راه کارهای عملی مدیریت اقتصادی در خانواده (بخش دوم)

مسئول مدیریت اقتصادی خانواده می باشد تا از هرج و مرج جلوگیری شود.
 

چکیده: برای کنترل اقتصاد خانواده و اینکه برنامه ریزی درستی داشته باشیم، نیاز به اجرای راه کارهای مدیریتی هستیم. در بخش نخست به هفت مورد از راهکارهای عملی مدیریت اقتصادی خانواده اشاره شد. در این نوشتار به برخی دیگر از راهکارهای مدیریتی در این موضوع می پردازیم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1386 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 

خانواده ممکن است درباره کالاهای معینی، با تأثیرپذیری از رفتار مصرف گرایانه، به کالاها و خدمات جدید روی آورد؛ در حالی که استفاده متنوع تر یا کامل تر از کالاهای پیشین می تواند نیاز خانواده را در آن بخش تأمین کند.
با توجه به این مسئله، متون دینی نیز بر نگاه داری هرچه بهتر از اموال بسیار تأکید کرده اند و آن را نشان ایمان و مروت فرد و نتیجه اش را بی نیازی از فرومایگان دانسته اند. در این رابطه امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: اصلاح المال من الایمان؛[1] «نگاهداری نیکو از مال، نشان ایمان است». پیامبر  (صلی الله علیه و آله) نیز فرموده اند: من المروة استصلاح المال؛[2] «از نشانه های مردانگی، نگاه داری درست از مال است». در جایی دیگر امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: «باید از مال، نیکو نگاه داری کنی؛ زیرا انسان بخشنده با آن قدرت می یابد و از فرومایه بی نیاز می شود».[3]
 

 خانواده می تواند بسیاری از نیازهایش را با خرید مواد اولیه، خود تولید کند؛ چنان که در گذشته اهل خانه کارهایی مانند فرش بافی، گلیم بافی، دوختن لباس و پوشاک و تهیه بسیاری از مواد خوراکی را خود انجام می دادند. بدین ترتیب بخشی از هزینه های خانواده کاسته میشد. انجام این گونه فعالیت های ممکن در خانه، افزون بر کمک به اقتصاد خانواده، نیازهای روانی انسان را از جنبه های هنری و زیبایی شناختی برآورده می سازد. در نتیجه، تعادل روانی و شکوفایی استعدادهای همه اعضای خانواده با این شیوه بیشتر و بهتر انجام می شود.
یکی از مواردی که به گونه ای شایسته در اصلاح الگوی مصرف خانواده دخالت دارد، خودمصرفی خانواده و تولید کنندگی آن است. این روش، امتیازهای بسیاری برای تک تک اعضای خانواده دارد؛ زیرا اولا با روی آوردن به چنین الگو و روشی، در هزینه پول نقد بسیار صرفه جویی می شود؛ ثانیا هنگامی که انسان خود در تولید جنس یا کالایی دخالت داشته باشد و با مراحل ساخت و تولید آن و سختی های این کار آشنا شود، در نگهداری و مصرف آن، بیشتر احتیاط می کند. این خود در طولانی مدت از صرف هزینه های گزاف جلوگیری می کند؛ ثالثا با این روش اوقات فراغت اعضای خانواده، به ویژه جوانان به گونه ای درست پر می شود.
 

 مدیریت بخردانه اقتصاد خانواده، افزون بر برنامه ریزی و پیشنگری و انطباق خواسته ها با امکانات مادی، پس از انجام هزینه های مصرفی، به تجربه آموزی از آن نیز توجه دارد. از این نظر، ثبت و نوشتن روزانه هزینه ها، جمع هزینه های روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه، افزون بر مشخص کردن میزان هزینه های انجام شده، امکان تحلیل و بررسی بخردانه هزینه های انجام شده را نیز فراهم می سازد. این خود کمک بسیاری برای پیش بینی و برنامه ریزی واقعی هزینه های خانواده در آینده خواهد بود.
 

دقت در زندگی و سخنان اولیای الهی و بزرگان دین، این نکته را آشکار می سازد که آنان زندگی های ساده ای داشته اند و با میانه روی زندگی را سپری می کرده اند. بزرگان عرفان و اخلاق، مصرف گرایی و گرایش به تجملات و امور غیرضروری را نقطه آغاز خارج شدن از حد انسانیت و سرآغاز طغیان بشر دانسته اند؛ زیرا سرگرم شدن به امور مادی و دنیوی و بهره مندی فراوان از لذایذ مادی در بیشتر مردم غفلت ایجاد می کند و انسان را از کسب معنویات و اخرویات باز می دارد. در این زمینه، امام علی (علیه السلام) فرموده اند: ان اولیاء الله هم الذین نظروا إلى باطن الدنیا اذا نظر الناس الى ظاهرها؛[4] «اولیای خدا کسانی اند که باطن دنیا را می نگرند، زمانی که دیگران به ظاهر دنیا می نگرند».
نمونه بارز افرادی که با وجود داشتن زندگی ای ساده، به مقامات معنوی بالایی رسیده اند و افزون بر آن به بشریت، به ویژه شیعیان بسیاری خدمت رسانده اند، مرحوم علامه طباطبایی است. او زندگی ای بسیار سخت، اما آبرومندانه داشت. کسی از باطنش خبر نداشت. وی معمولا برای مطالعه، به علت نداشتن درآمد کافی برای خرید کتاب، آنها را به امانت می گرفت. علامه تفسیر المیزان را در وضعیتی نوشت که به نان شبش نیازمند بود و درآمدش در طول چند سال، همان حق التألیفی بود که از این کتابها دریافت می کرد.[5]
از دیگر افرادی که شایسته است شیوه زندگی شان الگو قرار گیرد، مقام معظم رهبری (دامت برکاته) است. به گفته یکی از محافظان ایشان، در آشپزخانه منزلشان اجاق گاز قدیمی سه شعله ای بوده که می شکند. محافظان با آگاهی از این موضوع، اجاق گاز دیگری تهیه می کنند و به منزل آقا می آورند. آقا پس از مراجعه به منزل و دیدن این صحنه، می فرمایند: «ما به این اجاق گاز جدید نیاز نداریم؛ آن را برگردانید». سپس خودشان اجاق گاز قدیمی را تعمیر می کنند.
با الگوبرداری از آیین چنین بزرگانی می توان زندگی ای ساده داشت و به مقامات و درجات معنوی بالاتر رسید.
 

 باید مدیر اقتصادی خانواده از قیمت کالاها و خدمات در نقاط گوناگون آگاه باشد؛ زیرا گاه قیمت کالاها و خدمات در نقاط گوناگون شهر باهم تفاوتی چشمگیر دارد. بنابراین باید با بررسی های لازم مشخص شود که کدام کالا یا خدمات در کدام منطقه، قیمتی مناسب تر دارد.
 

 داشتن برنامه منظم غذایی، پوشاکی و...، رعایت عواملی که به توسعه روزی می انجامد و پرهیز از عواملی که موجب تنگی روزی می شود، توجه به قناعت و توصیه آن به اعضای خانواده و دیگران و خودداری از اسراف و تبذیر از جمله عواملی اند که رعایت آنها در بهبود مدیریت اقتصادی خانواده مؤثر خواهد بود.
بهتر است هزینه دیدوبازدیدها رقابتی نباشد و هزینه های جشن و سوگواری در حد معمول و طبیعی باشد. باید از هزینه های بیش از حد و تجملاتی پرهیز کرد.
با هزینه های مغایر با منافع خانواده و منافع ملی نیز، به ویژه اگر هزینه هایی کلان و چشمگیر است، باید از همان آغاز پیدایی باورهای ذهنی یادشده مبارزه شود.
 

 در جریان هزینه کردن برای زندگی، عواملی منفی و غیراصولی وجود دارد که آثاری سوء در زندگی انسان به جای می گذارد. این عوامل را باید به طور دقیق شناسایی کرد و از آنها پرهیز نمود. برخی از این عوامل عبارت اند از:
دخالت های غیرمسئولانه نزدیکان و آشنایان و در پی آن تحمیل هزینه های سنگین به خانواده؛ مجالس ترحیم غیرمتعارف؛
باورها و ارزشهای بی ارتباط با زندگی مادی خانواده، همچون مراسم ازدواج و و چشم و هم چشمی های بی خردانه و تحمیل هزینه های سنگین و غیرضروری بر دوش خانواده؛
نشناختن نقش تورم یا افزایش قیمت ها در هزینه و در پی آن بهره برداری نادرست از درآمد؛
مدپرستی و غرب گرایی و در پی آن هوس بازی و تغییر ارزشهای دینی؛ ع الگو قرار دادن زندگی مرفهان.
 

 با توجه به موضوع های مطرح شده، نقش و جایگاه ویژه و مهم اصلاح الگوی مصرف، در همه عرصه ها و زمینه های زندگی شخصی و اجتماعی، جلوه گر می شود؛ چراکه آثار مثبت اصلاح الگوی مصرف بی شمار و پراهمیت است و آثار منفی الگوی ناصحیح نیز در همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی بسیار آسیب زا و مشکل ساز است. افزون بر این، الگوی مصرف صحیح موجب پیشرفت و عظمت کشور و جامعه اسلامی می شود که در طولانی مدت، رفاه و آسایش مردم را در پی خواهد داشت. بنابراین بر همه افراد جامعه اسلامی لازم است که با دیدی بازتر به این موضوع نظر بیندازند و با برنامه ریزی دقیق و حساب شده، از هدررفت منابع و امکانات جلوگیری کنند.
 
 
منبع: کتاب «حسابی مصرف کنیم! (مهارت اصلاح الگوی مصرف)»
نویسنده: محمدرضا بنیانی

 
پی نوشت :
[1] . محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۵، ص۸۷ ، ح 3.
[2] . محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۷۶، ص۳۱3، ح ۷.
[3] . محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص 88، ح 6.
[4] . نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت ۴۳۲ .
[5] . محمدتقی مصباح یزدی، مباحثی درباره حوزه، ص۰۲۱۴