سایه‌ای به وسعت ایران
حامد حمایتکار، مدیر اپلیکیشن سایه و فارغ‌التحصیل رشته نرم‌افزار از دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین است که از دوران دانشجویی در حوزه محرومیت و اردوهای جهادی فعالیت‌های بسیاری داشته است. او درمورد ایده اولیه و راه‌اندازی اپلیکیشن سایه به «فرهیختگان» می‌گوید: «حدود 9 سال است در قالب یک تیم نرم‌افزاری در حوزه کسب‌وکار و استارتاپ‌ها فعالیت می‌کنم و با توجه به حضور مستمر در اردوهای جهادی مناطق محروم نسبت به محرومیت‌زدایی این مناطق دغدغه‌مند بودم، زیرا هرچقدر به مناطق محروم می‌رفتم باز هم احساس می‌کردم با ساخت چند خانه و سرویس بهداشتی در این مناطق اتفاق جدی و ویژه‌ای در راستای محرومیت‌زدایی رخ نمی‌دهد. همیشه دوست داشتم برای نیازمندان و محرومان کشور قدمی بردارم تا به صورت ریشه‌ای این مشکل را حل کنیم. به همین خاطر از پنج سال پیش از مدل و سیستم تک‌تک سازمان‌های فعال در کشور بازدید کردم و حین این رصدها متوجه شدیم نه‌تنها در ایران بلکه در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که دولت‌ها متصدی امر محرومیت‌زدایی باشند، زیرا اصول اولیه مددکاری می‌گوید وقتی می‌خواهید مشکل یک نیازمند را برطرف کنید باید اول بازدید مستقیم از منزل او داشته باشید و پس از تشخیص نیازهای یک فرد نیازمند آن را پیگیری کنید تا نیاز او برطرف شود، سپس در ادامه هم باید با نیازمند در ارتباط مستقیم و مستمر باشید، درحالی که این امر از سوی دولت شدنی نیست. هم‌اکنون طبق آمار 63هزار روستا داریم که دولت برای پیگیری امور و رفع نیازمندی آنها باید حداقل 63هزار نمایندگی برای روستاها ایجاد کند، درحالی که این امر به نیروی انسانی، بودجه و ساختمان و ساختار وسیعی نیاز دارد که حتی بودجه کل کشور نیز برای راه‌اندازی و پاسخگویی به آن ناتوان است، بنابراین دولت‌ها نباید متصدی این امر باشند بلکه باید تولی‌گری نسبت به مسائل داشته باشند. نمی‌توان انتظار داشت دولت در هر طرح و اقدامی که در ارتباط مستقیم با مردم است مشارکت داشته باشد، زیرا این امور به ساختار و بودجه عظیمی نیازمند است. متاسفانه حتی سازمان‌های مردم‌نهاد نیز نمی‌توانند به‌طور خاص در زمینه محرومیت‌زدایی فعالیت کنند، زیرا هم‌اکنون مجوز راه‌اندازی مراکز خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد از سوی 10 ارگان و سازمان صادر می‌شود، بنابراین آمار دقیق و جامعی از تعداد خیریه‌ها در دست نیست و تا زمانی که آمار شفافی از مراکز خیریه و نیازمندان نداشته باشیم، نمی‌توانیم برنامه‌ریزی منسجمی برای آنها انجام دهیم.»حمایتکار معتقد است: «اپلیکیشن سایه براساس مفاهیم استارتاپی مقیاس‌پذیر، تکرارپذیر و قابل‌بزرگ شدن است و ما در این برنامه به مدل مطلوبی رسیده‌ایم. در طول مدت راه‌اندازی این برنامه همراه با مردم رشد کردیم و طبق بازخوردهایی که از مردم گرفتیم، خود را تغییر دادیم تا توانستیم به مدل مطلوب خود دست پیدا کنیم، البته این پایان اهداف سایه نیست و هنوز برنامه‌های دیگری برای این اپلیکیشن در نظر داریم که در وقت مناسب راجع به آن توضیح خواهیم داد. خوشبختانه وقتی طرح سایه را برای مردم بیان کردیم بسیاری از افراد با دل‌های خود پای کار آمدند و این شد که امروز بسیاری از شرکت‌های بزرگ و مطرح ازجمله در حوزه برندینگ بدون ذره‌ای توقع و حمایت مالی از ما به میدان