وظایف والدین نسبت به دیانت فرزندان

چکیده: یکی از مسائل مطرح شده در اسلام، تربیت فرزندان است که در نظر قرآن جایگاه ویژه ای دارد. مسلما والدین آنچه در توان دارند دربعد تربیت فرزندان خود فرو گذار نمی کنند وخود را موظف به تربیت صحیح فرندان می دانند که از جمله این وظایف، تربیت دینی فرزندان است. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

تعداد کلمات 1089 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه 

بر اساس بینش اسلامی، هر انسانی از هنگام تولد با فطرت الهی و گرایش به خداشناسی قدم به عرضه زندگی می گذارد؛ ساختار وجودی انسان به گونه ای است که او را به سوی خدا هدایت می کند و در این میان، تفاوتی بین مسلمان و غیر مسلمان وجود ندارد، بلکه همه انسان ها در آغاز زندگی، از استعداد خاصی برای حقیقت جویی و نیل به کمال بهره مندند .
اما فطرت و ساختار وجودی انسان در هر شرایطی به صورت یکسان عمل نمی کند وبا توجه به شرایط تربیتی متفاوت، رسیدن به کمال مورد نظر سخت خواهد بود. براین اساس، لازم است به این جنبه از وجود آدمی توجه ویژه ای شود  تا حس دینی اش شکوفا گردد، به خصوص در مورد کودکان و نوجوانان، توجه به این جنبه وجودی آنان اهمیت فراوان دارد؛ زیرا نسبت به بزرگ سالان تربیت پذیرترند.

به گفته فرهنگ فارسی معین دیانت به معنی: آیین خداپرستی، هر آیینی که اساس آن بر خداپرستی باشد.[1] یعنی والدین اگر بخواهند فرزندان خود را دیندار تربیت کنند باید براساس آیین خدا پرستی تربیت نمایند.

بدون شک دینداری با آموزش و فراگیری رابطة مستقیمی دارد. چون لازمة دینداری، آگاهی و دانایی است و «نگاهی به گذشته فرهنگها و سنّتهای دینی نشان می دهد که در همة آنها برنامه هایی برای آموزش دین، به خصوص به کودکان طراحی شده است. این برنامه ها در قالب برگزاری مراسم گوناگون شعر، داستان و آموزش کتاب مقدس به وسیلة خانواده ها و مراکز دینی به کودکان ارائه می شد و اکنون نیز استمرار دارد.»[2] از منظر روانشناسان، برای تربیت دینی و اخلاقی فرزندان، سه الگوی متفاوت وجود دارد:[3]
الف) الگوی مستبد؛ والدین در این الگو بسیار کنترل کننده و پُرتوقع هستند و از نظر عاطفی سردند و ارتباط چندانی با فرزندان خود ندارند؛
ب) الگوی سهل گیر؛ در این الگو والدین پُرمحبّت بوده و هیچ گونه کنترلی را بر رفتار فرزندان خود اعمال نمی کنند؛
ج) الگوی مقتدر؛ در این الگو والدین در ضمن برخورداری از محبّت، رفتار فرزندان خود را بر اساس قوانین و ضوابط صحیح کنترل کرده و به استقلال در عمل، بلوغ فکری و رشد اخلاقی آنها اهتمام می ورزند. این الگو با اقتدار پدرانه، همراه با محبّت مادرانه، الگوی مناسبی برای تربیت دینی فرزندان به شمار می آید.قرآن کریم الگوی سوم را می پسندد وبرای تربیت فرزندان روشهایی را در این کتاب گرانقدر بیان نموده است از جمله :
 

