جلال الدین محمد دوانی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 9 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(830- ح 918/908 ق)، حیكم، فیلسوف، فقیه، متكلم، مفسر، قاضى و شاعر، متخلص به جلال و دوانى نیز فانى. معروف به علامه دوانى و مشهور به محقق دوانى. نسبش به محمد بن ابى‏بكر مى‏رسد. در دوان از قراى كازرون فارس متولد شد. ابدا نزد پدر دانش آموخت و سپس براى تكمیل معلومات خود به شیراز رفت و در خدمت ملا محى‏الدین انصارى (از اولاد سعد بن عباده صحابى) درآمد. دوانى مسافرتهایى به گیلان، كاشان، تبریز، عراق، مدینه و مكه داشت. در شیراز اقامت گزید و سالها در مدرسه‏ى بیگم به تدریس مشغول بود.بین او و امیر صدرالدین دشتكى شیرازى مناظرات و مباحثات حضورى و غیابى بسیار، در زمینه‏ى حكمت و كلام، جریان داشت و شاگردان وى بیشتر از شاگردان امیر صدرالدین دشتكى بودند. در دوران آق قویونلوها منصب قاضى القضاتى فارس را بر عهده داشت. علامه‏ى دوانى در همه‏ى علوم زمان خود تبحر داشت و شعر فارسى را نیز به خوبى مى‏سرود. وى ابتدا شافعى مذهب بود و بعد مذهب شیعه را برگزید، و سپس رساله‏اى به نام «نور الهدایه» نگاشت كه بر تشیع او تصریح دارد، و نیز حاشیه‏ى او بر «تجرید»، در جواب میر صدرالدین شیرازى در تفضیل ابوبكر بر على (ع)، موید تشیع اوست. او در این رباطه اشعارى نیز سروده است. دوانى صاحب بیش از صد تالیف به زبان عربى و فارسى در علوم مختلف بود كه برخى از آنها عبارت‏اند از: «انموذج العلوم»، محتوى مسایلى از هر علم؛ «اثبات الواجب القدیم»؛ «اثبات الواجب الجدید»؛ رساله در «افعال العباد»؛ شرح بر متن «تهذیب المنطق» تفتازانى؛ شرح بر «العقائد العضدیه»؛ حاشیه‏ى قدیمه و جدیده و اجد بر «شرح التجرید» فاضل قوشچى یا «طبقات الجلالیه»؛ «لوامع الاشراق فى مكارم الاخلاق» یا «اخلاق جلالى»؛ «التوحید»؛ تعلیقه بر «الانوار لعمل الابرار» اردبیلى، در فقه شافعى؛ «الجبر و الاختیار» یا «خلق الاعمال»؛ «التصوف و العرفان»؛ «تحفه‏ى روحانى»؛ تفسیر چندین آیه و سوره‏ى قرآن از جمله سوره‏ى «اخلاق» و «كافرون».[1] (منسوب به دوان) جلال‏الدین محمد بن سعد (یا سعدالدین) اسعد كازرونى، دانشمند و قاضى معروف. (و. دوان 830 ف. 908 ه.ق.). پدرش قاضى كازرون بود و دوانى بخش اول عمر خود را در آن شهر گذرانید و در مدرسه دارالایتام به تعلیم پرداخت. وى حكیمى متكلم و محقق است. از آثار اوست: اخلاق جلالى (علم اخلاق) اثبات الواجب الجدید، اثبات الواجب القدیم، افعال اللَّه تعالى انموذج علوم.