آمدند، بنابراین سایه کار من و چند نفر نیست بلکه خیلی‌ها با دل‌هایشان به میدان سایه آمدند. یکی از اتفاقات خوب در زمینه محرومیت‌زدایی این بود که بهزیستی استان کرمانشاه به‌عنوان اولین مرکز دولتی به ما پیوست و درحال ورود به نرم‌افزار است، بهزیستی با ورود به این اپلیکیشن میتواند از منابع مردمی موجود در سایه استفاده کند، زیرا مددجویان و نیازمندان بهزیستی از سوی مردم دیده نمی‌شوند و خیرین نمی‌دانند که مددجویان چه نیازهایی دارند و به‌خاطر عدم‌دسترسی به آنها نمی‌توانند مشکل و نیاز آنها را برطرف کنند، امیدواریم این امر در سطح کل کشور محقق شود. برخی نیازمندان ثبت‌نام‌شده در سایه تحت‌پوشش بهزیستی و کمیته امداد هم هستند درحالی که ما با این کار مانع موازی‌کاری می‌شویم زیرا اطلاعات کامل نیازمندان در این سامانه ثبت شده است. به‌طور مثال ما می‌دانیم که یک نیازمند مشخصا چه حمایت‌هایی از بهزیستی و ما دریافت کرده است و این‌گونه اگر همگی دست در دست هم دهیم نیاز یک نیازمند به‌زودی و با کمک خیرین و با مشارکت مردمی برطرف می‌شود. سایه اطلاعات نیازمندان ثبت‌شده در سامانه را با ارگان‌ها و دستگاه‌های موردنظر بررسی و چک کرده است، زیرا هم‌اکنون نیازمندان تحت‌پوشش بهزیستی و کمیته امداد نیز در سامانه ما پرونده دارند، به همین دلیل با توجه به استعلام‌هایی که دریافت شده ما می‌دانیم کدام یک از نیازمندان تحت‌پوشش چه ارگانی هستند، چه نیازهایی دارند، چه بخشی از نیازهای آنان برطرف شده و چه نیازمندی‌هایی هنوز باقی مانده است. در زمینه حمایت‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی نیز ما باید توقعات خود را عاقلانه کنیم و توقع نداشته باشیم وقتی کار یا طرحی را راه‌اندازی کردیم دولت به ما کمک کند و پای کار بیایید، البته به‌طور کلی هرچه سایه جلوتر رفت همکاری‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی هم بیشتر شد، هرچند نامهربانی هم از سوی برخی دستگاه‌ها دیده شد و اذیت شدیم اما آن را طبیعی می‌بینیم و انتظار نداریم همه به ما کمک کنند.»
مدیر اپلیکیشن سایه از آرزوهای خود برای ایران می‌گوید: «یکی از آرزوهای من این است که تمام نیازمندی‌های مردم کشور از طریق نزدیکان و همسایگان آنان حل شود و نیازی به سازمان دولتی بزرگ برای حل محرومیت‌زدایی و تامین نیازهای مردم کشور نداشته باشیم، زیرا نمی‌توان جلوی نیازمندی و بروز مشکل را گرفت اما با ایجاد یک ساختار مردمی و همبستگی ملی می‌توانیم این مشکل را حل کنیم. ما معتقدیم باید نیازمندان را توانمند کنیم و به نیازهای اساسی مردم بپردازیم، به‌طوری که تامین جهیزیه و ایجاد اشتغال برای نیازمندان یکی از تاکیدات ماست، زیرا وقتی یک نفر به توانمندی برسد از آسیب‌ها و نیازمندی او در آینده جلوگیری کرده‌ایم. به‌عنوان مثال می‌توان به شهرستان آق‌قلا اشاره کرد. این شهرستان حدود 20 درصد از مرغ کشور را تامین می‌کند، در حالی که بعد از سیل بسیاری از پروژه‌های آنان آسیب دید، بنابراین اگر ما پولی را جمع‌آوری کرده و برای ساخت پروژه‌های پرورش مرغ هزینه کنیم برای بسیاری از مردم آن منطقه شغل ایجاده کرده‌ایم، درحالی که اگر به شغل مردم آق‌قلا رسیدگی نکنیم آنها فردا به یک نیازمند تبدیل می‌شوند، بنابراین اولویت ما در سایه این است که در زمینه اقدامات اثرگذار حرکت کنیم تا با توانمندسازی افراد آنان را از نیازمندی عبور دهیم.»
