پس از اجرای فاز نخست حمایت از ۷ پیام‌رسان بومی، مرکز ملی فضای مجازی دو پیام‌رسان بومی «گپ» و «سروش» را که از نظر فنی و سایر شاخص‌های ارزیابی، رتبه‌های برتر را کسب کرده بودند برای ادامه حمایت‌ها انتخاب کرد و مقرر شد وزارت ارتباطات با رفع نواقص موجود در تامین نیازهای زیرساختی و فنی، این دو پیام رسان را برای ایجاد ظرفیت ارائه خدمات انبوه به کاربران ایرانی یاری کند.
با گذشت حدود یک سال از این طرح، اختلال مقطعی به وجود آمده در شبکه اینترنت کشور، فضایی را فراهم کرد تا بتوان میزان تاب آوری و پایداری این شبکه های پیام رسان بومی را به تست و آزمایش گذاشت.
از روز شنبه هفته گذشته به دلیل قطع اینترنت، بسیاری از کاربران ایرانی موضوع عدم اعتماد به پیام رسان های بومی را که طی دو سال اخیر بارها مطرح شده بود، نادیده گرفته و با عضویت در این شبکه ها، دریافت خدماتشان را از این شبکه ها پیگیری کردند.
اگرچه شبکه های پیام رسان بومی به دلیل عدم وابستگی به شبکه اینترنت از فعالیت بازنماندند و در شبکه ملی اطلاعات فعال بوده و پاسخگوی مراجعه چندین برابری کاربران ایرانی بودند، اما با این وجود بررسی ها نشان می دهد که به دلیل برخی مشکلات زیرساختی، سخت افزاری و نرم افزاری کاربران در مقاطعی با مشکلاتی در عدم به روزرسانی پیام رسان بومی، عدم دریافت پیام های آفلاین و مشکلات در تماس صوتی و تصویری و بازکردن فایل های ارسالی روبه رو بودند.
در این راستا مدیران دو پیام رسان گپ و سروش در خصوص رویارویی با افزایش میزان مراجعات، سرویس دهی به کاربران و دلایل مشکلات فنی این شبکه های اجتماعی توضیح داده و به این سوال که زیرساخت شبکه ملی اطلاعات تا چه حد برای ارائه خدمات بومی در کشور آماده است، پاسخ دادند.
تنظیمات دسترسی مخاطبان به سرورهای داخل کشور مشکل داشت
مهدی انجیدنی مدیرعامل پیام رسان «گپ»در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه قطع شبکه اینترنت در کشور، یک مانور و تست خیلی جدی برای میزان پایداری شبکه ملی اطلاعات بود، اظهار داشت: در این تست مشخص شد که زیرساخت داخلی ما برای ارتباط دهی مشتریان به پروژه های داخل کشور تا چه میزان آماده است.وی گفت: بزرگترین مشکلی که در این زمینه نمود داشت این بود که با وجودی که سایت بسیاری از کسب و کارها در داخل کشور میزبانی می شود اما با قطع اینترنت، به راحتی در دسترس نبودند و مشتریان نمی توانستند سایت آنها را باز کنند. این مشکل تقریبا دامن گیر همه کسب و کارها و حتی پیام رسان های بومی نیز بود.
مدیرعامل پیام رسان بومی «گپ» درباره دلایل این مشکل گفت: ارتباطات بسیاری از شرکتها و اپراتورهای ارائه دهنده اینترنت در کشور در حوزه مسیریابی و روتینگ داده ها درست نیست و از آنجایی که دسترسی مشترک به سرورهای داخلی کشور، قبلا از مسیری در درگاه بین الملل انجام می شد این مشکل بارز نبود. اما زمانی که این درگاه قطع شد، مشتریان به مشکل برخوردند و خیلی از کندی ها و اختلالات در این چند روزه که در اکثر ارتباطات مشاهده می شد، به این دلیل بوده است.
