حسن طوفانیان

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)

فرزند میرزا مهدى‏خان خیاط، در 1291 ش در تهران متولد شد. پس از انجام تحصیلات مقدماتى و متوسطه، در مهرماه 1313 وارد دانشكده افسرى شد و دوره‏ى دو ساله آن را در مهرماه 1315 طى نمود و به درجه‏ى نایب‏دومى نائل آمد. وى ضمن تحصیل در دانشكده‏ى افسرى، مدرسه‏ى نظامى دیده‏بانى را نیز طى كرده و دانشنامه گرفت و خلبان نظامى شد. طوفانیان در مهرماه 1317 به درجه‏ى ستوان یكمى و در 1321 به درجه‏ى سروانى و در 1325 به درجه سرگردى و در 1328 به درجه‏ى سرهنگ دومى و سرانجام در1330 به درجه‏ى سرهنگى نائل آمد و در همین مدت به دریافت نشان‏هاى درجه سوم و درجه دوم سپه و درجه سوم دانش نظام مفتخر شد. وى از سال 1330 براى طى دوره‏ى فرماندهى و ستاد به آمریكا اعزام شد و دوره‏ى افسرى رزمى را طى نمود و پس از بازگشت از آمریكا، به فرماندهى آموزشگاه خلبانى منصوب گردید و ضمنا به استادى دانشگاه جنگ برگزیده شد و اصول تاكتیك واحد هوائى را تدریس مى‏نمود. در فوریه 1955 عراق و تركیه در بغداد پیمانى امنیتى و دفاعى امضا كردند. چند ماه بعد ایران، پاكستان و بریتانیا هم بدان پیوستند. در این پیمان مقرر شد كمیته‏هاى مختلفى تشكیل شود از جمله كمیته نظامى بود. نمایندگان نظامى ایران در كمیته‏ى نظامى بغداد عبارت بودند از: سرلشكر عبدالحسین حجازى، سرلشكر على‏اشرف مظهرى، سرهنگ منصور افخمى، سرهنگ نصرت‏الله اربابى، سرهنگ على زند، سرهنگ حسن طوفانیان و سرهنگ فریدون جم. حضور حسن طوفانیان به عنوان عضو ثابت كمیته‏ى نظامى بغداد كه بعد از خروج عراق به علت كودتاى عبدالكریم قاسم، به پیمان سنتو نامیده شد حائز اهمیت و امعان‏نظر است. حسن طوفانیان در مهرماه 1336 به درجه‏ى سرتیپى نائل آمد و عضویت كمیسیون دائمى سازمان دفاع نظامى را عهده‏دار شد. در سال 1340 به عنوان آجودان شاه برگزیده شده و در مهرماه 1341 به درجه‏ى سرلشكرى دست یافت و در فروردین 1345 به درجه‏ى سپهبدى نائل شد و چندى بعد ریاست اداره‏ى چهارم ستاد بزرگ به او محول شد. سرانجام در آبانماه 1352 به درجه‏ى ارتشبدى نائل آمد. محل سازمانى این درجه، جانشینى وزیر جنگ و شغل اصلى وى ریاست اداره كل صنایع نظامى بود. ارتشبد حسن طوفانیان از سال 1342 مسئول خرید اقلام دفاعى ایران شد و تا پایان رژیم پهلوى عهده‏دار این سمت خطیر و پول‏ساز بود و بدون تردید طوفانیان از طریق مستشاران آمریكائى به شاه معرفى شد و لیاقت خود را نیز در كمیته‏ى نظامى سنتو به منصه‏ى ظهور رسانید. حسن اعتماد محمدرضا پهلوى به وى موجب گردید محرم اسرار نظامى شود و نقش مهمى در معاملات اسلحه‏ى ایران بازى كند و سرانجام به شهرت جهانى برسد. خریدهاى نطامى در دورانى كه وى مسئولیت آن را عهده‏دار بود، ظرف 8 سال به 19 میلیارد دلار بالغ شد و پورسانتى كه توسط فروشندگان سلاح به خریدار پرداخت مى‏شد 5 درصد خرید بود و با این حساب دریافتى، طوفانیان بماخذ 5 درصد در 8 سال آخر سلطنت محمدرضا پهلوى، بالغ بر 850 میلیون دلار بود. فردوست مى‏نویسد در سفارشات طوفانیان، محمدرضا هم بى‏نصیب نبود و مبلغ معتنابهى به حسابش در خارج ریخته