فواید شطرنج برای سلامت جسم و ذهن (بخش دوم)

شطرنج‌بازان حرفه‌ای دارای عملکرد حافظه و قدرت یادآوری فوق‌العاده‌ای هستند.
 

ورزش شطرنج به "بازی پادشاهان" معروف است. در این ورزش مغز به کار گرفته می‌شود تا حرکات حریف برای حمله پیش‌بینی شود. هرچقدر که مطالعات بیشتری درباره مغز انجام می‌شود مشخص می‌شود که ورزش شطرنج ابزاری برای تقویت توانایی‌های مغزی است. شطرنج فعالیت مغزی پیچیده‌ای است که نیاز به تعقل، تمرکز و قدرت تصمیم‌گیری بالا دارد. انجام ورزش شطرنج فواید مغزی زیادی به همراه دارد.
 

انجام بازی شطرنج توان ابتکارتان را از بند و محدودیت رها می‌کند؛ زیرا این بازی باعث فعالیت نیمکره‌ی راست مغزتان می‌شود؛ سمت راست مغز مربوط به خلاقیت است. طی مطالعه‌ای به مدت چهار سال بر روی دانش‌آموزان کلاس هفتم تا نهم، از آن‌ها خواسته شد هفته‌ای یک بار، به مدت ۳۲ هفته، به انجام بازی شطرنج، استفاده از رایانه، یا هر فعالیت دیگر بپردازند؛ در نهایت، پژوهشگران به بررسی این مسئله پرداختند که کدام فعالیت می‌تواند بیش از سایرین به رشد خلاقیت کمک کند. گروهی که به انجام بازی شطرنج پرداخته بودند، از لحاظ تمام معیارهای خلاقیت حائز بالاترین امتیازها شدند؛ توان ابتکار شرکت کنندگان این گروه بسیار افزایش یافته بود.
 

انجام مسابقه‌ی شطرنج نیازمند تفکر سریع و توان حل مشکل – بدون فکر زیاد – است، زیرا بازیکن حریف دائما در حال تغییر مولفه‌های بازی است. مطالعه‌ای در ۱۹۹۲ که بر روی ۴۵۰ دانش‌آموز کلاس پنجم در شهر نیوبرانزویک کانادا به عمل آمد نشان داد، دانش‌آموزانی که شطرنج یاد گرفتند در مقایسه با آن‌هایی که شطرنج بازی نمی‌کردند، به اندازه‌ی قابل توجهی امتیازات بیش‌تری در آزمون‌های استاندارد به دست آوردند.
 

یکی از آخرین بخش‌هایی از مغز که در طول نوجوانی پیشرفت می‌کند، قشر پیش‌پیشانی است – ناحیه‌ای که مسئول قضاوت، برنامه‌ریزی، و کنترل نفس است. از آن‌جا که بازی شطرنج نیازمند تفکر استراتژیک و تحلیلی است، به بهبود رشد قشر پیش‌پیشانی و بهبود توانایی تصمیم‌گیری در تمام بخش‌های زندگی کمک می‌کند؛ بهبود این توانایی‌ها باعث می‌شود انسان از انتخاب غیر مسئولانه و گزینه‌های پرخطر پرهیز کند.
 

دکتر استوارت مارگولیز، در ۱۹۹۱، طی مطالعه‌ای که غالبا به نتایج آن استناد می‌شود، به بررسی عملکرد خواندن ۵۳ دانش‌آموز دبستانی پرداخت که در برنامه‌های آموزش و بازی شطرنج شرکت می‌کردند، و وضعیت آن‌ها را با دانش‌آموزانی مقایسه کرد که شطرنج بازی نمی‌کردند. وی به نتایج قاطعی دست یافت که نشان می‌دادند، انجام بازی شطرنج می‌تواند عملکرد خواندن را در دانش‌آموزان بهبود ببخشد. در منطقه‌ای که عملکرد دانش‌آموزان در آزمون‌ها پایین‌تر از میانگین ملی بود، کودکانی که به انجام بازی شطرنج پرداخته بودند، به جایگاهی بالاتر از میانگین ملی دست یافتند.
 

شطرنج‌بازان می‌دانند بازی شطرنج می‌تواند وضعیت حافظه را بهبود ببخشد؛ عمدتا به این دلیل که آن‌ها باید قوانین پیچیده‌‌ی بازی را به خاطر بسپارند، و هم‌چنین، در مواقع لزوم هنگامی که سعی می‌کنند از ایجاد اشتباهات گذشته خودداری کنند یا سبک بازی خاص یکی از حریفان‌شان را به خاطر بیاورند، باید دائما به حافظه‌شان رجوع کنند. شطرنج‌بازان حرفه‌ای دارای عملکرد حافظه و قدرت یادآوری فوق‌العاده‌ای هستند. مطالعه‌ای بر روی دانش‌آموزان کلاس ششم در منطقه‌ای از ایالت پنسیلوانیای آمریکا نشان داد، حافظه و مهارت‌های گفتاری دانش‌آموزانی که هرگز شطرنج بازی نکرده‌ بودند، پس از گذشت مدتی از انجام بازی شطرنج بهبود یافت.
 

شطرنج می‌تواند مهارت‌های حرکتی ظریف را در آدم‌هایی که دچار معلولیت، سکته‌ی مغزی، یا سایر حوادث ناتوان‌کننده‌ی جسمی شده‌اند، بهبود ببخشد. این شکل از توان‌بخشی نیازمند حرکت دادن مهره‌های شطرنج در جهات مختلف است (رو به جلو، رو به عقب، اریب به سمت جلو، و اریب به سمت عقب) که می‌تواند به پیشرفت و بهبود مهارت‌های حرکتی بیماران کمک کند؛‌ هم‌زمان تلاش‌های ذهنی لازم در انجام بازی شطرنج نیز می‌توانند به بهبود مهارت‌های شناختی و ارتباطی آدم‌ها نیز کمک کنند. هم‌چنین، بازی شطرنج می‌تواند آرامش و تمرکز عمیق کمک کند؛ به این ترتیب، باعث می‌شود بیماران مبتلا به درجات مختلف اضطراب بتوانند آرام و باتمرکز شوند.

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی