یکی از حقایقی که جدی گرفته نشده و در بین روزمرگی های ما مورد فراموشی قرار گرفته است، توجه به فتنه هایی است که به دلایلی مختلف برای ما در نظر گرفته شده است و ما باید برای مدیریت و بهره گیری درست از فتنه های مختلف آماده باشیم و اینکه انسان همیشه به دنبال راه فرار در عدم مواجهه با فتنه ها باشد جالب نیست. همیشه بودند عده ای که در زمان شروع جنگ به خارج از کشور می رفتند و افرادی هم مثل امام خمینی (ره) حاضر نمی شدند به پناهگاه یا داخل اتاق بروند، چون خیلی از مردم پناهگاه نداشتند. پس باید کمی واقعیت های دنیا را بپذیریم تا در اضطرار مجبور به سازگاری با اوضاع موجود نشویم.حال به بیان چند ویژگی مهم از فتنه می پردازیم تا زاویه دید و معرفت ما از این موهبت الهی کمی افزایش یابد.
ویژگیهای فتنه
1) اجتناب ناپذیری از فتنه
معنای دقیق فتنه، امتحان و آزمایش است. ما در معرض انواع امتحان‌های الهی هستیم و این امتحان اجتناب‌ناپذیر است. حضرت علی(علیه السلام) در کلامی فرمودند: «نگویید"خدایا به تو پناه می‌برم از فتنه!" چراکه هیچ‌کسی نیست مگر اینکه درگیر با فتنه و امتحانات الهی است بلکه از گمراهی و سقوط در فتنه‌ها به خدا پناه ببرید.»[1] پس اصل فرار از فتنه و امتحان، حرکتی لغو و نا بخردانه است و باید به فکر سربلند بیرون آمدن از فتنه باشیم.
2) فتنه در آخر الزمان مفید است
هیچ کار خداوند بدون حکمت و مصلحت نیست و خصوصاً در آخرالزمان به خاطر نتایج خوبی که دارد، فتنه بسیار مفید هم می باشد. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «به استقبال فتنه روید، چرا که در فتنه‌ها است که حاکمان جور و افراد ستمگر هلاک می‌شوند و زمین از فاسقان پاک می‌گردد.» [2] یا رسول خدا (صلی الله وعلیه وآله و سلم) فرمودند: «از فتنه‌های آخرالزمان بدتان نیاید، زیرا فتنه‌ها موجب نابودی منافقین می‌شود.» [3] خوب ببینیم در این دو روایت به راحتی یکی از مهمترین آرزوهای مستضعفین و مؤمنین را پاسخ داده که آن از بین رفتن ستمکاران و ظالمین است. حال ما بیاییم برای فرار از فتنه کلی برنامه بریزیم و بعدا بگوییم چطور با ظالمین و مستکبران دنیا مقابله کنیم و این در حالی است که در فتنه این اتفاق می افتد که می شود به عنوان مثال، به فتنه پیدایش داعش نگاه کنیم که به راحتی حامیان اختلاف در کشور های اسلامی را مشخص کرد و با زحمت و مجاهدت چند ساله ای، فتنه بر علیه استکبار به پایان رسید. اصلا اگر فتنه نباشد استراتژی دشمن مشخص نیست باید این حوادث رخ بدهد تا ریزش ها و رویش ها اتفاق بیافتد.
3) طراح فتنه خداوند است
اصلاً فتنه طراحی چه کسی است. توجه به اینکه مبدا فتنه کجا باشد خیلی در بهره برداری از آزمایش الهی به ما کمک می کند. مثلا در داستان حضرت موسی(علیه السلام) وقتی بنی اسرائیل گوساله پرست شدند. حضرت موسی به خدا عرضه داشت خدایا این صدای گوسالۀ سامری از کجا آمد؟ خداوند فرمود: «فتنه (صدای گوساله سامری کار خودم بود)، از من بود و این مسئله را آشکار نکن». [4] این که ما توجه به مبدأ و معاد نداریم، خودش بزرگترین مشکل ما است و مانند کودکی که هم چیز را برای خودش می خواهد و وقتی چیزی را از او می گیری تا برایش ارتقاء بدهی باز باور نمی کند و حاضر نیست همان کم را از دست بدهد و این حالت ما در فتنه ها است که حاضر نیستیم وضعیت و شرایط فعلی تغییر کند ولو اگر برایمان بهتر باشد، زیرا به این وضعیت عادت کردیم و تغییر شرایط برایمان ناخوشایند است.
