به گزارش راسخون، حذف چهار صفر از پول ملی یکی از موضوعات مهمی است که از سال‌ها قبل در اقتصاد ایران مطرح بوده و سرانجام با تصویب کلیات آن در مجلس به مرحله اجرا نزدیک شد.

چندی پیش، عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی درباره حذف چهار صفر از پول ملی گفته است: حذف چهار صفر در مجلس جدید نیز در حال پیگیری است اما بانک مرکزی در اسکناس‌های جدیدی که چاپ می‌کند صفرها را به صورت کمرنگ چاپ می‌کند تا به نوعی نشانه دوران گذار باشد.

همان‌طور که در ظاهر ایران‌چک‌های جدید ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی پیداست، بانک مرکزی چهار صفر را کمرنگ کرده و با برجسته کردن ۵۰ و ۱۰۰ "تومان" را در این اسکناس‌ها زنده کرده است.

بانک مرکزی مرداد ماه هم از ایران چک‌های جدید ۱۰۰ هزار تومانی رونمایی کرد که در طراحی آن هم چهار صفر کمرنگ شده بود و در ارقام لاتین آن حتی چهار صفر آخر دیده نمی‌شد.

تصاویر اسکناس‌های جدید ۱۰ هزار تومانی با چهار صفر رنگ پریده در حالی منتشر شده که حدود سه ماه پیش هم ایران چک‌های صد هزار تومانی با صفر‌های کمرنگ منتشر شده بود؛ این دستکم حکایت از خواسته دولت برای اجرای طرح حذف صفر‌ها دارد.

حذف چهار صفر از پول ملی

بانک مرکزی ایران در راستای حفظ کارایی پول ملی، کاهش هزینه های چاپ و نشر اسکناس و تسهیل در انجام مبادلات روزمره مردم، طرح تبدیل واحد پول ملی از ریال به تومان را در نظر گرفته شده، این طرح در واقع به معنی حذف چهار صفر از پول ملی می باشد

بانک مرکزی به مواردی نظیر استفاده از رقم‌های بزرگ در مبادلات مالی ساده روزمره، مشکلات محاسباتی و حسابداری، ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول، هزینه بالای چاپ و نابودی اسکناس‌های در جریان با توجه به حجم بالای اسکناس به عنوان بعضی معایب ادامه استفاده از ریال به عنوان پول ملی این کشور اشاره می‌کند؛ اما همه این‌ها سال‌هاست در ایران جریان داشته و دهه‌هاست شهروندان در مبادلات خود حتی کلامی از ریال نمی‌برند.

حذف چهار صفر از پول ملی، لایحه ای بود که با اهداف مشخص از سوی بانک مرکزی ایران پیشنهاد شد و کشمکش های بسیاری را به دنبال داشت، شاید برایتان جالب باشد که این طراح اولین بار در سال ۱۳۷۲ مطرح شده و اواخر فرودین امسال نیز به تصویب نرسیده بود اما سرانجام در اواخر فرودین ماه سال جاری (۱۳۹۹) این لایحه به تصویب دولت و تأیید مجلس شورای اسلامی رسید و باید بدانید که حذف چهار صفر از پول ملی ایران در دستور کار دولت قرار گرفته است،

این طرح پس از انقلاب اسلامی در ایران سابقه طولانی دارد؛ زمانی که طهماسب مظاهری در سال‌های ۷۲ و ۷۳ در بانک مرکزی بود، این موضوع در دستور کار قرار گرفت که به دلایل مختلف روند بررسی آن متوقف شد.

این طرح دوباره در اواخر دهه ۸۰ شمسی و در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد مطرح شد. بانک مرکزی در آن دوره با راه اندازی یک سایت درباره نام واحد پولی آینده و طرح اسکناس‌های بعدی نظرخواهی کرد، ولی آن هم به جایی نرسید.

آیا تورم با حذف صفر مهار می‌شود؟

دفتر بررسی های اقتصادی سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان در گزارشی که مربوط به چهار سال پیش است، به بررسی اثرات حذف صفر از پول ملی بر تورم پرداخت و نوشت: در صورتی که اصلاحات و بسترسازی‌های مناسب اقتصادی قبل از اجرای طرح حذف صفرها صورت نگیرد، شاید در کوتاه مدت اثراتی بر کاهش سطح عمومی قیمتها و نورخ تورم داشته باشد، ولی قطعاً در بلند مدت حذف صفرها نتیجه ای جز افزایش تورم نخواهد داشت.