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَنَادَیَ نوحٌ ابْنَهُ وَکَانَ فِی مَعْزِلٍ یَا بُنَیَّ ارْکَبْ مَعَنَا وَلاَ تُکُن مَعَ الْکَافِرِینَ.  آن کشتی ایشان را در میان موجی کوه آسا میبرد و نوح پسرش را که در کناری بود بانگ زد ای!پسرک من با من سوار شو و با کافران مباش.»[4]
در حالی که سیل همه جا را فرا گرفته حضرت نوح در کشتی نجات بود، یک لحظه از وضعیت فرزندش غافل نشد و برای نجات جسم او از غرق شدن و جان او از کفر خطاب به او آیه ذکر شده را بیان فرمود. یعنی انسان تا جایی که توان دارد فرزندان خود را نسبت به عواقب کفر هشدار دهد. یا در جایی دیگر داستان لقمان  را بیان می کند  که برای انجام دادن وظایف اعتقادی خود در برابر فرزندش نکات مهمی درباره توحید الهی و معاد برای او بیان میکند؛ از جمله میفرماید:
«وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لاِ بْنِهِ وَهُوَ یَعِظُهُ یَابُنَیَّ لاَ تُشْرِکْ بِاللَّهِ؛ هنگامیکه لقمان به پسر خویش در حالی که او را اندرز می داد گفت:ای پسرک من، به خدا شرک میاور که به راستی شرک ستمی بزرگ است»[5] 
 

باز در جایی دیگر می فرماید : «وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاَةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا؛ خانواده (زن و فرزندان) خود را به نماز فرمان ده و خود برآن شکیبا باش .»[6] یا در جایی دیگر می فرمایند :  «یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاَةَ؛  حضرت لقمان به فرزندش گفت:پسرم نماز را به پا دار »[7]

والدین وظیفه دارند احکام شرعی را به فرزندان بیاموزند که در قرآن کریم نمونه هایی از این رفتار بیان شده است از جمله می فرماید : « یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاَةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَاصْبِرْ عَلَیَ مَا أَصَابَکَ؛ ای پسرک من، نماز را به پای دار و به کار پسندیده امر کن و ازکار ناپسند و حرام نهی نما و بر آسیبی که بر تو وارد میشود صبر کن» [8]

 لقمان چند نکته اخلاقی مهم را به فرزندش گوشزد می کند و ضرورت مراقبت پدر را نسبت به رفتارها و روحیات اخلاقی فرزندش آشکار می سازد:
الف) نسبت به مردم بی اعتنا نباش و روی از آنان مگردان:« لاتصرّ خدّک للناس»
ب) مغرورانه بر روی زمین راه مرو:«و لا تمش فی الارض مرحا»
ج ) در راه رفتن اعتدال را رعایت کن:« و اقصد فی مشیک»
د) در سخن گفتن نیز اعتدال را رعایت کن و با صدای بلند حرف مزن:« و اغضض من صوتک» [9]

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ اَّمَنُوا لاَ تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلاَ أَوْلاَدُکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ. ای کسانی که ایمان آوردهاید! مبادا اموال و فرزندانتان، شما را از یاد خدا غافل گرداند و هر کسی چنین کند از زیان کاران است.» خداوند در این آیه انسان را از غفلت از یاد خدا برحذر می دارد وتنها راه سودمندی وجلوگیری از ضرر را همواره به یاد او بودن بیان می کند. [10]
 

هنگامی که برادران حضرت یوسف ناامیدانه از یافتن آن حضرت و نجات بنیامین سخن می گفتند و همه چیز را از دست رفته میدیدند، حضرت یعقوب دوباره آنها را به مصر روانه کرد و از آنان خواست که از رحمت خدا نا امید نشوند که نا امیدی از رحمت بیکران الهی نشانه کفر و ناسپاسی است« َلاَ تَیْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لاَ یَیْأَسُ مِن رَوْحِ اللَّهِ إِلآ الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ»[11]این رفتار پسندیده حضرت یعقوب از وظیفه دایمی پدران در برابر فرزندان خود خبر می دهد. وظیفه ای که طی آن والدین و به خصوص پدر باید با القای روح امید و کوچک نمایی مشکلات، فرزندان خود را در پیمودن راه پرپیچ و خم زندگی یاری رساند.