میرداماد

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 11 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

میر محمدباقر بن محمد استرآبادى مشهور به «میرداماد» (ف. 1040 یا 1041 ه.ق) از فلاسفه و دانشمندان معروف عصر صفویه كه مورد توجه مخصوص شاه عباس بوده است. منشأش استرآباد و محل تحصیلش مشهد بود و بیشتر عمر خود را در اصفهان بسر برد. وى از تلامذه‏ى شیخ حسین عاملى و شیخ عبدالعالى و بعضى از اكابر دیگر بود. ملاصدراى شیرازى از شاگردان وى بود. میرداماد در فقه و حكمت تألیفات متعدد دارد. و از آن جمله است: «الصراط المستقیم»، «قبسات»، «انموذج العلوم»، «التقدیسات» و غیره. میرداماد شاعر نیز بوده و در شعر «اشراق» تخلص مى‏كرده است. یك مثنوى به نام «مشرق‏الانوار» سروده است. (وف 1041 ق)، عالم دینى، فقیه، حكیم، عارف، ریاضیدان و شاعر، متخلص به اشراق. اصلش از استرآباد و ساكن اصفهان بود. پدرش داماد شیخ على محقق ثانى است. میرداماد از دوستان بسیار نزدیك شیخ‏بهائى و از علما و فلاسفه بزرگ عصر صفوى و از مقربان درگاه شاه عباس اول و شاه صفى محسوب مى‏شد. وى در علوم نقلى از شاگردان سید نورالدین على بن ابى الحسن الموسوى و شیخ حسین عاملى، پدر شیخ‏بهائى، و دایى خود، شیخ عبدالعالى بن محقق ثانى، بود و از دایى خود به دریافت اجازه نایل آمد. او همچنین در علوم عقلى، مدتى در محضر امیر فخرالدین سماكى، شاگرد امیر غیاث‏الدین منصور شیرازى، به مباحثات فلسفى اشتغال ورزید. وى در جمیع علوم غریبه نیز دست داشت. از شاگردان مشهورش مى‏توان به قطب‏الدین اشكورى عارف، صدرالدین شیرازى معروف به ملا صدرا، ملا محسن فیض كاشانى و ملا عبدالرزاق لاهیجى اشاره نمود. میر داماد حكیمى اشراقى است وى را نمودار كامل از یك فیلسوف شیعى دانسته‏اند علو مرتبه او در حكمت از لقب معلم ثالث كه به او داده‏اند پیداست. وى فلسفه مشاء و آثار ابن‏سینا را به طور كامل مطالعه كرده و تعالیم اشراقى سهروردى و معارف صوفیه را نیز درك نموده و بر روى هم تأثیرات اشراقى و عرفانى در افكار فلسفى وى مجالى وسیع یافته است. میرداماد در سفرى، به همراه شاه صفى، به عتبات عالیات، در بین راه كربلا و نجف، درگذشت. از آثارش: «قبسات حق القین فى حدوث العالم»، كه به اختصار به «القبسات» معروف است؛ «حدوث العالم ذاتا و قدمه زمانا» یا «الجمع و التوفیق بین رأیى الحكیمین فى حدوث العالم»؛ «الافق المبین»، در حكمت الهى؛ «تأویل المقطعات»، در اوایل سوره‏هاى قرآن؛ تفسیر «سوره‏ى اخلاص»؛ «تقویم الایمان» و مقدمه آن و شرح مقدمه؛ «الایقاضات»، در خلق اعمال و افعال بندگان؛ «التقدسیات»، در حكمت الهى و رد شبهه‏ى ابن‏كمونه؛ «الرواشح السماویه فى شرح احادیث الامامیه»؛ «شارع النجاة»، رساله فتوائیه‏ى فارسى، در اصول و فروع دین؛ «نبراس الضیاء فى معنى البداء»؛ «انموذج العلوم»، حل بیست اشكال ریاضى و كلام و فقه؛ «السبع الشداد»؛ «الصراط المستقیم»، در حكمت؛ «نفى الجبر و التفویض»؛ حاشیه «شرح مختصر عضدى»؛ حاشیه «مختلف» علامه حلى؛ حاشیه «من لا یحضره الفقیه»؛ حاشیه «استبصار»؛ حاشیه «رجال» كشى؛ «مرآة الزمان»؛ «حبل المتین»، در حكمت؛ «دیوان» شعر.[1]