حسینقلی کاتبی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1369 -1291 ش)، فرهنگ‏نویس، نویسنده، روزنامه نگار و شاعر، متخلص به جوشغون. در مراغه به دنیا آمد. مادرش شاهزاده اختر، دختر رضا قلى میرزا بن ملك قاسم میرزا بن فتحعلى شاه بود. كاتبى پس از طى دوره‏ى ابتدایى و متوسطه در تبریز، از دانشكده‏ى حقوق تهران موفق به اخذ لیسانس در دو رشته‏ى حقوق قضایى و علوم سیاسى شد. كاتبى از 1320 تا 1321 ش سردبیر مجله‏ى «ماهتاب»، وابسته به انجمن ادبى آذربایجان بود و از 1321 تا 1331 ش اداره‏ى روزنامه‏ى «فریاد آذربایجان» را مستقلا عهده‏دار بود. وى مشاغل مختلفى از جمله: وكالت دادگسترى در تبریز و تهران، عضویت كمیسیون‏هاى واژه‏گزینى حقوق و اقتصاد و بازرگانى فرهنگستان زبان و همكارى در تأسیس انجمن كانون مشاوره‏ى حقوقى را بر عهده داشت. از آثار وى: «آذربایجان و وحدت ملى»؛ «اعلان حقوق بشر»؛ «بردگى»؛ «شكوفه‏هاى ادب»، قصه‏هاى كوتاه؛ «سى فصل در فن انشاء»؛ «فرهنگ حقوق»، فرانسه به فارسى؛ «نویسندگان بزرگ معاصر دنیا»؛ «حقوق تجارت».[1] محقق، روزنامه‏نگار. تولد: 1291، مراغه. درگذشت: 21 دى 1369، تهران. دكتر حسینقلى كاتبى، فرزند بهجت‏الممالك (رییس اداره‏ى پست و تلگراف مراغه)، در سال 1316 در رشته‏ى حقوق قضایى و سیاسى از دانشگاه لیسانس گرفت و در سال 1318 خدمت دولتى خود را با سمت مستنطق مستقل- كه چندى بعد از بازپرس- نامیده شد در شهرستان خوى آغاز كرد. نخستین مقاله‏ى وى زیر عنوان «لباس وطنى» در حالى كه بیش از هیجده سال نداشت، در سال 1309 در روزنامه‏ى «تبریز» انتشار یافت. كتاب شكوفه‏هاى ادب مجموعه‏اى از نوشته‏هاى ادبى دوران دانشجویى او بود. نوشتن مقاله‏اى با عنوان «آذربایجان و وحدت ملى ایران» كه در شهریور 1321 یعنى درست یك سال بعد از اشغال كشور در تبریز به چاپ رسید، موجب گردید كه ایشان به مدت یازده ماه و یازده روز از سوى نیروى انتظامى روس‏ها، در شهرهاى تبریز، اراك و رشت زندانى شود. وى در سال‏هاى 1320 و 1321 سمت سردبیرى مجله‏ى «ماهتاب» نشریه‏ى وابسته به انجمن ادبى آذربایجان به ریاست ادیب‏السلطنه سمیعى را بر عهده داشت. و از سال 1322 تا 1331 روزنامه‏ى «فریاد» (دو شماره در هفته) را كه در میان روزنامه‏هاى آن روز شهرستان‏ها هم طراز با روزنامه‏ى «پارس» شیراز شمرده مى‏شد، مستقلا اداره مى‏كرد. كاتبى شغل وكالت را بر خدمت بر مسند قضا ترجیح داد.ابتدا در تبریز و بعد تا سال 1362 در تهران به وكالت دادگسترى پرداخت. حتى با همكارى دو تن از حقوقدان به نام‏هاى دكتر محمدعلى موحد و دكتر احمد تهرانى به تأسیس انجمنى به نام كانون مشاوره حقوقى همت گماشت. او در زمینه‏ى حقوق و تجارت كتاب‏هاى سودمندى تألیف كرد و از دو انتشار مجله‏ى «كانون وكلا» به سردبیرى محمود سرشار، از نویسندگان مقالات ادبى آن مجله بود. ضمنا در كمیسیون‏هاى واژه‏گزینى حقوق، اقتصاد، و بازرگانى فرهنگستان زبان تا سال 1357 عضویت و فعالیت داشت. دكتر كاتبى به سرودن شعر هم علاقه‏مند بود و تخلص خود را «جوشغون» انتخاب كرد. فهرست آثار چاپ شده‏ى وى به شرح زیر است: سى فصل در فن انشاء (تبریز، 1317)؛ آذربایجان و وحدت ملى ایران (تبریز، 1321)؛ سبك‏شناسى فارسى (تبریز، 1321)؛ اعلان حقوق بشر (تبریز، 1322)؛ حق و منشاء آن (تبریز، 1323)؛ شكوفه‏هاى ادب (تبریز، جلد اول، 1326، جلد دوم، 1332)؛ تاریخ مختصر نثر فارسى یا نگاهى به سبك‏شناسى (تبریز، 1327)؛ نویسندگان بزرگ معاصر (تبریز،جلد اول، 1328، تهران جلد سوم، 1352)؛ ادب و ادبیات (تهران، 1356)؛ وكالت، مجموعه مقالات در فن و وكالت و... (تهران، 1357)؛ حقوق تجارت براى تدریس در دانشگاه تهران جلد اول، 1348، جلد پانزدهم، 1367)؛ عقود و تعهدات (تهران، 1349)؛ حقوق و صنعت (به زبان فارسى و فرانسوى، تهران، 1359)؛ از لیبرالیسم تا سوسیالیسم (تهران، 1358)؛ فرهنگ حقوق (فرانسه به فارسى، تهران، جلد اول، 1337)؛ جلد دوم، 1363)؛ زبان باستانى آذربایجانى (تهران، 1363)؛ سلام به شهریار عزیز (تهران، 1343)؛ آذربایجان تابلوسى (تهران، 1358)؛ زبان‏هاى باستانى آذربایجان (این تحقیق در نامواره‏ى دكتر محمود افشار به صورت كتابى مستقل در 1359 به چاپ رسید).