این فاجعه در پی انفجار در یک واحد برق هسته‌ای اکراین اتفاق افتاد و یک شهر را ویران کرد. البته پیامد این رویداد فقط ویرانی شهر نبود. در نتیجه این رویداد ابرهای رادیواکتیویته حتی تا سوئد نیز سفر کردند، انبوه جمعیت جوان و نوجوانی که به سرطان‌های مختلف از جمله تیروئید مبتلا شدند و ویرانه‌ای که هنوز هم میزان اشعه رادیو اکتیویته در آن در سطح بالایی است.
اما چرنوبیل، تنها فاجعه هسته‌ای اواخر قرن بیستم میلادی نبود. نمونه مشابهی از فاجعه هسته‌ای فاجعه نومک در کشور آمریکا بود. این رویداد نیز تا به امروز تأثیرات ناخوشایندی مانند مرگ و میر و بیماری‌های صعب العلاج مانند سرطان را برای مردم منطقه و محیط زیست در بر داشته که بسیاری از ابعاد و جزئیات آن به صورت محرمانه است و منتشر نشده است.
مروری بر چگونگی فاجعه نومک در آمریکا
یکی از پروژه‌های هسته‌ای که در آمریکا انجام شد به کارخانه نومک تعلق داشت که مدت‌ها بعد عمق فجایع ناشی از آن مشخص شد. کارخانه نومک با سرمایه‌گذاری وزارت جنگ رژیم صهیونیستی در دهه شصت میلادی از طریق دکتر «زلمان موردخای شاپیرو» و «دیوید لوونتال» در منطقه پیتسبورگ پنسیلوانیا در کنار دو روستای جنگلی آپولو و پارکز راه‌اندازی و در سال ۱۹۹۶ میلادی منهدم شد.شاپیرو فیزیکدان صهیونیست آمریکایی، صاحب نومک شرکت غنی سازی و فرآوری اورانیوم و پلوتونیوم در روستای آپولوی پیتسبورگ ایالت پنسیلوانیا بود و مأموریت تأمین سوخت زیردریایی‌های اتمی و راکتورهای ایالات متحده را بر عهده داشت. از سوی دیگر دیوید لوونتال صهیونیست و از نزدیکان بن گورین و گلدا مایر (نخست وزیران سابق رژیم صهیونیستی) شرکای شاپیرو در راه اندازی کارخانه نومک بودند.
در ۱۹۶۵ میلادی سرویس‌های امنیتی ایالات متحده متوجه ناپدید شدن ۲۰۰ تا ۶۰۰ پوند اورانیوم با غنای بالا و آماده استفاده در کلاهک هسته‌ای شدند. پس از آن مأموران اف بی آی آمریکا متوجه خروج مخفیانه اورانیوم غنی شده – با غنای بالای ۹۷ درصد – از تأسیسات نومک شدند و طی تحقیقاتی که به عمل آمد، سرقت ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم تأیید شد.
پس از این حادثه شاپیرو تحت بازجویی قرار گرفت. با وجود بازجویی کمیسیون انرژی هسته‌ای آمریکا، سازمان سیا و اف بی آی از شاپیرو، در نهایت پرونده مفقود شدن اورانیوم با غنای بالا بدون وارد شدن هیچ‌گونه اتهامی به وی، بسته شد. اما در سال ۱۹۸۵ و پس از واقعه جاناتان پولارد (جاسوس دو جانبه اسرائیل در آمریکا که به حبس ابد محکوم شد) اسناد منتشر شده از سفر محرمانه رافی ایتان به آمریکا و کارخانه نومک پرده برداشت.
به هر حال سرقت حدود ۳۰۰ کیلوگرم مواد استحصال شده از امکانات کارخانه‌های هسته‌ای آمریکا با پوشش محصولات نومک توسّط «رافی ایتان» و «ابراهام بندور» به قیمت قربانی شدن چند هزار شهروند آمریکایی در راستای تسلیح زرادخانه اتمی رژیم صهیونیستی انجام شد.
بر اساس مدارک و شواهد موجود، بسیاری از کارشناسان آمریکایی بر این عقیده اند پروژه راه اندازی کارخانه نومک از ابتدا پروژه‌ای اسرائیلی بوده و این کارخانه با هدف تأمین مواد اولیه لازم برای تولید سلاح هسته‌ای و انتقال آن به سرزمین‌های اشغالی راه اندازی شده است. همچنین بیشترین گمانه زنی‌ها در مورد چگونگی دست یابی این رژیم به سلاح هسته‌ای مربوط به مواد سرقت شده از نومک آمریکا است که در سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۵ این سرقت انجام گرفت و طی کم‌تر از ۱۰ سال با ساخت مجمتع هسته‌ای دیمونا و انتقال این مواد، اسرائیل ده‌ها کلاهک هسته‌ای تولید کرد.
نومک سرانجام توسط شرکت آتلانتیک ریچفیلد و بعدها توسط بیکاک و ویلکاکس خریداری شد. فروش نومک در حالی انجام شد که این شرکت به ایجاد آلودگی شدید محیط زیست و قربانی شدن صدها نفر در جریان انتقال اورانیوم غنی شده متهم بود. این کارخانه مدتی بعد تعطیل و تمام تأسیسات آن منهدم شد و زمین آن نیز با امضای باراک اوباما به گروه مهندسان ارتش آمریکا واگذار شد.