وی با اشاره به اینکه موضوع کندی و قطعی سایتهای داخل کشور که مشکل بسیاری از پیام رسان ها و کسب و کارها بود، نیز به این دلیل برمی گردد، اضافه کرد: کسب و کارهای اینترنتی بیشتر از آنکه مشکل در قطعی اینترنت داشته باشند، با مشکل عدم مسیریابی صحیح سرورهای شبکه ملی اطلاعات روبه رو بودند. البته این مشکل در حال بهبود است و طی چند روز اخیر، نیز شاهد بودیم که شرایط بهتر شده است.
انجیدنی ادامه داد: برای مثال بسیاری از کاربران با این مشکل مواجه بودند که دسترسی به یک سایت و یا پیام رسان، در شبکه یک اپراتور به راحتی فراهم است و با شبکه یک اپراتور دیگر ممکن نیست؛ اینها به مشکلات موجود در تنظیمات دسترسی مخاطبان به سرورهای داخل کشور بازمی گردد که روتینگ و مسیریابی نیز یکی از آنها است.
رشد ۲۰ برابری مراجعه به پیام رسان های بومی
مدیرعامل این پیام رسان در مورد پایداری این پیام رسان بومی به دلیل افزایش مراجعات کاربران، گفت: با وجود اختلالات زیادی که در مسیر ارتباطی میان مشتری و پیام رسان ها وجود داشت اما پیام رسانها ار نظر میزان ترافیک خدماتی طی ۵ روز حدود ۲۰ برابر رشد داشتند. این نشان دهنده قدرت و فناوری این پروژه ها است و اینکه چقدر قابلیت مقیاس پذیری دارند.وی تاکید کرد: موضوع مقیاس پذیری ۲۰ تا ۳۰ برابری در یک بازه کوتاه زمانی، یک توانمندی ارزشمند در میان خدمات دهندگان جهانی محسوب می شود که خوشبختانه در میان پیام رسان های بومی با وجود اختلالاتی که در مسیر ورودیشان وجود داشت، اتفاق افتاد.
انجیدنی با بیان اینکه طبق آخرین آمار ترافیک مصرفی کاربران در پیام رسان «گپ» نسبت به قبل از قطع اینترنت ، حدود ۲۵ برابر شده و با سرعت نیز در حال افزایش است، گفت: تقریبا هر روز ترافیک مصرفی ما نسبت به روز قبل، ۵۰ درصد افزایش داشته است.
وی با اشاره به اینکه طی یک هفته اخیر یک سری ایراداتی هم از سمت پیام رسان ها در برخی ساعات مشاهده شد که در چنین فرایند رشدی، این اختلالات کاملا طبیعی است، اضافه کرد: اما به طور کل قطعی و مشکل جدی در سمت پیام رسان وجود نداشت و اکثرا مشکلاتی که کاربران داشتند به دلیل مشکل ارتباطی کاربر با سرور اپراتورها بود.
انجیدنی در مورد مشکل کاربران در برقراری تماس صوتی و تصویری با پیام رسان های بومی و مشکلات در دانلود اپلیکیشن ها گفت: تماس تصویری ما عرضه عمومی نشده و فعلا برای مشتریان سازمانی ارائه شده است. در زمینه دانلود اپلیکیشن نیز مشکل خاصی وجود نداشت و روزانه بیش از ۵۰۰ هزار دانلود و نصب اپلیکیشن از طریق بازارهای ایرانی صورت گرفت.
مدیرعامل «گپ» با تاکید براینکه مشکلات در شبکه ارتباطی کشور مربوط به قطع اینترنت نیست، افزود: در شبکه ملی اطلاعات با وجودی که سایت سرویس دهنده در داخل کشور قرار دارد و کاربر هم در داخل کشور است، اما با این وجود، سرویس به راحتی در اختیار کاربر قرار نمی گیرد.
