استخوان ها و اسکلت بدن (بخش دوم)‌

ستون مهره ها اسکلت محوری بدن و اسکلت ناحیه پشت بدن را تشکیل می دهد.
 

از مجموع طول تنه و دسته جناغی می توان برای تشخیص جنسیت استفاده کرد. اگر این طول، بیشتر از ۱۴۰ میلیمتر باشد، جناغ به جنس مرد مربوط است و اگر مجموع طول تنه و دسته به کمتر از ۱۳۱ میلیمتر برسد، می توان دریافت که جناغ، مربوط به زن است. نیز هرگاه طول تنه به تنهایی ۹۵ میلیمتر باشد، جناغ، مربوط به مرد است و اگر کمتر از ۷۴ میلیمتر باشد، به زنان مربوط می شود.
 
بنابراین، می توان گفت طول کلی جناغ، در مردان، حدود ۱۷ سانتیمتر و در زنان، به میزان قابل توجهی کمتر است. نیز نسبت بین طول های دسته وتنه در دو جنس فرق می کند.
 

ستون مهره ها اسکلت محوری بدن و اسکلت ناحیه پشت بدن را تشکیل می دهد، طول ستون مهره ها نسبت مستقیم با قد دارد و به ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر می رسد. طول ستون مهره ها در زنان از مردان، کمتر است. نیز انحنای کمری (ستون مهره ها) به طرف جلو محدب بوده و در زنان، برجسته تر است. از این رو در نژاد و شرایط تغذیه ای و بهداشتی یکسان به طور متوسط زنان از مردان کوتاهترند.
 

اسکلت لگن از دو استخوان لگن، استخوان خاجی و استخوان دنبالچه تشکیل می شود. این اجزا، حفره ای استخوانی را پدید می آورند که احشای لگنی در آنجای می گیرد. اسکلت لگن به وسیله حلقه ای استخوانی به نام تنگه فوقانی به لگن بزرگ (کاذب) و لگن کوچک (حقیقی) تقسیم می شود. لگن کاذب جزو حفره شکمی به حساب می آید.
 
ناحیه لگن برای تشخیص جنس از با اطمینان ترین مکان هاست و در دوره پیش از بلوغ و حتی در کودکی و دوره جنینی، اختلافات مشخصی در آن دیده می شود. در پزشکی قانونی، وجود قسمتهایی از لگن هم برای تشخیص جنس کافی است. چگونگی و حدود تفاوت ها در لگن زن و مرد، به همراه یاد آوری هر یک از قسمت های آن در زیر، این مطلب را روشن می سازد.
 

خاجی، قطعه استخوانی بزرگ، پهن و مثلثی شکل است که از جوش خوردن ۵ مهره تشکیل می شود، این استخوان در تشکیل جدار پشتی لگن حقیقی شرکت دارد و در دو طرف، با استخوان های لگن در ارتباط است. قسمت بالای خاجی به سبب تحمل و انتقال وزن، پهن تر و قوی تر است و از بالا به پایین به تدریج باریک می شود. استخوان خاجی دارای یک قاعده، یک رأس و ۴ سطح است.
 
تفاوت های مهم استخوان خاجی در زن و مرد چنین است:
۱. استخوان خاجی در مرد، درازتر و باریکتر بوده، شاخص آن به طور متوسط به حدود 105 درصد می رسد. این استخوان در زن کوتاهتر و پهن تر و میزان متوسط شاخص آن، ۱۱۵ درصد است.
2. در مرد، قطر عرضی تنه مهره اول خاجی از قطر عرضی بال خاجی، بزرگتر است، در صورتی که در زن، این قطر، مساوی یا کمتر از قطر عرضی بال خاجی است.
٣. سطح گوشی در استخوان خاجی مرد، دارای تقعر خلفی کم است، در حالی که در زن، این تقعر، تشخص نسبی قابل توجه دارد .
4. استخوان خاجی در تمام طول خود، در جنس مرد، دارای تقعر قدامی کم و یکسان است، ولی در زن، این تقعر در قسمت پایین، بیشتر می شود.
۵. استخوان خاجی زنان از استخوان خاجی مردان، کوچکتر است؛ نیز رویة مفصلی گوشی شکل که با خاصره مفصل می شود، در زنان، کوچکتر از مردان است.
6. استخوان خاجی در مرد به طور معمول بیش از ۵ مهره است. و مهره کمری یا دنبالچه ای نیز به آن افزوده می شود.
 

دنبالچه، یک استخوان کوچک مثلثی شکل است تعداد مهره های آن ۳، ۴ و گاه به ۵ عدد می رسد. این مهره ها تکامل نیافته و به هم، جوش خورده اند؛ اندازه آنها از بالا به پایین کوچکتر می شود، این استخوان، محل پیوند برخی از عضلات، رباط ها و الیاف ناحیه لگن است. در قسمت آغازین دنبالچه، نسبت استخوان خاجی حرکت دارد ولی با افزایش سن و به ویژه در زنان، دنبالچه و خاجی به هم جوش می خورند.

منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص166-169، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.