مى‏شد. حسین فردوست در كتاب ظهور و سقوط سلطنت پهلوى (جلد اول، سفحه‏ى 219) درباره‏ى محمدرضا و طوفانیان و خرید اسلحه چنین مى‏نویسد: «نمى‏دانم كه طوفانیان چگونه توسط محمدرضا به عنوان مامور تهیه سلاح انتخاب شد. ولى حدس مى‏زنم كه به علت طى دوره‏ى نظامى در آمریكا و آشنائى زیاد با مستشاران نظامى آمریكائى در ایران، از طریق آنها به محمدرضا معرفى شد و از آن پس خریدهاى گزاف اسلحه‏ى ایران را ترتیب مى‏داد. اما این تصور كه نوع سلاح‏ها و كشور و كمپانى خریدار را طوفانیان تعیین مى‏كرد، تصور صحیحى نیست. چه نوع سلاح، به چه تعداد، از كجا، همه و همه توسط محمدرضا دیكته مى‏شد و طوفانیان تنها مجرى خوبى بود. محمدرضا از كجا انواع سلاح‏ها را مى‏شناخت؟ رویه این بود كه رئیس ستاد ارتش از طریق متخصصین ستاد فرماندهان سه نیرو (زمینى، هواى، دریائى) و بخصوص فرمانده نیروى هوائى در دوران فرماندهى ارتشبد خاتمى، فرمانده ژاندارمرى، رئیس شهربانى از روى كاتالوگها و در مورد سلاحهاى سبك از روى نمونه‏هاى ارسالى از شركت سازنده و همچنین شخص طوفانیان تقاضاى تهیه مى‏كردند و تعداد را همین مقامات به محمدرضا پیشنهاد مى‏دادند. در اینجا دو موضوع مورد توجه محمدرضا بود. خود سلاح و كشور تهیه‏كننده‏ى آن. او اگر با نوع سلاح موافق بود و شركت و كشور تامین‏كننده جزء لیست مورد نظرش بود كه آمریكائى‏ها و انگلیسى‏ها دیكته مى‏كردند، سفارش را تصویب مى‏كرد و تهیه‏كننده طوفانیان بود. در مورد سلاح‏هاى سنگین یا وسائل جنگى، تانكها و زره‏پوشها و امثالهم، در مسافرتهاى محمدرضا به آمریكا و اروپاى غربى نمونه‏ها و طرز كار آنها به وى نشان داده مى‏شد. مثلا یك هواپیماى شكارى را از نظر فنى و امكانات و طرز كار در عمل به او نشان مى‏دادند و او نوع و تعداد را به طوفانیان اطلاع مى‏داد و دستور مى‏داد كه تهیه شود. پس طوفانیان شخصا سفارش‏دهنده‏ى اصلى نبود. سفارش‏دهنده، شخص محمدرضا بود و البته نظر طوفانیان هم موثر بود. شیوه‏ى كار طوفانیان به نحوى بود كه همه از او متشكر بودند و به وى علاقه داشتند. در دوران طولانى این ماموریت، كوچكترین نارضایتى در بین فرماندهان نظامى از طوفانیان دیده نشد. مسلم است كه فروشندگان سلاح به طوفانیان حق و حساب مى‏دادند. این یكى از اصول متداول جهانى در معاملات تسلیحاتى است. در معاملات بزرگ 2 درصد و در اقلام كوچك تا 5 درصد پرداخت مى‏شود كه فروشندگان بدون سئوال به حساب مسئول خرید مى‏ریزند. البته طوفانیان به نحوى عمل نمى‏كرد كه محمدرضا حساسیت پیدا كند. او ارقام دقیق پورسانتاژ را به محمدرضا مى‏گفت. او مقدارى را به خودش مى‏داد و در مورد بقیه مبلغ دستور مى‏داد كه به كدام شخص و به چه مبلغى پرداخت شود. این را از یك منبع موثق شنیدم كه طوفانیان در مورد پورسانت چنین رویه‏اى داشت. اگر در هر معامله، محمدرضا نیم‏درصد به طوفانیان مى‏داد، در طول سالها رقم كلانى مى‏شد. طوفانیان خود بسیار باهوش، پرحافظه، سریع‏الانتقال، فوق‏العاده مسلط به حرفه‏اش و از نظر رفتار بسیار خوش‏برخورد و شوخ‏مزاج بود. او اگر داراى این مسئولیت نمى‏شد مسلما به ریاست ستاد ارتش مى‏رسید كه عالى‏ترین مقام ارتشى است.»