بهداشت کودک

بقای کودک به نحوی تنگاتنگ بستگی به زمان گذاری تولد و فاصله گذاری بین فرزندان، تعداد زایمان ها و بهداشت و سلامت باروری مادران دارد.
 

در کاهش میزان مرگ کودکان در همه جا پیشرفت های مهمی حاصل شده است. بهبود و ارتقاء بقاء کودک مهم ترین عامل مؤثر در افزایش کلی متوسط امید به زندگی در جهان طی قرن گذشته بوده است. متوسط امید به زندگی ابتدا در کشورهای توسعه یافته و سپس در کشورهای در حال توسعه طی ۵۰ سال اخیر با افزایش کلی روبرو بوده است. میزان مرگ شیرخوار (مرگ اطفال زیر یک سال در ۱۰۰۰ تولد زنده) در سطح جهانی از ۹۲ مورد در سال های ۱۹۷۰-۱۹۷۵ به حدود ۶۲ مورد در سالهای ۱۹۹۰-۱۹۹۵ کاهش یافته است.
 
برای مناطق توسعه یافته، این کاهش از ۲۲ به ۱۲ مورد و برای کشورهای در حال توسعه از ۱۰۵ به ۶۹ مورد بوده است. سرعت این بهبود در کشورهای با حداقل توسعه یافتگی مثل کشورهای حاشیه پایینی صحرای افریقا کندتر بوده است. مقایسه مرگ کودکان زیر ۵ سال نشانگر تفاوت های چشمگیر در مناطق مختلف است. فقر، سوءتغذیه، کاهش موارد تغذیه با شیر مادر و نارسایی با کمبود امکانات و تسهیلات بهداشتی از عوامل مؤثر بر افزایش مرگ کودکان هستند. تولدهای ناخواسته، عدم توجه و مراقبت از کودکان و بدرفتاری با آنان از عوامل کمک کننده به افزایش مرگ و میر آنان هستند.
 

آلودگی آسان نوزاد به ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) در هنگام زایمان از جمله این عوامل است. کودکانی که مادر خود را در کودکی از دست داده اند نیز به شدت در معرض خطر مرگ هستند. اجلاس جهانی برای کودکان، بر مبنای دست آوردهای بقاء کودک در سال ۱۹۸۰ به دنبال نظام های گسترده ارائه خدمات بهداشتی کاهش مرگ کودکان را به عنوان یکی از اهداف برنامه «کودکان و توسعه» تا سال ۲۰۰۰ میلادی اعلام کرده بود.
 
بقای کودک به نحوی تنگاتنگ بستگی به زمان گذاری تولد و فاصله گذاری بین فرزندان، تعداد زایمان ها و بهداشت و سلامت باروری مادران دارد. زایمان در سنین بالا و سنین پایین، تعدد زایمان ها و زایمان های نزدیک به هم از عوامل اصلی مؤثر بر میزان بالای مرگ و میر و بیماری کودکان به شمار می روند. این موضوع به ویژه در جاهایی که با کمبود تسهیلات مراقبت های بهداشتی روبرو هستند به چشم می خورد.
 

1.بهبود و ترویج سلامت کودک
2.بهبود تغذیه کودک
3.ترویج تغذیه با شیر مادر
 

1. از طریق همکاری های بین المللی و برنامه های ملی باید مرگ و میر نوزادان، شیرخواران و کودکان زیر ۵ سال را کاهش داد و از تفاوت آنها در مناطق مختلف کاست.
2. همه دولت ها باید علل بنیادی مرگ و میر نوزادان، شیرخواران و کودکان زیر ۵ سال را ارزیابی کرده و آنها را در چارچوب مراقبت های اولیه بهداشتی، خدمات ادغام یافته مراقبت های بهداشت باروری و مراقبت های بهداشت کودکان همچنین مادری سالم، مورد بررسی قرار داده سپس ماحصل را به صورت برنامه های ملی بقاء کودک و خدمات تنظیم خانواده، به کل جمعیت و به ویژه به آسیب پذیرترین و محروم ترین گروه ها ارائه دهند. این خدمات باید دربرگیرنده مراقبتهای پیش از زایمان و مشاوره ای و با تأکیدی خاص بر حاملگی های پرخطر، جلوگیری از بیماری های مقاربتی و آلودگی به ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV)، مراقبت های مکفی برای زایمان، مراقبت از نوزاد، تغذیه انحصاری با شیر مادر، تغذیه بهینه با شیر مادر و روش های مناسب از شیر گرفتن کودک، تأمین مکمل های ریز مقوی و واکسیناسیون باشد.
 
باید مداخلاتی به منظور کاهش میزان کم وزنی در هنگام تولد و سایر کمبودهای تغذیه ای مانند کم خونی، از طریق اطلاع رسانی، آموزش و مشاوره و ترویج فاصله طولانی تر بین زایمان ها، در برنامه های ترویج و بهبود تغذیه مادران گنجانده شود.
 
همه کشورها باید برنامه هایی را در جهت کاهش بیماری های دوران کودکی، به ویژه بیماریه ای عفونی و انگلی و جلوگیری از سوء تغذیه کودکان به ویژه دختربچه ها، از طریق اقداماتی در راستای ریشه کنی فقر و تضمین محیط بهداشتی برای کودک و اشاعه اطلاعات مربوط به بهداشت و تغذیه، در اولویت کاری خود قرار دهند. ارائه اطلاعات و آموزش به والدین درباره مراقبت از کودک نیز اهمیت بسیاری دارد.
 
3. برای تغذیه کودک به بهترین وجه و به منظور محافظت آنان در مقابل دسته ای از بیماری ها، تغذیه با شیر مادر باید حفظ، ترویج و حمایت گردد. از طریق حمایت های قانونی، مالی، عملی و عاطفی باید مادران را به تغذیه کودک منحصرا با شیر خود در طول ۴-۶ ماه اول تولد بدون هیچ مکمل غذایی و نوشیدنی ترغیب نمود. ادامه تغذیه با شیر مادر همراه با مکمل غذایی مناسب تا سنین ۲ سالگی و بعد از آن توصیه می شود. اطلاع رسانی به عموم مردم درباره مزایای تغذیه با شیر مادر و آموزش های مدیریتی به کارکنان بهداشتی در زمینه تغذیه با شیر مادر برای دستیابی به اهداف یاد شده از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
 
منبع: کتاب دانش خانواده. حسین محمودیان و دیگران. صص 143-145، انتشارات سمت،  اول. 1383.