اصلاح فرآیند همسرگزینی (بخش اول)

در متون اسلامی روش های متعددی با رعایت حدود و ضوابط خاص و به منظور تضمین شناخت بیشتر طرفین ازدواج نسبت به یکدیگر تجویز و یا تشویق شده اند.
 

در این فصل بر پایه آموزه های دینی و یافته های علوم اجتماعی به معرفی مهم ترین راهکارهای درونی[1] و بیرونی[2] تحکیم خانواده می پردازیم. این راهکارها در محورهای هشت گانه ذیل مورد بحث قرار خواهد گرفت: اصلاح فرایند همسرگزینی، آموزش همسران، اصلاح نگرش ها، تنظیم امور جنسی، فرزندآوری، حمایت اجتماعی، نظارت اجتماعی و تربیت دینی – اخلاقی.
 

از آنجا که یک انتخاب صحیح و معقول در مرحله همسرگزینی می تواند ثبات زندگی خانوادگی را تا حد زیاد تضمین کند، بخش قابل توجهی از مباحث علمی و مضامین دینی، معطوف به، ارائه راهکارهایی است که به افراد و خانواده ها کمک میکنند تا گزینه های برتر را برای همسری انتخاب نمایند. در ادامه به مهم ترین این راهکارها اشاره می کنیم.
 

بسیاری از اختلافات خانوادگی از شتاب زدگی و عدم انجام مطالعات دقیق در مرحله همسرگزینی و گاه از فریبکاری و اغفال آگاهانه نشأت می گیرند و بسیاری از متقاضیان طلاق دلیل تصمیم خود را وقوع اشتباه در مرحله انتخاب قلمداد می کنند.

از سوی دیگر، گاه شاهد گسترش شیوه هایی ناکارآمد برای کسب آگاهی های لازم برای این منظور در جامعه هستیم. برای مثال، امروزه بسیاری از افراد در غرب به هم خانگی رو آورده و آن را یک دوره آزمایشی برای کسب شناخت کافی از نگرش ها، رفتارها و خلق و خوی یکدیگر پیش از ازدواج تلقی می کنند، در حالی که بر حسب مطالعات متعدد، هم خانگی تأثیری بر سازگاری و خشنودی زناشویی ندارد و زوج هایی که قبلا هم خانگی را تجربه کرده اند، در مقایسه با دیگران از شانس کمتری برای کسب موفقیت زناشویی برخوردار بوده و خشنودی کمتری از ازدواج و تعهد کمتری به آن دارند. یک بررسی در آمریکا و سوئد نشان داده است که میزان طلاق در میان افرادی که قبلا یک دوره هم خانگی را گذرانده اند، ۸۰ درصد بیشتر از میزان طلاق در میان کسانی است که چنین تجربه ای نداشته اند.[3] شاید دلیل این امر آن است که جنبه آزمایشی معمولا تحت الشعاع جنبه های دیگر قرار می گیرد. نتایج برخی پژوهش ها نشان می دهد که برخلاف بسیاری از زنان که هم خانگی را نوعی ازدواج آزمایشی می انگارند، بسیاری از مردان به آن همچون جایگزینی برای ازدواج و شیوه ای برای ارضای جنسی می نگرند.

در متون اسلامی روش های متعددی با رعایت حدود و ضوابط خاص و به منظور تضمین شناخت بیشتر طرفین ازدواج نسبت به یکدیگر تجویز و یا تشویق شده اند. از جمله این روش ها می توان به «مشورت» اشاره کرد که در قرآن و احادیث هم به طور عام و هم به طور خاص (مشاوره ازدواج) بر آن تأکید شده است و در سیره پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم(ع) نیز به نمونه های فراوانی در این خصوص بر می خوریم.

در اسلام همچنین ملاقات پیش از ازدواج پسر و دختر به منظور آگاهی یافتن از خصوصیات ظاهری یکدیگر تجویز و ترغیب شده و حتی پاره ای از محدودیت های شرعی نگاه به نامحرم را در این مورد خاص برداشته است، ضمن آنکه هر گونه ادعای غیر واقعی در مورد برخورداری از امتیازات ویژه با توسل به هر گونه اقدام فریبکارانه در جهت پنهان نمودن عیوب خود تحت عنوان «تدلیس» ممنوع گردیده و حق فسخ ازدواج را برای طرف مقابل در پی دارد.

به علاوه، با توجه به محدودیت نسبی دختران در کسب آگاهی های لازم، اسلام با هدف افزایش ضریب اطمینان دختر در انتخاب همسر، ازدواج او را افزون بر رضایت خود وی، به اذن ولی (پدر یا جد پدری) که غالبا مرجعی صالح و مورد اعتماد برای این کار است، مشروط ساخته است. این تدبیر حقوقی هرچند شماری از فقها به دلیل اختلاف مضامین روایات مربوط، در الزامی بودن آن مناقشه کرده اند، می تواند به تحقق یک انتخاب آگاهانه کمک کند؛ چرا که امکان بهره گیری از آگاهی ها و تجربه های ذی قیمت پدر را به عنوان یک سرمایه مطمئن برای دختر فراهم می سازد.

ادامه دارد...
 

پی نوشت: