبر مطابق با 12 آذرماه – روز جهانی معلولان (توان‌یابان)– به ارائه نكات و پیشنهاداتی برای تسهیل شرایط زندگی این دسته از افراد در محیط خانه‌شان بپردازیم. اصولا خانه هر فرد باید بهترین و آرامش‌بخش‌ترین فضای خصوصی او باشد تا در این محیط علاوه بر اینكه احساس آرامش روحی و روانی كند، به لحاظ جسمی نیز در شرایط مناسب و مساعدی به سر برد.
این نیاز در افراد گوناگون با سنین و توانایی‌های مختلف متفاوت است؛ به عنوان مثال به طور قطع نیازهای یك جوان با یك فرد سالمند تفاوت‌های بسیاری دارد؛ چه برسد به افرادی كه به لحاظ جسمی گاهی از ناتوانی‌های بسیار بزرگی نیز برخوردارند.
انتخاب بهترین مكان برای زندگی
یكی از مهمترین ویژگی‌های لازم در انتخاب خانه‌ای مناسب برای خانواده‌هایی كه یكی از اعضای آن از معلولیت جسمی و حركتی در رنج است، دسترسی آسان از فضای بیرون خانه به محیط داخل و برعكس است كه در واقع این موضوع از جمله تمهیداتی است كه هنگام ساخت یك ساختمان، باید مد نظر قرار گیرد. البته این روزها با همین هدف، قوانینی جهت لزوم نصب آسانسوری مخصوص برای تسهیل این دسترسی- بدون نیاز به بالا و پایین رفتن حتی از یك پله - وضع شده است كه سازندگان ساختمان موظف هستند به آن توجه كنند.
با تمام این تفاسیر، خانه‌ای انتخاب كنید كه یا در طبقه همكف واقع شده باشد یا اینكه امكانات لازم در این مسیر – از فضای بیرون تا ورودی خانه یا كنار در آسانسور – در آن وجود داشته باشد.
علاوه بر این، نكته مهم دیگر اینكه تنها انتخاب خانه‌ای مجهز به آسانسور كفایت نمی‌كند بلكه اگر معلول شما از صندلی چرخ‌دار برای حركت كردن استفاده میكند، این آسانسور به لحاظ ابعاد باید گنجایش صندلی چرخ‌دار را داشته باشد و در صورتی كه عصا تكیه‌گاه حركتی اوست، به یكی از دیواره‌های ثابت اتاقك آسانسور، دستگیره‌ای نصب شود تا هنگام ورود و خروج از آسانسور، راحت‌تر بتواند تعادل خود را حفظ كند.
امكانات لازم در داخل خانه
حالا كه تمامی موارد را در انتخاب ساختمانی مناسب در نظر گرفتید، نوبت به فضای داخل خانه می‌رسد كه البته درصد زیادی از شرایط لازم و همچنین تغییراتی كه قرار است توسط شما انجام شود، بستگی به 2 عامل بزرگ و مهم دارد؛ یكی وضعیت جسمانی معلول ساكن در خانه و لوازم كمكی مورد استفاده او شامل عصا یا صندلی چرخ‌دار و دوم، نقش فرد معلول در خانواده و حوزه كاری او در خانه؛ زیرا به عنوان مثال، در مورد دوم،تجهیزاتی كه مادر معلول خانواده برای انجام امور خانه نیاز دارد، با نیازهای فرد معلول غیرخانه‌دار بسیار متفاوت خواهد بود. لازم به توضیح است كه در این زمان، بعضی از امكانات و تسهیلات مورد نیاز چندان ارتباطی به 2 مورد فوق ندارند كه البته ما به همه موارد با توجه به شرایط فرد و مكان خواهیم پرداخت.