آماده باش زیرساختها در مواقع بحران جهانی است
وی در پاسخ به این سوال که وزارت ارتباطات به عنوان متولی این بخش چه اقداماتی باید برای حل مشکلات ارتباطی کشور انجام دهد و چه انتظاری از این وزارتخانه می رود، گفت: قاعدتا اجرا و راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در اختیار وزارت ارتباطات است اما به نظر می رسد تضمین پایداری و کیفیت شبکه ارتباطی باید از سوی شورای عالی فضای مجازی مطالبه شود.نمونه ژاپن
مدیرعامل پیام رسان «گپ» افزود: در دنیا نیز از نظر استاندارد جهانی ۳ حالت را برای آماده باش زیرساخت کشورها در مواقع بحران درنظر می گیرند. یکی از حالتها به موضوع بلایای طبیعی بازمی گردد. فرض کنید در اثر حوادث طبیعی مانند یک سیل گسترده یا زلزله، مسیر اینترنت یک کشور قطع شود. مانند سونامی که در ژاپن رخ داد و بخش قابل توجهی از اینترنت این کشور برای مدت یک ماه قطع شد. به همین خاطر تاکید براین است که نباید ارتباطات یک کشور به دلیل قطع بلایای طبیعی و نبود اینترنت، فلج شود.وی ادامه داد: حالت دوم به موضوع تحریم های بین المللی بازمی گردد. برای مثال فرض کنید به دلیل تحریم ها ارتباط با شرکتهایی که به ایران پهنای باند می فروشند، قطع شود، با این وجود دسترسی ما با دنیا قطع می شود و آیا در این شرایط باید تمام کسب و کارهایمان از بین برود؟ در این شرایط نیز ما باید آماده باشیم.
نمونه های روسیه و فرانسه
انجیدنی افزود: موضوع سوم نیز به اغتشاشات و مواردی از این قبیل برمی گردد. موضوع امنیت ملی نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری کشورها نیز مورد توجه است. برای مثال در فرانسه نیز در خصوص جنبش جلیقه زردها، چندین بار اینترنت این کشور قطع شد اما چون زیرساختهای داخلی آنها زیرساختهای درست و کاملی است، وقتی اینترنت قطع می شود، آسیبی به پروژه های آن کشور وارد نمی شود.وی گفت: بسیاری از کشورهای دنیا مثل روسیه و فرانسه، روزهایی در سال را برای تست شبکه داخلی و میزان پایداری شبکه درنظرگرفته و چند ساعت اینترنت را قطع می کنند تا مشخص شود که میزان پایداری خدمات و کسب و کارها در یک شرایط بحرانی، چگونه است. براین اساس ما نیز باید این پایداری را در سطح شبکه داخلی داشته باشیم.
اختلالات خارج از عهده اپلیکیشن بود
مدیرعامل پیام رسان «گپ» در مورد اختصاص سرور و فضا به پیام رسان های بومی که در تکلیف وزارت ارتباطات بوده است، گفت: ما خودمان تجهیزات و سرورها را تامین کردیم و در این زمینه نیازی به حمایت دولت نداریم. چرا که معتقدیم دلیل عدم رشد بسیاری صنایع در کشور، وابستگی دولتی است. درحالی که ما معتقدیم صنعت باید خودکفا باشد و روی پای خود بایستد.وی در پاسخ به اینکه چگونه می توان به سطح ایده الی از ارائه خدمات در زیرساختهای داخلی کشور برسیم، گفت: زمانی که مسیر ارتباطی کشور به یک پایداری برسد ، ارائه خدمات نیز در سطح ایده آل خواهد بود. مهمترین موضوع در صنعت ارتباطات این است که زیرساخت لایه صفر ارتباطی برقرار باشد و اگر مسیری برقرار نباشد نمی توان خدمات ارائه داد. براین اساس تا زمانی که دسترسی به صورت فراگیر نباشد، اختلالات احتمالی وجود دارد. هرچند ما سعی کردیم بهینه سازی انجام دهیم تا اختلالات کمتر در کارایی برنامه ما تاثیر بگذارد؛ ولی این موضوع قاعدتا صفر نمی شود و وقتی درخواست مشتری از موبایل به ما نمی رسد و بین راه از بین می رود، این مشکل خارج از عهده اپلیکیشن و شبکه ما است تا بخواهیم آن را مدیریت کنیم.
