محمد عشقی نوایی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : گلزار مشاهیر

سازنده سازهاى سنتى. تولد: 1282. درگذشت: 30 آذر 1366، تهران. محمد عشقى‏نوایى، فرزند رضا، از شاگردان استاد سید جلال سه‏تار ساز است. وى پس از مرگ سید جلال، ابتدا دكانى در میدان تجریش تهران، سپس به خیابان مقصود بیك نقل مكان نمود. در آنجا به ساختن سه‏تار مشغول بود. در سال 1350 به دعوت داریوش صفوت همكارى خود را با مركز حفظ و اشاعه‏ى موسیقى آغاز نمود و در كارگاه سازسازى مركز به تعلیم و تربیت شاگردانى پرداخت. اما این همكارى طولى نكشید. كارگاه كوچك وى در سیل ویرانگر تجریش تخریب شد و استاد بیش از دو ماه در بیمارستان طالقانى بسترى شد. در این حادثه دست راست او صدمه دید. محمد عشقى چهار نوع تار مى‏ساخت: سه‏تار معمولى، سه‏تار پوستى، نوع كوچكتر اما با قالبى كشیده‏تر، سه‏تار كوچك با قالبى كوچكتر. محمد عشقى‏نوایى در سال 1366 درگذشت و در قطعه‏ى 104 ردیف 67 شماره‏ى 38 بهشت زهراى تهران به خاك سپرده شد. شادروان استاد محمد عشقى از شاگردان استاد جلیل از بزرگان و استادان سه‏تار ساز و معروف مى‏باشد. وى پس از مرگ سید جلال، ابتدا دكانى واقع در میدان تجریش، سپس در خیابان مقصودبیك واقع در همین میدان كوچه ثقفى پلاك 16 نقل مكان نمود و تا آخر عمر در همانجا زندگى كرد. كارگاه بسیار كوچك وى محل تجمع بسیارى از نوازندگان و شاعران خوب رادیو و تلویزیون بود كه هر روز عصرها گرد شمع وجود استاد جمع مى‏شدند و با هم صحبت مى‏كردند. استاد محمد عشقى، یكى از نوازندگان و اساتید سه‏تار ساز مى‏باشد كه سازهاى ساخت وى مورد قبول تمام هنرمندان نوازنده این ساز است. استاد عشقى، هیچگاه دست از هنر خود نكشید و به سه‏تار سازى و سه‏تار نوازى مشغول بود. او عقیده داشت سه‏تار، سازى است عارفانه و انسان را از دنیاى مادیات به جهان معنوى مى‏برد و به این مسئله هم واقعا ایمان داشت و به همین دلیل كه براى خود او موجه بود، همسر اختیار نكرد زیرا معتقد بود كه زن و فرزند، او را از هنرش باز مى‏دارد و تا آخر عمر هم در آن مكان زندگى كرد. متأسفانه در سیل ویرانگر تجریش، كارگاه كوچك وى بى‏نصیب نگشت و استاد صدمه زیادى را متحمل شد بیش از دو ماه در بیمارستان طالقانى بسترى شد. در این حادثه دست راست استاد عشقى صدمه فراوانى دیده بود و در بیمارستان تصمیم به قطع دست استاد گرفته شد كه با مخالفت جدى شاگرد باوفایش فرمان مرادى این عمل انجام نشد و با مراقبت‏هاى و كوشش‏هاى دكترهاى این بیمارستان دست استاد بهبود یافت و به مغازه‏اش برگشت ولى بر اثر صدمه جسمى و روحى فراوانى كه به او وارد گشته بود عاقبت صبح روز یكشنبه 66/2/1 این دنیاى فانى را ترك گفت و در میان خیل دوستدارانش، جسم نحیف وى در بهشت‏زهرا به خاك سپرده شد. روانش شاد. در مجلس ختم و بزرگداشت این صنعتگر هنرمند، غیر از دوستداران آن استاد، اساتید و هنرمندان بزرگى چون: احمد عبادى، على تجویدى، جلیل شهناز، محمود تاجبخش، دكتر داریوش صفوف، جلال ذوالفنون، محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، مهندس همایون خرم، عبدالعلى وزیرى، حسین‏على ملاح، بهمن بوستان، مهندس گلشن ابراهیمى، مشیر معظم افشار، منوچهر جهانبگلو، هاشمى، فرمان مرادى و سایر دوستان شركت داشتند. از دوستان بسیار صمیمى استاد عشقى كه بیشتر وقت‏ها به كارگاه وى مى‏آمدند و با وى حشر و نشر داشتند باید از استاد احمد عبادى، دكتر داریوش صفوت، محمود كرمى، سعید هرمزى، امیرى فیروزكوهى، ارسلان درگاهى، نورعلى‏خان برومند، استاد حسن كسایى، حسن مشحون، بیژن كرمانشاهى و محمودى خوانسارى نام برد. ابراهیم صبها قطعه شعرى در رثاء وى سروده كه دو بیت مشخص شده آن روى سنگ مزار استاد محمد عشقى آمده و چنین است: گردید خزان بهار «عشقى» خاموش شده سه‏تار عشقى بس ساز ظریف نغمه‏پرداز دیدیم ز شاهكار «عشقى» او عاشق و عاشق «هنر بود» و این مرتبه افتخار «عشقى» «سازنده ساز» بود و عمرى بودست «سه‏تار» یار «عشقى» سرپنجه او نوازش داد خوابید چو در كنار «عشقى» خود رفته و نام نیك او هست پاینده به یادگار «عشقى» ارباب «هنر» ز رفتن او یكسر شده سوگوار «عشقى» باید كه «نواى عشق» خوانیم دلسوخته بر مزار «عشقى» آمرزش او طلب نماییم از درگه كردگار «عشقى» «صهبا» به فضیلت «هنر» كرد این «مرثیه» را نثار عشقى» (1366 -1285 ش)، سازنده‏ى ساز. در تهران به دنیا آمد. وى از سازندگان معروف سه‏تار و شاگرد سید جلال بود. عشقى- و به قول حبیب‏الله نصیرى‏فر در «مردان موسیقى سنتى و نوین ایران»- نوایى در جوانى به درودگرى پرداخت و چون از صداى كمانچه لذت مى‏برد، ساختن آن را بدون استاد شروع كرد، سپس نزد سید جلال رفت و هفت سال از او تعلیم گرفت. پس از درگذشت استاد، هفت سال هم در كارگاه آقا ضیاء به ساختن تار اشتغال جست و ویولن و سه‏تار نیز مى‏ساخت. سپس خود كارگاهى دایر نمود و به ساختن سازهاى گوناگون مشغول شد. سه‏تارهاى ساخت او بین اهل فن معروف است.[1]