بهار ۲۰۱۰ پس از سرقت محموله‌های تولیدی در کارخانه‌های نومک، بقایای زباله‌های هسته‌ای و مواد شیمیایی را در زمینه‌های شالولند دفن کردند.
تقریباً تمامی سکنه این منطقه دچار بیماری‌های صعب العلاج ژنتیکی و سرطان‌های ناشی از تشعشعات رادیو اکتیو شدند.
آلودگی هوا و آب منطقه قابل برآورد دقیق علمی نیست و پرونده این آلودگی به صورت سری در دست ایالات متحده امریکا است.
مبارزات هسته‌ای برای نجات جان شهروندان
اما این یک روی ماجرا بود. شرکت نومک برای توسعه ساخت زیردریایی هسته‌ای ارتش آمریکا در دو واحد خود (یکی در آپولو و دیگری در شهر پارکز تاون شیپ) هزاران پوند اورانیوم و پلوتونیوم و مواد رادیو اکتیور دیگر را غنی سازی می‌کرد.به نوشته وب سایتantiwar اسناد موجود نشان می‌دهد داخل واحدهای هسته‌ای نمونه‌هایی از پلوتونیوم و اورانیوم بررسی و آزمایش می‌شدند. مدارک سازمان سیا و اف بی آی نشان می‌دهد کارخانه‌های نومک علاوه بر آزمایش‌های هسته‌ای مواد آلاینده سمی را در محیط زیست منطقه منتشر کرده‌اند. طبق این اسناد شاپیرو در ۵ می ۱۹۶۹ میلادی درباره نشت عظیم مواد آلاینده با فردی (احتمالاً دیوید لونتال) صحبت کرده است. شاپیرو به کارگران دستور داده بود تا مواد آلاینده را بدون فرایندهای ایمنی و فقط با بیل دفن کنند. این در حالی بود که کارگران این کارخانه به طور کلی بدون هیچ گونه لباس و تجهیزات ایمنی کار می‌کردند.
به هرحال مدارک نشان می‌دهد کارگران نومک و ساکنان شهر آپولو در معرض اشعه رادیواکتیویته ای بودند که صدها بار بیشتر از میزان استاندارد بوده است. این روند به گسترش بیماری‌های مختلف و مرگ و میر ساکنان و کارگران واحد منجر شد.
این در حالی بود که با وجود این مدارک سازمان‌های سیا و اف بی آی وظیفه قانونی خود برای اطلاع رسانی به کارگران این واحدهای هسته‌ای و همچنین ساکنان منطقه را انجام ندادند. از سوی دیگر شرکت ببکاکس و ویلوکس نیز از این واحدها برای دفن زباله‌های هسته‌ای استفاده می‌کرد.
یکی از قربانیان این رویداد «پتی آمنو» است. خانه او در مسافت اندکی از محل این واحد هسته‌ای قرار داشته است.
به نوشته وال استریت ژورنال «پتی آمنو» یکی از فعالان هسته‌ای در آمریکا است که طی بیش از ۲۰ سال گذشته مبارزاتی برای پاکسازی شهر خود و اطراف آن انجام داده است. در آن زمان دولت آمریکا به این نتیجه رسیده بود که زباله‌های هسته‌ای تهدیدی برای ساکنان منطقه نیست. اما در سال‌های بعد دو واحد نومک ویران شدند و مواد آلوده مربوط به عملیات‌های هسته‌ای در این واحدها همچنان در منطقه‌ای نزدیک پارک تاون شیپ مدفون شده بودند. این منطقه اکنون به نام «شلو لند دیسپوز آریا» مشهور است.
این در حالی بود که سال‌های متمادی ساکنان محلی در محل این پارک پیاده روی و کودکان در این منطقه بازی می‌کردند. این منطقه در نزدیکی رودخانه‌ای نیز قرار داشت، بنابراین آب نیز به مواد رادیواکتیویته آلوده شد. همه این موارد در حالی اتفاق افتاد که عده کمی از ساکنان منطقه از وجود مواد هسته‌ای در نزدیکی این منطقه خبر داشتند.
پاکسازی منطقه
فعالیت‌های آمنو سبب شد کنگره آمریکا در سال ۲۰۰۲ میلادی قانونی برای پاکسازی هسته‌ای شلولند تصویب کند. اما حدود ۱۰ سال طول کشید تا واحد مهندسی ارتش حفاری در منطقه شلولند را آغاز کند. جالب آنکه عملیات حفاری ۲ ماه پس از آغاز، متوقف شد.به نوشته وال استریت ژورنال مقامات دولتی اعلام کردند مقادیر انبوهی از مواد پیچیده را در این محل کشف کردند. اما طبق اسناد دولتی و به گفته منابع آگاه از امر، مهندسان ارتش هنگام حفاری در منطقه با مقادیر زیادی مواد هسته‌ای روبرو شدند که از آنها برای تولید بمب هسته‌ای استفاده می‌شود. واحد مهندسی ارتش اعلام کرده مشغول بررسی شیوه پاکسازی این منطقه است.