فضاهای عمومی خانه
- اگر معلول جسمی خانه شما از عصا برای حركت استفاده میكند، كفپوشی را برای پوشش كف محیط‌های مختلف خانه - به‌خصوص آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی- انتخاب كنید كه سطح آن كمی برجستگی داشته و خیلی لیز نباشد، زیرا صاف و صیقلی بودن سطح آن، احتمال سر خوردن فرد را هنگام حركت با عصا – به خصوص در شرایطی كه روی زمین كمی آب هم ریخته باشد– بالا می‌برد. ولی این موضوع در مورد معلول روی صندلی چرخ‌دار درست برعكس است؛ چون هر چه كف صاف‌تر باشد، چرخ‌ها راحت‌تر روی آن حركت می‌كنند.
- روی كفپوش‌های سخت و لیز خانه‌تان مانند سنگ و سرامیك – به‌خصوص در مسیرهای پررفت و آمد – تا حد ممكن از كفپوش‌های منسوج مثل گلیم، گبه و فرش در اندازه‌های كوچك و سبك وزن استفاده نكنید زیرا این كفپوش‌ها نه‌تنها مانعی برای حركت راحت صندلی چرخ‌دار می‌شوند، بلكه ممكن است هنگام عبور معلول با عصا، كفپوش روی سطح زیرین لیز خورده و سبب افتادن فرد روی زمین شود. بنابراین اگر شرایط مكان طوری است كه برای استفاده از كفپوش منسوجی در این مسیرها اجبار دارید، یا آنها را در ابعاد بزرگ‌تری تهیه كنید به صورتی كه بخش كامل‌تری از فضا را بپوشاند یا اینكه امكان حركت و جابه‌جایی آنها را با قرار دادن وسیله دكوراسیونی سنگینی روی گوشه‌ای از آنها كاهش دهید.
- سعی كنید خانه‌ای انتخاب كنید كه در آن اختلاف سطح میان فضاهای مختلف خانه وجود نداشته باشد تا حركت بین این فضاها برای معلول با هر شرایط جسمی به‌راحتی انجام پذیرد.
- اگر معلول جسمی خانه شما از صندلی چرخ‌دار استفاده میكند، هنگام نصبدیواركوب‌های كاربردی شامل طبقه، چوب لباسی در ورودی خانه و لوازم دیگری مانند اینها، ارتفاع و سطح دسترسی او را مد نظر قرار دهید. علاوه بر این، همه كلیدها و پریزها هم باید در ارتفاعی نصب شوند كه برای معلول نشسته روی صندلی قابل دسترسی باشند.
- از چیدن لوازم دكوراسیونی زیاد و بزرگ به خصوص در فضاهای كوچك مانند‌هال، پذیرایی و حتی اتاقهای خواب خودداری كنید. همواره راه‌های عبوری معلول را با در نظر گرفتن ابعاد و ابزاری كه از آن به عنوان كمك برای حركت استفاده میكند، باز نگه دارید.
این مسیر عبوری باید برای فردی كه روی صندلی چرخ‌دار نشسته، حداقل 83 سانتی‌متر و برای فرد با عصا یك متر باشد.
سرویس‌های بهداشتی
- با توجه به اینكه برای كاربرد كفپوش‌های صاف و لیزی همچون سنگ و سرامیك در محیط‌های سرویس‌های بهداشتی چاره دیگری وجود ندارد، لاجرم باید راهكارهای دیگری را به كار برد. به عنوان مثال، برای این منظور با توجه به ابعاد سرویس دستشویی و به‌خصوص حمام، از لایه‌های پلاستیكی مخصوص كه یك سطح آنها را بادكش‌های ریز و سطح دیگر را برجستگی‌های زبر پوشانده‌اند، استفاده كنید.
شما میتوانید با چسباندن آنها از قسمت بادكش روی قسمت‌های پررفت و آمد سطح سرامیكی یا سنگی حمام یا دستشویی‌تان، مانعی برای لیز خوردن ایجاد كنید. علاوه بر اینها برچسب‌های زبر دیگری نیز در بازار وجود دارند كه سطح زبر آنها مانند سمباده بوده و معمولا برای جلوگیری از لیز خوردن افراد هنگام بارندگی روی كف‌های سنگی فضاهای بیرون از خانه و به‌خصوص پله‌ها چسبانده می‌شوند. این برچسب‌ها با توجه به اینكه مقاومت لازم را در برابر آب دارند، قابل استفاده برای محیط‌های حمام و دستشویی نیز هستند.
