راسخون: اين روزهاي گرم تابستان مصادف است با جام جهاني فوتبال و اگر شما هم علاقمندان به فوتبال باشيد شايد بارها توجه کرده باشيد در حالي که زير باد خنک کولر نشسته ايد و فوتبال مي بينيد، باز هم از گرمي هوا گله داريد ولي حاضران در برخي از استاديوم ها در آفريقاي جنوبي معمولا از لباس‌هاي گرم و کت و کلاه و شال استفاده مي کنند! اين انگيزه اي شد براي خبرنگار ايسنا تا به دنبال دليل اين تفاوت فاحش در دماي هوا باشد و البته معلوم شد که باز هم پاي يک عامل نجومي در ميان است.
در همين رابطه عضو کميته علمي مرکز نجوم اديب اصفهان گفت: اگر ميله اي فرضي را از سمت قطب شمال وارد زمين کنيم به طوري که از مرکز و قطب جنوب زمين بگذرد، اين ميله حکم محور زمين را پيدا خواهد کرد که زمين به دور آن در حال چرخش به دور خودش است يعني همان حرکت وضعي يا چرخشي زمين. از طرفي زمين بر روي يک مدار بيضي شکل مشخصي که خورشيد در يکي از کانون هاي آن قرار گرفته در حال گردش يا همان حرکت انتقالي است. اما نکته مهم اين است که محور زمين نسبت به اين صفحه مدارش قائم نيست. بلکه مايل است و زاويه اي حدود ٥/٢٣ درجه با سطح مداري مي سازد. همين عامل باعث پديد آمدن فصلها شده است. در واقع اين کج بودن زمين موجب شده در موقعيت هاي مختلفي که زمين به دور خورشيد در مدار خود قرار مي گيرد نحوه تابش خورشيد به سطح زمين متغير باشد. گاهي اين تابش عمود تر مي شود که گرما بيشتر مي شود و گاهي مايل مي شود که هوا هم سرد مي شود.
عمران مرادي در ادامه درباره تفاوت دما در محل برگزاري جام جهاني يعني آفريقاي جنوبي با کشورمان اظهار داشت: نکته جالب تر اين پديده طبيعي نجومي اين است که هر زمان که خورشيد بر نيمکره شمالي که کشور ما هم جزئي از آن است عمودتر مي تابد، اينجا تابستان مي شود و در نيمکره جنوبي برعکس است يعني تابش خورشيد مايل مي شود و آنجا سردتر شده و در واقع زمستان مي شود. به همين دليل است که در اين روزها چنين تفاوتي را مي بينيم. در حالي که در گرماي طاقت فرساي تابستان در حال تماشاي بازي هاي جام جهاني هستيم، خود حاضران در آن صحنه ها از لباس هاي گرم زمستاني استفاده مي کنند.
وي افزود: اين پديده البته در مورد کشورهايي که در عرض هاي جنوبي تر از آفريقاي جنوبي به سمت قطب جنوب قرار دارند شديدتر بوده و سرما در حال حاضر در آن مناطق بسيار محسوس تر است.
مرادي، روز و شب بودن برعکس قطب هاي زمين طي حدود شش ماه از سال را با همين پديده مرتبط دانست و گفت: شايد بارها در مورد اينکه در قطب شمال و جنوب شش ماه شب يا شش ماه روز است شنيده باشيد. واقعيت اين است که اين پديده هم دقيقا به همين دليل نوع تابش خورشيد بر سطح زمين است. در واقع اين که در نيمکره شمالي زمين تابستان است در قطب شمال، خورشيد غروب نمي کند و برعکس در قطب جنوب خورشيد طلوع نمي کند و اين پديده آرام آرام از اول پاييز ما که اول بهار نيمکره جنوبي مي شود برعکس خواهد شد. يعني تابش در نيمکره شمالي مايل و در نيمکره جنوبي عمود تر مي شود و به همين دليل ما شاهد آغاز شب در قطب شمال و آغاز روز در قطب جنوب خواهيم بود.
اين مدرس نجوم در مورد دور و نزديکي زمين به خورشيد و اثر آن بر دما نيز چنين گفت: البته دور و نزديک شدن زمين دليل اصلي سرما و گرما و تغيير فصلها نيست. دليل اصلي همان نحوه تابش است ولي اين دوري و نزديکي زمين به خورشيد هم بي اثر نيست و قدري بر افزايش و کاهش دما اثر مي گذارد. به طور کلي زماني که در نميکره شمالي تابستان اتفاق مي افتد يعني همين زماني که در آن واقع هستيم خورشيد در دورترين فاصله خودش نسبت به خورشيد قرار مي گيرد و زماني که در نيمکره شمالي زمستان است، زمين در نزديکترين فاصله‌اش نسبت به خورشيد قرار مي گيرد و اين در مورد نيمکره جنوبي برعکس است.