سایه چطور کار می‌کند؟
سایه از مفهوم همسایه می‌آید به‌طوری که یک درخت میتواند برای دو خانه سایه‌ای ایجاد کند پس می‌توانیم فرصتی ایجاد کنیم تا مشکلات و نیازهای مردم هم از طریق همسایه‌هایشان حل شود. اپلیکیشن سایه تلاش کرد سایه‌ای به وسعت ایران فراهم کند که همه مردم نیازمند از آن بهره‌مند شوند.
چگونه در سایه به نیازمندان کمک کنیم؟
نیازمندان و محرومان از سوی خیریه‌ها به سایه معرفی می‌شوند و سایه به تامین نیازمندی خیریه‌ها کمک می‌کند، بنابراین هم‌اکنون افراد نیازمند نمی‌توانند به صورت شخصی در این سامانه اعلام نیاز کنند و باید از سوی مراکز خیریه به این سامانه معرفی شوند. مردم می‌توانند با استفاده از سایه به صورت نقدی، گلریزان و اهدای کالا به نیازمندان در این سامانه کمک کند. فرد میتواند همه یا بخشی از مبلغ باقی‌مانده برای تامین یک نیاز را به صورت اینترنتی پرداخت کند که در این سامانه نحوه رسیدن کمک به نیازمند نیز برای پیگیری به صورت شفاف قابل‌رویت است که با این پول چه اقلامی تهیه شد یا به دست چه نیازمندی رسید. علاوه‌براین گزینه پرداخت سریع هم در سایه وجود دارد، به‌طوری که فرد میتواند با شماره‌گیری *780*755# نسبت به پرداخت کمک نقدی اقدام کند.همچنین گزینه اهدای کالا در این سامانه وجود دارد و افراد می‌توانند کالاهای نو و استفاده‌نشده خود را در این سامانه ثبت کنند و مرکز خیریه‌ای که به این کالا نیاز دارد آن را از خیر تحویل گرفته و به دست نیازمند موردنظر می‌رساند، البته این روند در پرونده افراد ثبت و پیگیری می‌شود. گزینه دیگری که در این سامانه برای پرداخت گروهی در نظر گرفته شده گلریزان است که یک فرد از ظرفیت اجتماعی خود استفاده کرده و با کمک گروه گره از مشکل یک نیازمند باز می‌کند زیرا یک نفر ممکن است پول یا کالایی برای عرضه به سایه نداشته باشد اما حلقه و گروهی از دوستان و آشنایان را دارد که میتواند با کمک آنها مبلغی را جمع‌آوری کند که این رقم بزرگی برای حمایت از نیازمندان را در برمی‌گیرد. بهترین نوع کار هم گلریزان است که به‌طور باورنکردنی میتواند مشکلات یک نیازمند را برطرف کند به‌طوری که شاید فرد ماهانه فقط بتواند 10هزار تومان کمک کند اما با اجرای گلریزان میتواند نیازمندی‌های بیشتری را حل کند.