- یكی از مهمترین تمهیداتی كه رفت و آمد و حركت فرد معلول را در همه محیط‌های خانه به‌خصوص سرویس‌های بهداشتی آسان میكند، نصب انواع و اقسام دستگیره‌ها در مكان‌هایی است كه معلول برای انجام كارهای زندگی‌اش در آنها تردد دارد؛ به عنوان مثال، نصب دستگیره‌های محكم روی همه دیوارهای محیط سرویس بهداشتی به‌خصوص در نزدیكی توالت، دوش حمام، وان و دستشویی، هم خطر افتادن روی زمین را كاهش می‌دهند و هم آسایش بیشتری را برای او فراهم می‌كنند.
- اگر در حمام شما وانی در زیر دوش وجود ندارد، ساخت سكویی در آن مكان، ازجمله راهكارهای ایجاد آسایش جسمی برای معلول – آن هم هنگام دوش‌گرفتن - است. بعضی‌ها به جای این سكوی ثابت، از صندلی استفاده می‌كنند كه در این صورت امكان لیزخوردن و وارونه‌شدن صندلی وجود داشته و خطرآفرین است.
- نصب توالت فرنگی، بی‌شك ضروری‌ترین اقدام برای آسایش بیشتر همه معلولان جسمی و حركتی است. فقط همان‌طور كه در بالا نیز اشاره شد، نصب دستگیره‌ها را در طرفین توالت و همچنین روی دیوار كنار دستشویی از یاد نبرید.
- اگر معلول شما از صندلی چرخ‌دار استفاده میكند، توجه داشته باشید كه سطح شیرآلات حمام و همچنین محل نصب آیینه باید طوری باشد كه او هنگام نشستن روی صندلی نیز بتواند خود را در آیینه دیده و از شیرآلات استفاده كند.
آشپزخانه
- محل نصب كابینت‌های دیواری برای افرادی كه هنگام حركت از عصا استفاده می‌كنند، نیاز به تغییر خاصی ندارد ولی برای معلولان روی صندلی چرخ‌دار - به‌خصوص درصورتی كه فرد معلول، خانم خانه باشد – تغییرات عمده‌ای لازم است.
- ارتفاع كابینت‌های زمینی آشپزخانه‌ها به‌طور معمول و استاندارد، 85 الی 90 سانتی‌متر است ولی برای افراد معلول روی صندلی چرخ دار، این ارتفاع باید 75 سانتی‌متر درنظر گرفته شود.
- كابینت‌های دیواری نیز باید در ارتفاعی نصب شوند كه فرد به حالت نشسته بتواند لااقل به طبقات پایینی آن دسترسی پیدا كند.
هنگام نصب سینك و لوله‌كشی آب آن نیز امكان شست‌وشوی ظروف و تسلط فرد را در چنین شرایطی مدنظر قرار دهید؛ این موضوع درمورد اجاق‌گاز نیز صدق میكند. معمولا پایه‌های اجاق‌گازها قابل تنظیم هستند؛ بنابراین شما میتوانید با پیچاندن پایه‌ها، آنها را پایین‌تر بیاورید.
اتاق خواب
- نصب دستگیره‌های محكم روی دیوار كنار تختخواب، فرد را هنگام بلندشدن از روی تخت و نشستن روی صندلی چرخ‌دار یا به دست‌گرفتن عصا بسیار یاری میدهد.
- در طبقه‌بندی كمدهای دیواری نیز قابل دسترس‌بودن طبقات و فواصل میان آنها را مورد توجه قرار داده و طبقه‌های پایینی كمد را به معلول نشسته اختصاص دهید. در این كمدها نیز میله آویختن لباس‌ها باید در ارتفاع پایین‌تری نصب شود یا اینكه از میله‌های مخصوصی كه با اهرمی به سمت پایین كشیده میشود، استفاده كنید.