سازمان حمایت در این گزارش به 13 مزیت حذف صفرها از پول ملی اشاره کرد که جزئیات آن به شرح زیر است:

1- کاهش تورم

آنچه مسلم است حذف صفر از پول ملی تاثیرات چندانی بر تورم ندارد. مگر اینکه اصلاحات اقتصادی قبل از حذف صفر صورت گرفته باشد. اما در کوتاه مدت اختلاف نظرهایی بین صاحبنظران وجود دارد ولی آنچه به قطع می‌توان گفت این است که تاثیرات کوتاه مدت بر روی تورم و نقدینگی بیش از همه به نحوی اجرای طرح باز می‌گردد.

2- نقل و انتقال آسانتر پول و کاستن از مخاطرات آن در حجم کلان

سیستم‌های اقتصادی باید طوری باشد که مردم احساس راحتی و آسایش بیشتری در معاملات روزمره داشته باشند تا فعالیت‌های اقتصادی به سهولت بیشتری انجام شود به طوری که امروزه برای انجام معاملات نیاز به حجم زیادی از اسکناس‌هاست.

3 – صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس

طبق آمار ارائه شده در سال 1384 بیش از 8 میلیارد برگ اسکناس در کشور ما در جریان است که با توجه به جمعیت سرانه اسکناس در ایران 114 برگ می‌باشد. این آمار در کشورهای پیشرفته 12 تا 14 برگ می‌باشد. بنابراین سرانه اسکناس در ایران نزدیک به 10 برابر کشورهای پیشرفته است که این امر باعث می‌شود پول بعضی از خواص خود (قابل حمل بودن) را از دست بدهد. بنابراین با توجه به هزینه‌های بسیاری بالایی که در چاپ اسکناس و اقتصاد تحمیل می‌کند عده‌ای معتقدند با حذف صفر و ارزشمند شدن پول ملی و هزینه‌های چاپ اسکناس به میزان زیادی صرفه‌جویی خواهد شد.

4- صرفه‌جویی در وقت نیروهای انسانی و هزینه‌های معاملاتی در مسایل مالی کشور

در حال حاضر بخش‌های حسابداری و مالی تمام موسسات برای انجام امور مالی با صفرهای زیادی در پول سرو کار دارند که با کاهش تعداد صفرها، هم در وقت و هم در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود.

5- اثرات مثبت روانی در جامعه (افزایش اعتماد مردم)

وقتی صفرها از پول حذف می شود مردم از لحاظ روانی احساس می‌کنند که پول کمتری را در معاملات روزمره هزینه می‌کنند.

6- مانع نفوذ ارزهای خارجی

با افزایش ارزش پول ملی اعتماد مردم به پول داخلی بیشتر می‌شود و کمتر از پول‌های خارجی دلار و یورو استفاده می‌کنند.

7- تقویت پول ملی و افزایش ارزش اسمی آن

حذف صفر باعث افزایش جایگاه پول ملی در حوزه بین‌المللی خواهد شد. به طور مثال در این حالت یک دلار آمریکابه جای ده هزار ریال، ده ریال معامله می‌شود. این در واقع همان ارزش اسمی پولی ملی است.

8- کاهش تورم موجب جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و حذف بیشتر سرمایه‌های خارجی خواهد شد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر موجب تسهیل روند رشد اقتصادی کشورها خواهد شد.

9 – سادگی در مبادلات و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها ارقام، ترازنامه‌ها

مبادلات کنونی در دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی با صفرهای زیاد سر و کار دارد، صفرهایی که عملا حتی تلفظ هم نمی‌شوند اما در ترازنامه درجشان ضروری است.

10 – اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه

11- کاهش نیاز به استفاده از چک‌های بانکی به شکل بی‌رویه و غیرمنطقی

13- کاهش تسهیلات فعالیت دستگاه‌های خودپرداز

گزارش سازمان حمایت در ادامه به ارائه شش عیب طرح حذف صفرها از پول ملی به شرح زیر پرداخت:

1-هزینه سنگین جایگزینی اسکناس‌های جدید

یکی از مهمترین دلایلی که از سوی مخالفان طرح تغییر واحد پول کشور مطرح می‌شود. افزایش در هزینه‌های سنگین در نتیجه جایگزین اسکناس‌های جدید با قبلی است.

2- افزایش سطح عمومی قیمت‌ها

کارشناسان بانک می‌گویند: در این شرایط عده‌ای تلاش خواهند کرد تا در طول این فرآیند، قیمت کالای خود را افزایش داده و به این ترتیب برمبنای پول جدید کالاهای خود را با قیمت بالاتری ارزش‌گذاری کنند. عدم امکان نظارت بر بازارها در چنین شرایطی با توجه به پیچیدگی اجرای این تصمیم، باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود.

3- ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم و تحمیل هزینه به فعالان اقتصاد با حذف صفر

در دفاتر و پایگاه‌های اطلاعاتی و صورت‌های مالی یک بی‌نظمی بین اطلاعات قبلی و جدید رخ می‌دهد که این امر موجب اتلاف وقت می‌شود از جمله اینکه مقایسه صورت‌های مالی و حساب‌های اقتصادی را مشکل می‌سازد.

4- عدم پذیرش افراد مسن

برخی کارشناسان معتقدند افراد مسن تا سال‌ها از قبول واحد پول جدید سرباز می‌زنند.

5- احتمال کاهش درآمدهای صادراتی

یکی از معایب این طرح کاهش درآمدهای صادراتی به دلیل افزایش پول ملی است.

6- خنثی بودن اجرای این طرح

بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف صفر در متغیرهای واقعی کاملا بی‌تاثیر است. آنها بیان می‌کنند پول تنها ضریب تبدیل کالا به واحد پول است و اثری روی سرمایه‌گذاری، اشتغال و تورم ندارد.

از طرفی به دلیل وجود نوسانات زیادی که متغیرهای کلان اقتصادی ایران دارند موفقیت این طرح مستلزم بسترسازی‌های مناسب اقتصادی قبل از اجرای طرح می‌باشد.

حذف چهار صفر، هیچ تاثیر تورمی ندارد

«میثم رادپور» درباره حذف چهار صفر از پول ملی گفت: حذف چهار صفر به دلیل اینکه تغییری در ارزش پول و کالا ایجاد نمی‌کند یک طرح خنثی به شمار می‌رود، بنابراین، اجرای این طرح نمی‌تواند تاثیر بزرگی بر متغیرهای اقتصادی کشور داشته باشد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه حذف چهار صفر هیچ تاثیر تورمی واقعی ندارد، افزود: با حذف چهار صفر هیچ تغییری در ارزش پول و یا کالاها رخ نمی دهد بنابراین نمی‌توان انتظار تورمی داشته باشیم.

وی درباره تاثیر روانی اجرای این طرح، اظهار داشت: حتی به نظر می‌رسد که در بخش «مالی-رفتاری» و روانی نیز این طرح تاثیری نداشته باشد و شاهد تغییری در قیمت ها نخواهیم بود.

این کارشناس اقتصادی به جنبه‌های مثبت اجرای این طرح اشاره کرد و گفت: از مزیت‌های حذف چهار صفر، تسهیل فعالیت‌های مربوط به حسابداری است که باعث روان شدن اعداد می‌شود.

رادپور با بیان اینکه تاثیر دیگر اجرای این طرح، کاهش هزینه های چاپ و انتشار اسکناس و سکوک است، گفت: به دلیل بالا رفتن قیمت ها و تورم، اسکناس‌ها و سکه های موجود فاقد ارزش چندانی بوده و به همین دلیل به تعداد زیاد باید چاپ شوند که این موضوع، هزینه زیادی را به کشور تحمیل می کند.

وی خاطر نشان کرد: همچنین با ضرب سکه به جای اسکناس، هزینه انتشار، نگهداری و امحای اسکناس را نیز کاهش داد.

تجربه جهان از حذف صفرها

ایران اولین کشوری نیست که می‌خواهد با حذف صفر، واحد پول خود را تغییر دهد. بعضی کشور‌ها در این زمینه تجربه موفق و بعضی دیگر هم تجربه ناموفق داشته‌اند.

آلمان

یکی از قدیمی‌ترین کشورهایی که از این روش استفاده کرده آلمان است. آلمان در دوران جمهوری وایمار در سال‌های ۱۹۲۱ تا ۱۹۲۳ تورم بسیار شدیدی را از سر گذراند. در نوامبر ۱۹۲۳ میلادی، ارزش هر دلار آمریکا معادل با ۲/ ۴ هزار میلیارد مارک آلمان بود.

با افزایش تورم ؛ آلمان به سرعت سراغ چاپ اسکناس‌های جدید رفت. اسکناس ۵۰ هزار مارکی در سال ۱۹۲۲ چاپ شده بود و وقتی دیدند این اسکناسِ درشت هم کفاف معاملات را نمی‌دهد در سال ۱۹۲۳ اسکناس ۱۰۰ هزار میلیارد مارکی نیز چاپ شد.در سال ۱۹۲۳ دولت آلمان به سراغ حذف ۱۲ صفر از پول خود رفت و با معرفی یک واحد پولی جدید به نام «رنتن مارک» یکی از مهم‌ترین نمونه‌های حذف صفر از پول کشورها رقم خورد.

