عقب ماندگی در درس دیکته از نگاه گوش پزشکی
اگر به دانش آموزی با هوش و با استعداد برخورد شود كه در كارنامه تحصیلی او نمرات درخشانی به چشم می خورد، ولی در درس دیكته افت امتیاز داشته باشد، باید دو عامل مرضی را جهت تبیین و توجیه این افت جست وجو كرد:
علت اول شایع است و آن، تراوش مایع در گوش میانی است كه به قول عوام می گویند: پشت پرده آب جمع شده است.
علت دوم نادر و كری كلمات است كه شكل ویژه و خالصی از زبان پریشی (آفازی) حسی است.
الف: تراوش مایع در گوش میانی كه به نام اوتیت میانی ترشحی نیز خوانده می شود، در سال های اخیر در دنیا عموماً و در كشور ما خصوصاً رواج و توسعه فزاینده ای در كودكان پیدا كرده و مسبب معضلات آموزشی و اختلالات یادگیری در كودكان پیش دبستانی و دانش آموزان شده است. آنچه مسلم است، این عارضه در گذشته، آن چنان كه امروز گسترش پیدا كرده، وجود نداشته است. دو عامل را در فراوانی بیماری مؤثر پنداشته اند. نخست آنتی بیوتیك درمانی ناكامل برای التهاب حاد گوش میانی است و این نكته از دو چشمه، آب می خورد، یا والدین در تجویز آنتی بیوتیك توسط پزشك قصور می ورزند و یا آنتی بیوتیك را بدون تجویز پزشك خودسرانه مصرف می كنند. مورد اخیر را كه به نام «خوددرمانی» معروف شده است، عامل بسیار شایعی برای شیوع عارضه قلمداد كرده اند. دوم، پیشرفت ابزار تشخیص در فناوری اودیولوژی است، مانند امپدانس اودیومتری و روش های نوین غربالگری در شناسایی سریع بیماری ها كه بالطبع موجب افزایش فراوانی عارضه می شود.
در كودكانی كه مكرراً دچار التهاب حاد گوش میانی می شوند، بزرگ بودن لوزه سوم عامل زمینه سازی است. تراوش مایع در گوش میانی در نزد چنین كودكانی به وفور یافت می شود. این كودكان، در منزل در شرایطی كه همه به تلویزیون گوش می دهند، صدای تلویزیون را بالا می برند و یا در درس دیكته نمرات پائینی می گیرند.
پژوهش های صورت گرفته، نشان داده است كه شناسایی و متعاقباً معالجه این كودكان، در پیشرفت درسی و علی القاعده در پیشرفت درس دیكته بسیار مؤثر بوده است.
درمان دارویی یا آنتی بیوتیك مؤثر به مدت كافی و در صورت شكست درمان دارویی، سوراخ كردن پرده و كشیدن مایعات چسبناك و گذاشتن لوله تهویه (گرومت یا V.T) تأثیرات شگرفی بر جای می گذارد.
البته گروه دیگری از كودكان كم شنوا وجود دارند كه ضایعات آنها، نه به گوش میانی، بلكه به مناطق ورای حلزونی مربوط می شود. این كودكان كه تمایز كلمات ضعیف دارند، حتی با سمعك نیز نمی توانند به درجات خوبی از تمایز كلمات برسند و در درس دیكته مشكل پیدا می كنند. گرچه سمعك های دیجیتالی، امروزه كمك های شایانی به این كودكان كم شنوا كرده، ولی نتیجه های به دست آمده، نسبی بوده است، نه مطلق. در آزمون تمایز كلمات با ارایه كلمات تك هجایی و درخواست تكرار كلمات، این كودكان درصد امتیاز پایینی را كسب خواهند كرد. همین نكته برای درس دیكته كه فی الواقع شكلی از آزمون تمایز كلمات محسوب می شود، صادق است.
ب) اما علت دوم عقب ماندگی از درس دیكته در دانش آموزان، كه بسیار نادر است؛ زبان پریشی حسی (آفازی حسی) است كه در شكل خاص و ویژه ای نمود می كند و به نام كری كلمات خوانده می شود.
چنین كودكانی برخلاف آنچه كه امكان دارد برچسب كری و كودنی بخورند، نه كر هستند و نه كودن. آزمون های شنوایی در چنین كودكانی، طبیعی است و ضریب هوشی در نزد این كودكان، اگر بالا نباشد، پایین هم نخواهد بود.
در حقیقت این كودكان، دچار یك نوع اختلال مركزی در شكنج گیجگاهی در حاشیه مركز مربوط به درك شنوایی هستند كه به درك كلمات نسبت داده می شود. (چنین اختلالی در حوزه بینایی به دشوار خوانی، نارسا خوانی یا دیسلكسی معروف است). دانش آموزانی كه دچار این نوع اختلال یادگیری هستند، قادر به درك اصوات كه از منابع مختلف تولید می شوند و از آن طریق منابع را هم شناسایی می كنند، نیستند. آنها صدای تكلم را می شنوند، ولی قادر به درك كلمات نیستند. لذا وقتی معلم دیكته می گوید كلمات را می شنوند، ولی كلمات در قشر مغز آنها نمی نشیند و شكل نمی گیرد و مفهوم نمی یابد. درست مثل آن كه كودك دارد به یك زبان بیگانه كه بدان آشنا نیست، گوش فرا می دهد. رفع این گونه اختلال و توانبخشی در این قبیل كودكان، همواره از توانبخشی اختلالات شنوایی دشوارتر است. گفته شده است كه برای كمك بدین كودكان، می توان از تقویت پتانسیل های دیگر مغزی مانند درك بینایی و لمسی برای پوشش دادن ضعف درك شنوایی در جهت تقویت یادگیری بهره گرفت.
دكتر عبدالحمید حسین نیا
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است، سپس خداوند به همین گونه، جهان را ایجاد می کند خداوند یقیناً بر هر چیز تواناست) /عنکبوت20
