یکی از اختلافات میان اندیشمندان و سیاست‌مداران در طول تاریخ، در خصوص رابطه داشتن یا نداشتن اخلاق و سیاست بوده است. اوج این اختلافات هنگامی رخ می‌داد که یک دین الهی قدرت پیدا می‌کرد و می‌خواست با تعالیم دینی جامعه را اداره کند زیرا در مقابل، گروهی بر علیه این روش و طرز فکر قیام می‌کردند که دنیای سیاست با دنیای دین و اخلاق متفاوت است و مردان سیاست نمی‌توانند با رعایت دستورالعمل‌های اخلاقی جامعه را اداره کنند! اینکه این طرز تفکر اشتباه است امری مسلم است زیرا هنگامی‌که جامعه و انسان‌های آن در تراز حکومت اخلاقی نیستند و به‌دلیل عدم شایستگی نمی‌توان با آنها اخلاقی برخورد کرد چطور می‌تواند انسان‌های اهل سیاست تربیت کند؟! از طرفی کنترل و مدیریت جامعه با سیاست‌ورزی‌های اخلاق‌مدارانه فقط به این معنا نیست که با مردم با لطافت برخورد شود و آنها را به راه سعادت هدایت کند زیرا انسان خود با فطرتش یا با دینش زندگی می‌کند و خود دارای مقامات اخلاقی است و حکومت فقط باید به تعمیق اخلاق در جامعه و جلوگیری از بی‌اخلاقی سرکشان بپردازد.

با این مقدمه دیگر جایی برای بحث در مورد لزوم همراهی سیاست با اخلاق نمی‌ماند. به‌عبارتی وقتی جامعه را نتیجه گرد آمدن انسان‌های متخلق به اخلاق بدانیم دیگر از جدایی سیاست و اخلاق دم نمی‌زنیم و برعکس اگر جامعه را جنگلی بزرگ تصور کنیم مدام از مزاحمت اخلاق برای سیاست صحبت می‌کنیم که در صورت دوم همه چیز زیر سوال می‌رود.
 
«سیاست» مفهومی عرفی دارد که تقریبا با نوعی شیطنت آمیخته است. طبق این معنا سیاست‌مداران کسانی هستند که برای رسیدن به هدف خود فریب‌کاری می‌کنند و به کارهای مخفیانه می‌پردازند، اما در اصطلاح سیاست کلمه‌ای عربی به معنای «تدبیر امور» است و مفهوم آن به مدیریت بسیار نزدیک است. بر اساس این معنا سیاست نیز به سیاست خوب و بد تقسیم می‌شود که این خوبی و بدی به وجود و عدم وجود اخلاق در تدبیر امور بستگی دارد. بحث‌ همراهی اخلاق با سیاست به قدمت حضور انسان در کره خاکی بوده و فلاسفه نیز سال‌ها در مورد آن صحبت کردند و کتاب‌ها نوشتند. جالب آنکه تمام فلاسفه روم باستان و اندیشمندان هزاره‌های قبل حتی زرتشت به این همراهی اذعان داشتند اما در صده‌های قبل فیلسوفانی آمدند که به‌طریقی خواستند این همراهی را زیر سوال ببرند.

در طول تاریخ، پیامبر اسلام(ص) تنها کسی بود که تلفیق سیاست و اخلاق را در نظر و در عمل ثابت کرد و همه انسان‌ها را امر کرد به رعایت اخلاق در مواجه با دیگر انسان‌ها خصوصا اهل سیاست را؛ ایشان برای اثبات این نظریه نیاز به سال‌ها حکومت‌داری نداشتند زیرا کمترین زمان برای اثبات آن کافی بود. چه آنکه قدرت عمل کردن از سخن گفتن بیشتر است و رسول خدا(ص) در مدت کوتاهی آن را اثبات فرمودند. پس از رحلت ایشان وقتی اهل سیاست به سخنانش عمل نکردند سیاه‌بختی و گرفتاری را برای مسلمانان به‌ارمغان آوردند آنها نتوانستند دین اسلام را به میل خود تغییر داده و به مردم معرفی کنند زیرا با مقاومت ائمه اطهار(ع) مواجه شدند لکن مجددا از همان روش نخ نمای قبل که مردان سیاست را از مردان اخلاق جدا می‌کرد استفاده کردند تا مردم را قانع کنند اهل‌بیت(ع) نباید در امور سیاسی دخالت کنند، زیرا آنان مردان اخلاق هستند و در سیاست اخلاق جایگاهی ندارد.
 
قرآن و سخنان اهل بیت(ع) مملو از دلایلی است که به ما این اصل مهم را اثبات می‌کند. حکومت‌های صالح و حکومت‌های ناصالح در طول تاریخ خودشان بر این اصل اذعان داشته و نشان دادند که بی‌اخلاقی در سیاست‌ورزی‌ها باعث نابودی جوامع می‌شود، البته تفاوت میان اسامی حکومت‌ها نیست بلکه عمل به آن مهم است. به‌عبارتی وقتی سیر حکومت‌داری را در گذشته می‌بینیم می‌فهمیم هرجا اخلاق در کنار سیاست نبوده فاجعه آفریده است. البته در این بررسی نباید به یک دوره متوقف شد و یک مسیر را از شکل‌گیری حکومت‌ها و ادامه راهشان و نتیجه راهی که انتخاب کردند باید دیده شود. در نهج البلاغه نیز به وفور می‌توانیم تاکید و اصرار امیرمؤمنان علی(ع) به این همراهی را ببینیم. نامه ایشان به مالک اشتر شاخص‌ترین‌ سخنان است و در دیگر خطبه‌ها که اشاره به رویه غلط حکومت‌های قبل و همچنین دوره خلافت عثمان دارد نیز این موضوع قابل مشاهده است. ما در زیارت «جامعه کبیره» هم ائمه(ع) را «ساسة العباد» می‌خوانیم.

«ساسة» جمع «سائس» از ماده «سیس» به‌معنای مدیران جامعه است. ساسة العباد یعنی سیاست‌مداران، سیاست‌گران یا سیاست‌ورزان جامعه. البته باید بگوییم تنها ائمه(ع) را مردان سیاست می‌دانیم و کسانی‌که در طریق دین و اهل‌بیت(ع) قدم برداشتند. اگر با این استدلال پیش برویم حضور فقیه را در رأس حکومت لازم می‌بینیم زیرا کسی جز فقیه جامع شرایط نمی‌تواند از سیاست و اخلاق هر دو در کنار هم و با تمام ظرفیت استفاده کند. همه علمای مکتب ما نیز به این اصل اذعان داشته و در کتاب‌های‌شان بر آن تاکید کرده‌اند. ظالمان تاریخ هم مانند همیشه سعی دارند این دو امر مهم را از یکدیگر جدا کنند تا سلطه‌شان را بیشتر کنند. سیاست‌مداران در عمل و مردم در مشاهده و مقایسه حکومت‌های دینی و اخلاقی با دیگر حکومت‌ها باید به این موضوع دقت کنند و سعادت واقعی را در همراهی اخلاق و سیاست ببینند.