سایه به کجا وابسته است؟
سایه یک سازمان مردم‌نهاد مستقل است و به هیچ ارگان یا نهاد خاصی وابسته نیست و یک سازمان کاملا مردمی است که هزینه‌های آن از طریق خیران و نیکوکاران تامین می‌شود. تامین هزینه‌های سایه از سوی خیرین و نیکوکاران بسیاری صورت می‌گیرد زیرا جزء مجمع خیرین کل کشور است و برای تامین هزینه‌های یک سال سایه به دنبال خیرین مختلف می‌گردند البته برخی نهادها و سازمان‌ها هم از آنها حمایت می‌کنند، زیرا هم‌اکنون 6 خانم در ستاد اجرایی سایه مشغول به کار هستند که مدیریت کار اجرایی با آنهاست و از روز اول دلسوزانه با سایه همکاری کردند. علاوه‌بر این چهار نفر جزء تیم فنی و دو نفر نیز گرافیست سایه هستند، البته تعداد بسیاری از افراد و دوستان نیز به صورت داوطلبانه در این کار بزرگ مشارکت دارند.چند خیر و نیکوکار در سایه فعالیت می‌کنند؟
پیش از این حدود پنج‌هزار خیر به صورت مستمر در سایه فعالیت می‌کردند که از 35هزار نیاز ثبت‌شده نیازمندان توانسته بودند حدود هشت‌هزار نیاز را برطرف کنند اما بعد از معرفی و پخش برنامه تلویزیونی عصر جدید درباره اپلیکیشن سایه که مردم با آن آشنا شدند تعداد خیرین و نیکوکاران به 22هزار و 500 نفر رسید. 170 خیریه در صف انتظار پیوستن به سایه هستند البته به تناسب افزایش تعداد خیرین تعداد نیازمندی‌های ثبت‌شده نیز افزایش یافت. در این مدت حدود 12هزار نفر به صورت ریز و درشت در سایه پرداخت داشتند؛ از پنج‌هزار تومان و 10هزار تومان گرفته تا خرید اقلام مختلف برای جهیزیه یا تامین یک شغل برای فرد نیازمند. مشارکت مردمی در این سامانه بسیار مهم است. 18هزار نفر بعد از برنامه تلویزیونی به سایه کمک کردند و نرم‌افزار سایه روی گوشی تلفن همراه 100هزار نفر از ایرانیان نصب شد. چهارهزار مورد در سامانه سایه ثبت شد به این معنا که کالا یا خدمات غیرنقدی از سوی خیرین برای نیازمندان فراهم شد. پرداخت‌های سایه گاهی برای تامین و رفع یک نیاز صورت می‌گیرد که رقم‌هایی برای خرید یک کالا جمع‌آوری می‌شود یا پرداخت سریع صورت می‌گیرد که به صلاح دید کارشناسان سایه این هزینه برای خرید یک کالا هزینه می‌شود، البته خرید این کالا به صورت شفاف به اطلاع خیر می‌رسد و هیچ خرید و هزینه‌ای در این سامانه بدون شفاف‌سازی و ارائه گزارش عملکرد انجام نمی‌شود و به همین دلیل که خیران و نیکوکاران در جریان هزینه‌کرد پول خود هستند، از این سامانه استقبال کردهاند.
سایه حامی کدام استان‌هاست؟
پاسخگویی و تامین نیازهای نیازمندان سراسر کشور جزء اهداف سایه است اما مراکز خیریه همه استان‌های کشور فعال نیست البته هیچ استان بدون خیریه‌ای هم وجود ندارد. هم‌اکنون تهران، سیستان و بلوچستان و لرستان جزء سه استان فعال در سامانه سایه هستند، به‌طوری که سیستان و بلوچستان حدود 250 خیریه ثبت‌شده در سایه دارد که به صورت جدی و قوی در این زمینه عمل می‌کند و یکی از استان‌هایی است که بیشترین دریافت‌ها را از سایه داشته است، در حالی که شاید نیازمندان یکی از دورافتاده‌ترین روستاهای استان سیستان و بلوچستان هیچ وقت تصور نمی‌کردند از سراسر ایران موردحمایت قرار بگیرند و اقلام مورد‌نیاز آنها به‌زودی تهیه و ارسال شود. استان لرستان پیش از سیل هم جزء یکی از استان‌های محروم کشور بود که سایه از نیازمندان آن حمایت می‌کرد، البته شاید به همین واسطه هم در زمان سیل سایه توانست زودتر و بهتر نیازمندان این منطقه را شناسایی کند و محرومان آن را در اولویت قرار دهد. سایه هم‌اکنون گفت‌وگوها و تعاملاتی با هلال‌احمر و آستان قدس رضوی داشته تا بتواند در آینده با آنان تفاهمنامه‌ای منعقد کند و از حمایت این ارگان‌ها برای شناسایی نیازمندان و ارائه خدمات حمایتی به آنها استفاده کند که هنوز نهایی نشده و در حال تکمیل است.منبع: فرهیختگان