برقراری ۴ میلیون تماس صوتی و تصویری با پیام رسان بومی
مرتضی رحیمی مدیرعامل پیام رسان «سروش پلاس» نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، در مورد میزان پایداری و تاب آوری پیام رسانها و ارائه خدمات به کاربران در نبود اینترنت، گفت: در هفته گذشته تقریبا ۵ میلیون کاربر فعال داشتیم که از این نرم افزار استفاده می کنند و میزان فعالیتشان نسبت به گذشته ۱۰ برابر شده است.وی با بیان اینکه حتی بسیاری از کاربرانی که اپلیکیشن پیام رسان سروش را داشتند در این شبکه فعال شدند، افزود: رشد استفاده از برخی سرویس ها مانند سرویس تماس صوتی و تصویری، بیش از ۱۰۰ برابر شده است. هم اکنون بیش از ۴ میلیون تماس صوتی و تصویری در روز از طریق این پیام رسان به ثبت می رسد که حتی از برخی اپراتورهای موبایل هم بیشتر است. یک سری از سرویس ها از جمله گفتگوی آنلاین شخصی و گروهی، ارسال پست در کانال، مشاهده بازدیدها و لایک پست های کانال، به روزرسانی مخاطبان و حتی تماس صوتی و تصویری کاملا با کیفیت پایداری ارائه شده و بدون مشکل است. برای مثال چت آنلاین، کمتر از ۱۰۰ میلی ثانیه ارسال و دریافت می شود. اما به دلیل کمبود منابع پردازشی در کیفیت و سرعت آپلود و دانلود فایل و ارسال پیام آفلاین کاربران با اختلال مواجه هستیم.
رحیمی با اشاره به اینکه توسعه پیام رسانهای بومی مستلزم سرمایه گذاری در زیرساختهای سخت افزاری است، تاکید کرد: ما هم اکنون به شدت با کمبود منابع زیرساختی و سخت افزاری مواجه هستیم و به رغم همه مشکلاتی که در چند روز اول قطع اینترنت، به دلیل افزایش شدید فعالیت و مراجعه کاربران و مشکلات شبکه وجود داشت اما این سرویس پایدار ماند. هم اکنون به دلیل کمبود منابع پردازشی جدی، با مشکلات سخت افزاری در سمت سرور مواجه هستیم و به همین دلیل پیام ارسالی از سوی کاربر در صورتی که مخاطب آنلاین نباشد به راحتی دریافت نمی شود.
ارائه خدمات به ۱۰ میلیون کاربر نیازمند هزار سرور
وی با بیان اینکه معماری شبکه پیام رسان «سروش پلاس» کاملا مقیاس پذیر است و با توجه به توان پردازشی خطی که داریم در نبود تجهیزات نیز ظرفیت این شبکه را افزایش داده ایم، اضافه کرد: هزینه عمده این پروژه به سرور و سخت افزار باز می گردد و باید در این بخش هزینه شود. این درحالی است که یک سرور هم اکنون حدود ۱۵۰ میلیون تومان قیمت دارد و برای پشتیبانی از ۱۰ میلیون کاربر، حدود هزار سرور نیاز است. اما هم اکنون ما در پیام رسان سروش ۶۰ سرور داریم و اگر بخواهیم با آن کیفیتی که توقع می رود مانند پیام رسان خارجی سرویس ارائه دهیم باید سرورهایمان افزایش یابد.مدیرعامل پیام رسان «سروش پلاس» با اشاره به اینکه تعداد سرورهای پیام رسان تلگرام حدود ۳ هزار سرور است، خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم در این حد سرویس دهیم، این منابع سخت افزاری باید تامین شود. هزینه ای که وزارت ارتباطات در ابتدای فعالیت این پروژه به ما داد، یک سی ام مبلغی است که برای یک پیام رسان لازم است. ما حتی دو برابر آن مبلغ را هم خودمان و با سرمایه گذاری صدا و سیما تامین کرده ایم و با این وجود تنها یک دهم سخت افزار مورد نیاز را داریم.
