لذت پدر و مادر شدن

تولد نوزاد و انتقال او از بیمارستان به خانه یکی از بهترین و دوست داشتنی ترین لحظاتی است که می توان در خانواده از آن صحبت نمود.
 

بسیاری از پژوهش هایی که به بررسی نقش فرزند در تحکیم و بهداشت روانی خانواده پرداخته اند، افکار، هیجانات و روابط عاطفی با جنین در طول دوره بارداری را به عنوان یکی از عوامل مهم در نظر گرفته اند. نتایج پژوهش های متعدد نشان می دهد که ابراز هیجان والدین در دوران بارداری به عنوان یکی از متغیرهای مهم، با بهداشت روانی و کیفیت روابط همسران ارتباط دارد؛ برای نمونه، یافته های پژوهشی گالینسکی(۱۹۸۱) حاکی از آن است که چنانچه والدین در دوران بارداری نگرش و هیجانات مثبت در تعامل با جنین داشته باشند، میزان رضامندی زناشویی، صلاحیت اجتماعی و دل بستگی به کودک در آنها افزایش یافته، مشکلات عاطفی - رفتاری بعد از تولد در آنها کاهش می یابد.
 

گالینسکی سه مرحله را در دوره بارداری ترسیم کرد که مرزهای دقیقی میان آنها وجود ندارد. مرحله اول در طول سه ماهه اول بارداری روی می دهد. وظیفه این مرحله پذیرش بارداری است. این پذیرش برای زنان فوری و راحت تر صورت می گیرد، چرا که روز به روز تغییرات بدنی آنان محسوس است. پذیرش این مرحله برای مردان توأم با تاخیر است، چرا که ظاهرا از جریان رشد بارداری آگاهی کم تری دارند.
 
مرحله دوم زمانی آغاز می شود که حرکات جنین احساس می شود. حرکات جنین جزئیات واقع گرایانه درباره تولد کودک را مطرح می سازد. همراه با تداوم دوره بارداری، والدین منتظر، به خیال پردازی درباره فرزندشان می پردازند. برخی مطالعات اثرات مثبت احساسات و خیال پردازی هایی را که در مورد رنگ چشم، مو و سایر ویژگی های کودک انجام می شود، بر حالات روانی والدین، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و بستگان نزدیک کودک نشان داده اند. وظیفه مرحله دوم، بازشناسی کودک در حال رشد به عنوان فردی است که پاره ای از وجود والدین و در عین حال مستقل است.
 
مرحله سوم، سه ماهه آخر بارداری را شامل می شود. غالبا در طول این دوره، دو نوع احساس متعارض در کنار هم پدید می آیند: ناشکیبایی در برابر تولد فرزند و بیم از دست دادن ارتباط و پیوند با جنین. بسیاری از والدین احساس می کنند که آنان در حال تجربه کردن یکی از رویدادهای مهم زندگی خود هستند. کودک خواهد آمد و خیال پردازی درباره او کامل تر می شود.
 
وظیفه مهم مرحله پایانی بارداری این است که والدین از لحاظ جسمی، آمادگی جدایی جنین را در اثر تولد، و زندگی با نوزاد را بعد از تولد به دست آورند. تحقیقات نشان داده است که کیفیت ارتباط با جنین در طول دوره بارداری برای پیش بینی احساسات بعدی در قبال کودک سودمند است. همچنین از همان ماه های آخر دوره بارداری، کودکان موجب بهره مندی همسران از زندگی شاد، مولد و روابط خوش آیند نیز خواهند بود.
 

از نظر زیست شناسی، زندگی از هنگام انعقاد نطفه و بارداری شروع می شود. تولد را در واقع می توان به عنوان یک مرحله از رشد دانست که کودک از رحم مادر به محیط بازتر (دنیای خارج) قدم می نهد. از زمان تولد کودکان منبع لذت و شادی در خانواده هستند. بنابر این، فرزندان نه تنها شالوده زندگی زناشویی را استحکام می بخشند، بلکه عامل مؤثری در لذت بردن پدر و مادر بوده و با افزایش این لذت ها، سلامت و بهداشت روانی همسران نیز تامین می شود. مایکل آرگیل (۲۰۰۱) کودکان را منبع فواید زیادی برای خانواده دانسته و می گوید: با وجود فرزند، لذت زیادی در خانواده وجود دارد. بیشتر، والدین محرک و شادی را به عنوان یک مزیت از کودکانشان دریافت می کنند.
 
تولد نوزاد و انتقال او از بیمارستان به خانه یکی از بهترین و دوست داشتنی ترین لحظاتی است که می توان در خانواده از آن صحبت نمود. پژوهشی که توسط راسل (۱۹۷۶) انجام شد، مؤید نشاط و سرور و شادمانی هایی است که با تولد فرزندان و ورود به عرصه خانواده برای والدین به ارمغان می آورند. گذراندن وقت با کودک دلبند و بازی کردن با او، یکی از مزیت هایی است که والدین از کودکانشان دریافت می کنند. در تحقیقاتی که توسط فیلدمن (۱۹۷۱) بر روی پدر و مادران جوانی که برای اولین بار صاحب فرزند شده اند انجام شده است، نشان می دهد که لذت پدر و مادر شدن و احساس شادی و نشاط از بودن با فرزند تا چه اندازه در ایجاد آرامش و آسایش زندگی زناشویی مؤثر است.
 

فرزند، صفا و صمیمیت خاصی به خانواده می بخشد و چون محبوب پدر و مادر است، هر دو به او دل بسته می شوند. در مطالعه رفتار دل بستگی، پژوهشگران اغلب به رابطه بین مادر و کودک اشاره می کنند. کردارشناسی افراطی نمونه بارز نیرومندترین مفهوم دیدگاه سنتی از دلبستگی است. با وجود این، برخی از پژوهشگران این نظریه را مطرح کرده اند که مفهوم دل بستگی، رابطه والدین با فرزند را نیز در بر می گیرد.از این منظر، دل بستگی را می توان به عنوان یک رابطه فعال، عمیق و پایدار عاطفی تعریف کرد که بین دو فرد به وجود می آید. برخی مؤلفان برای اشاره به رابطه عاطفی مادر با کودک، اصطلاح «پیوستگی» و برای ارتباط عاطفی پدر با فرزند، واژه «شیفتگی» را به کار برده اند.
 
این مسائل به سلامت و بهداشت روانی والدین کمک می کند. سیره عملی و احادیث پیشوایان معصوم (علیهم السلام) نیز حاکی از اهمیت هم بازی شدن با کودک و شور و نشاط حاصل از آن است. پیامبر (صلی الله علیه و اله) ، فرزندش ابراهیم، حسن، حسین و فاطمه را در کودکی بر دامان خود می نشاند، به سینه خود می چسباند و می بوسید. علی (علیه السلام) نیز دلبستگی خاصی به فرزندان خود داشت. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با خواندن شعر برای فرزندان خود، به آنان اظهار علاقه می کرد. سیره عملی دیگر معصومان نیز نشان دهنده الگوهایی از دل بستگی سالم به فرزندان است.
 
روان شناسان معتقدند که دلبستگی متقابل والدین و فرزندان از ضروریات اولیه اجتماعی شدن به شمار می رود. این گونه دلبستگی برای موفقیت والدین در اجرای وظایف رشدی خانواده و بهداشت روانی آنان ضروری است. فرزندان عنصر بنیادین خوش بختی زناشویی محسوب می شوند.
 
منبع: تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن، گروه نویسندگان، صص 337-340، موسسه علمی-پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، سوم، 1388.