به گفته آمنو مقدار زیادی پلوتونیوم و اورانیوم در فضای باز مدفون شده بودند و به مدت چند دهه هیچکس به این منطقه توجهی نداشت.
این درحالی بود که شرکت بیکاک و ویلکاکس در سال ۲۰۰۰ اعلام ورشکستگی کرد تا از پرداخت غرامت به کارکنان خود سرباز زند. در نهایت «ببکاکس و ویلوکس» در خارج دادگاه با شاکیان تسویه کرد و مبلغ ۸۰ میلیون دلار غرامت پرداخت کرد. البته در زمان این تسویه ۸۰ میلیون دلاری در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی حدود ۴۰ درصد از شاکیان فوت کرده بودند.
از سوی دیگر به نوشته نشریه triblive در نتیجه تلاش‌های آمنو در سال ۲۰۱۸ میلادی ۳۰۰ کارمند سابق واحدهای هسته این منطقه غرامتی معادل ۶۰ میلیون دلار به دلیل ابتلاء به سرطان دریافت کردند. البته بسیاری از قربانیان فاجعه نومک نتوانستند از دولت غرامت دریافت کنند زیرا خانواده‌هایشان نتوانستند سوابق پزشکی لازم را تهیه کنند و از سوی دیگر شرکت نیز اسناد مورد نیاز را در اختیار دولت قرار نداد.
این در حالی است که همچنان شکایات برخی ساکنان این منطقه به دلیل آلودگی‌ها و مشکلات سلامتی باقی است.
طبق برآوردهایی که واحد مهندسی ارتش آمریکا در سال ۲۰۱۰ انجام داده در منطقه شلولند حداقل ۵۰ هزار تن خاک آغشته به زباله‌های هسته‌ای وجود دارد.
طبق آمار موجود تا ژانویه ۲۰۱۱ میلادی بیش از ۲۴۰۰ نفر به دلیل تشعشعات رادیواکتیویته کارخانه نومک به سرطان‌های مختلف مبتلا شدند و با مرور زمان تعداد قربانیان این فاجعه به ۶۰۰ نفر رسید.
مواد رادیواکتیو چه تأثیری روی سلامت انسان می‌گذارند
به نوشته لایو ساینس، همزمان با فاسد شدن یا شکسته شدن مواد رادیواکتیو انرژی آنها وارد محیط می‌شود. این انرژی به دو شیوه به بدن انسان آسیب می‌رساند. نخست آنکه مواد رادیو اکتیو به طور مستقیم سلول‌های بدن انسان را از بین می‌برند یا به جهش‌های ژنتیکی منجر می‌شوند. اگر این جهش‌های ژنتیکی ترمیم نشوند، احتمالاً سلول‌ها سرطانی می‌شوند.«لیدیا زابولستکا» یکی از استادیاران بخش اپیدمولوژی دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: یکی از شایع‌ترین نتایج انتشار مواد رادیواکتیو ابتلاء به سرطان تیروئید است. غده تیروئید رادیواکتیو یودین را جذب می‌کند و در نتیجه سرطان تیروئید در بدن فرد به وجود می‌آید.
اما یودین رادیواکتیو عمری کوتاه دارد و حدود ۲ ماه پس از حادثه از بین می‌رود. «آندره بوویل» از انسیستو ملی سرطان که روی فاجعه چرنوبیل در اکراین فعالیت کرده می‌گوید: اگر انسان پس از بازه دو ماهه در معرض هوای رادیواکتیویته قرار گیرد، یودین هیچ خطری برای سلامتی او ندارد.
البته به گفته او کودکان بیش از بزرگسالان در معرض خطر ابتلاء به سرطان تیروئید هستند زیرا غدد تیروئید آنها ۱۰ برابر کوچک‌تر از بزرگسالان است. بنابراین یودین رادیو اکتیو در بدن آنان غلظت بیشتری می‌یابد.
در کل دوز بالایی از اشعه‌های رادیواکتیو به افزایش ریسک ابتلاء به سرطان منجر می‌شود. اما به هرحال قرار گرفتن در معرض هرگونه اشعه رادیو اکتیو خطر ابتلاء به سرطان را می‌افزاید.
به گفته محققان میزان ریسک بیمار شدن در مجاورت اشعه مواد رادیو اکتیو به میزان جذب این ماده در بدن فرد بستگی دارد. افرادی که در برابر سطح بالایی از اشعه‌های رادیو اکتیو قرار می‌گیرند احتمالاً بیمار می‌شوند.
بیمار شدن به دلیل انتشار اشعه‌های رادیواکتیو بیشتر اوقات مرگبار است و علائمی مانند خونریزی و از بین رفتن پوسته داخلی دستگاه گوارش را در پی دارد. علاوه بر آن مسمومیت با اشعه‌های رادیواکتیو به ریزش مو، عدم باروری در زنان و مردان، ضایعات پوستی، سرطان ریه و سرطان خون منجر می‌شود.