وی در مورد اینکه چگونه می توان به مدلی ایده ال در ارائه خدمات پیام رسان های بومی رسید، گفت: مهمترین موضوع مربوط به سرور و تجهیزات سخت افزاری است. چرا که با وجود بهینه سازی نرم افزاری که انجام می دهیم اما بازهم مشکلات سخت افزار باقی است. برای مثال بهینه ترین حالتی که می توان از یک سرور در نگهداری فایل ها استفاده کرد این است که سرور بتواند یک گیگابیت به شما خروجی دهد تا کاربران بتوانند به صورت همزمان دانلود کنند. حال اگر قرار باشد ۸۰ گیگابیت خروجی داشته باشیم باید ۸۰ سرور تامین کنیم و این راهی جز تامین سخت افزار ندارد. این درحالی است که مدل فایل های خروجی در پیام رسان ها کوچک و در حجم یک مگابایت است.
لیست نیازهایمان را آماده کردیم
رحیمی با بیان اینکه ما لیست نیازهایمان را آماده کردیم و به جاهای مختلف دولتی برای حمایت ارسال کرده ایم، افزود: از اپراتورها و وزارت ارتباطات تقاضا داشتیم که در تامین سرور به ما کمک کنند اما تاکنون اتفاقی نیافتاده است.وی با اشاره به اینکه در صورت حل این مشکل و تامین منابع، شاید یک تا دو ماه زمان می برد تا سرویس به پایداری برسد، اضافه کرد: تلگرام نیز در شروع فعالیت خود غیر از ارتقایی که در سیستم داشت، به راحتی امکان افزایش منابع سخت افزاری نیز داشت و حتی از سرویس کلاود بین المللی مانند آمازون استفاده می کرد. ما هم اگر می توانستیم به یک سرور کلاود دسترسی داشته باشیم و به راحتی افزایش منابع سخت افزاری بدهیم، خیلی سریع می توانستیم این سیستم را پایدار کنیم.
مدیرعامل پیام رسان «سروش پلاس» با اشاره به اینکه با تامین منابع لازم و شکیبابی کاربران، در نهایت، همان کیفیت سرویس دهنده خارجی را خواهیم داشت، گفت: با وجود اختلالات مقطعی در هفته گذشته، بیش از ۸۰ سرویس اصلی را با کیفیت خوب ارائه دادیم و تا دو برابر این حجم مراجعه را نیز پوشش می دهیم. به نحوی که بیش از ۱۰۰ هزار نفر به صورت همزمان از سرویس تماس صوتی و تصویری ما استفاده می کنند.
با این حال به نظر می رسد آنچه که می تواند شبکه های پیام رسان بومی را آماده سرویس دهی با کیفیت و قابل رقابت با شبکه های خارجی کند، تضمین کیفیت زیرساختهای ارتباطی و تامین تجهیزات سخت افزاری از جمله سرور از سوی وزارت ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت به عنوان متولی این بخش، است.
در شرایط فعلی آنچه که از شواهد امر برمی آید این است که مشکل کندی و اختلال موجود در اتصال کاربران به شبکه پیام رسان های داخلی، به مسیریابی کاربران در سرورهای داخلی بازمی گردد و از سوی دیگر افزایش میزان ظرفیت سرورهای داخلی برای پیام رسان ها هم می تواند بخشی از این مشکلات را کاهش دهد.
