ضرورت عبرت گرفتن

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مَا أَکْثَرَ الْعِبَرَ وَ أَقَلَّ الِاعْتِبَارَ.

چقدر مسایل عبرت انگیز فراوان است و عبرت گیرنده کم است.

نهج البلاغه: حکمت 289

عبرت و اعتبار از حوادث روزگار عامل رشد و تعالی انسان است هنگامی انسان صاحب قدرت و یا ثروتمندی جای خود را در مکانی بگذارد که صاحبان قدرت و ثروت در گذشته تاریخ داشتند و عاقبت کارشان را مایه عبرت قرار دهد از دلبستگی ها و زیاده خواهی ها و بوالهوسی ها اجتناب می کند چون نمی خواهد بلایی که بر سر پیشینیان آمد بر سر او آید. ولی با کمال تاسف در عین حالی که در تاریخ زندگی در گذشتگان و حوادثی که برایشان رخ داده است پر است از عبرت ولی کو عبرت. بر همین اساس مولایمان علی علیه السلام می فرمایند: ما اَکثَرُ العِبَرَ وَ اَقَلَّ الاِعتِبار.

عده ای با وجود این همه عبرت حتما باید تلخ کامی ها و ناراحتی های زندگی را تجربه کنند و هزاران بلا بر سر خود و طرافیان خویش بیاورند تا از خواب سنگین غفلت بیدار شوند که البته گاهی چنان وقت تنگ می شود که برای جبران اشتباهات زمانی باقی نمی ماند.

امام علیه اسلام درباره عبرت از تاریخ به فرزندشان امام حسن علیه السلام می فرمودند:
أَیْ بُنَیَّ إِنِّی وَ إِنْ لَمْ أَکُنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ کَانَ قَبْلِی فَقَدْ نَظَرْتُ فِی أَعْمَالِهِمْ وَ فَکَّرْتُ فِی أَخْبَارِهِمْ وَ سِرْتُ فِی آثَارِهِمْ حَتَّی عُدْتُ کَأَحَدِهِمْ بَلْ کَأَنِّی بِمَا اِنْتَهَی إِلَیَّ مِنْ أُمُورِهِمْ قَدْ عُمِّرْتُ مَعَ أَوَّلِهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ فَعَرَفْتُ صَفْوَ ذَلِکَ مِنْ کَدَرِهِ وَ نَفْعَهُ مِنْ ضَرَرِهِ؛
فرزندم من اگر چه عمر طولانی نکردم مانند کسانی که پیش از من بودند ولی در کارهای ایشان نگریسته در اخبارشان اندیشه نموده و در بازمانده هایشان سیر کردم چنانکه یکی از آنان گردیدم بلکه به سبب آنچه از کارهای آنها به من رسید چنان شد که من با اول تا آخرشان زندگی کرده ام پس پاکیزگی و خوبی کردار آنها را از تیرگی و بدی و سود آن را از زیانش پی بردم.(1)

شرح ابن میثم
مقصود امام علیه‌ السلام از عبرتها، جاى عبرت گرفتن است، در صدد سرزنش شنوندگان است که چرا پند نمى گیرند.(2)

پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، نامه 31
2- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 668 و 669

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.