4) توأم با پیچیدگی و ابهاماتی است
آنچه از معنای امتحان و فتنه بر میآید این است که سختی و مشقت همراه با فتنه است و فتنه توأم با پیچیدگی و ابهاماتی است وگرنه اگر همه‌چیز روشن باشد که دیگر استرس شب امتحان و دلهره های کنکور معنا ندارد. حضرت امیر(علیه السلام)فرمود: «خدا از چیزهای امتحان می‌گیرد که بندگان از اصل آن زیاد مطلع نیستند.» [5] واقعا روایتی قابل تامل است که چرا از موضوعی که خیلی واضح نیست، منبع امتحان خداوند از بندگان است؟ این شاید برای توجّه و بیداری ما به خیلی از مسائلی است اصلا مورد توجه قرار نمی گیرد. در خیلی موراد باید ما انسان ها زود عادت را با تلنگری از عادت هایمان خارج کنند و الا در این یکنواختی، خودمان را نیست و نابود می کنیم و بعد هم می گوییم چرا خدا کاری برایم نکرد و تلنگر و هشداری به من نداد.
5) فتنه‌های آخرالزمان، سخت ترین امتحانات است
در آخر الزمان غربال امتحان خداوند بیار دقیق و ظریف تر از صدر اسلام و انبیاء گذشته عمل می کند. یکی از دلایل این سخت گیری است که آدم‌های به ظاهر خوب و مذهبی در فتنه‌ها عامل فریب مردم می‌شوند یا به تعبیری بازار ریا و تظاهر بسیار رونق پیدا می کند و مردم هم چون بصیرت بالایی ندارن گرفتار می شوند. امام رضا می‌فرماید: «همانا از کسانی که مدعی مودت ما اهل بیت هستند، کسی هست که در فتنه‌گری، برای شیعیان ما از دجال شدیدتر است. (راوی) گفتم: برای چه؟ (امام) گفت: به خاطر دوستی با دشمنان ما و دشمنی با دوستانمان. چون چنین شد، حق با باطل آمیخته می‌شود و مؤمن از منافق بازشناخته نمی‌شود.»[6] به خوبی روشن است چون خیلی ادعای یاری نظام و انقلاب و اسلام را سر می دهند اما تا منافعشان در خطر می بینند، به راحتی خود را مقابل انقلاب و حتی اسلام حائل می کنند. از این نمونه شبیه به طلحه و زبیر در انقلاب ما هم بودند که به برکت فتنه 88 این شخصیت ها به خوبی نمایان شدند.
با روشن شدن این لایه ها از فتنه و امتحان الهی باید خیلی دقیق تر و موشکافانه تر به مبانی اعتقادی و سیاسی خود رجوع کنیم و با تطبیق داشته های خود با اهل بیت و ولی فقیه مراقب باشیم ذره ای هم از این مسیر الهی منحرف نشویم.
پی نوشت:
[1]. لَا یَقُولَنَّ أَحَدُکُمْ ...؛ سید رضی، نهج البلاغه، حکمت93.
[2]. محمد ری شهری، میزان الحکمه، حدیث 15749،شریفی،موج فتنه.
[3]. محمد ری شهری، میزان الحکمه، حدیث 15748،شریفی،موج فتنه
[4]. برقی، محاسن، ج1، ص284 - تفسیر العیاشی، ج2، ص29.
[5]. « لَکِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یَبْتَلِی خَلْقَهُ بِبَعْضِ مَا یَجْهَلُونَ أَصْلَه»سید رضی، نهج البلاغه،خطبه192.
[6]. شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه؛ ج ۱۶؛ ص ۱۷۹.