برزیل

برزیل در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به یکی از سنگین‌ترین تورم‌های آن دوره در دنیا دچار شد، به‌گونه‌ای‌که پول ملی این کشور ماهانه ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزش خود را از دست می‌داد. پیش از آن از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۲ پول ملی برزیل دو بار تغییر نام پیدا کرده بود. در سال ۱۹۶۷ میلادی برای اولین بار سه صفر از پول ملی برزیل با نام Cruzeiro حذف و این پول به Cruzeiro Noro تبدیل شد. با این وجود برزیل نتوانست در کنترل تورم موفق عمل کند و تا سال ۱۹۸۱ تورم این کشور بار دیگر به ۱۵۱ درصد رسید. در این میان بار دیگر سه صفر از پول ملی برزیل حذف شد.

هلند

ورود منابع درآمدی غیر منتظره از محل استخراج گاز، اقتصاد هلند را با تورم پیش‌بینی نشده‌ای در دهه ۶۰ میلادی روبه‌رو کرد. دولت مجبور به چاپ اسکناس‌های درشت شد تا بتواند پاسخگوی نیاز مبادلات مردم باشد. در همین حال تورم نیز از مرز ۱۰۰ درصد عبور کرد. البته این وضعیت در هلند چندان نپایید و دولت با اعمال سیاست شدید انقباضی در سیاست‌های پولی توانست حجم پول را کنترل کرده و به‌همراه آن چهار صفر از اسکناس‌های این کشور حذف شد. هلند نمونه برجسته‌ای از جوابگو بودن سیاست حذف صفر از اسکناس در شرایطی است که این کار با اعمال دیگر سیاست‌های کنترل نقدینگی همراه بوده است.

تجربه متفاوت ترکیه

تورم در ترکیه از ابتدای دهه ۸۰ آغاز شد و با شتاب پیش رفت. هر دلار آمریکا که در سال ۱۹۸۸ با ۱۴۲۲ لیر قدیم ترکیه مبادله می‌شد در سال ۲۰۰۳ به بیش از ۵/ ۱ میلیون لیر قدیم رسید. در این شرایط قیمت یک ساندویچ در ترکیه به ۳ میلیون لیر رسید. از سال ۱۹۸۱ به این سو در ترکیه هر دو سال یک بار نیاز به اسکناس‌های درشت‌تر احساس می‌شد. درشت‌ترین اسکناس ترکیه از ۵ هزار لیر به یک میلیون لیر تبدیل شد. تعداد بی‌شمار صفرها در ارقام اقتصادی و مبادلات که گاه تا چند تریلیون لیر می‌رسید مشکلات فراوانی را در مسیر عملیات حسابداری و نگهداری حساب‌ها به وجود آورده بود. از آغاز سال ۲۰۰۵ اسکناس‌های جدید ترکیه با عنوان لیر جدید منتشر شدند. هر لیر جدید معادل یک میلیون لیر قدیم است و به این ترتیب ترکیه در یک مرحله شش صفر را از اسکناس حذف کرد. مهار تورم در ترکیه با نظارت و دستورالعمل‌های صندوق بین‌المللی پول انجام گرفت. این کشور به عنوان یک نمونه برگزیده در مهار تورم از سوی این نهاد بین‌المللی معرفی شد. ترکیه پیش از آنکه اقدام به حذف صفرها کند تورم را به طور کامل مهار کرد.

زیمبابوه

شکست‌خورده‌ترین سیاست حذف صفر از پول در قرن جاری متعلق به زیمبابوه است. این کشور در سال ۲۰۰۶، سه صفر از پول خود حذف کرد. در سال ۲۰۰۸ با تورم شدید مجبور به حذف ۱۰ صفر دیگر شد و در سال ۲۰۰۹ نیز ۱۲ صفر دیگر از پول خود حذف کرد.ونزوئلا که درحال‌حاضر با تورمی کمرشکن روبه‌رو است در سال ۲۰۱۸ پنج صفر از پول ملی خود حذف کرد که آخرین تجربه در حذف صفر در کل دنیاست.

توییتر

منبع:
1.فرارو / اسکناس جدید ۱۰ هزار تومانی چاپ شد؛ چهار صفر کم رنگ در ده هزار تومانی جدید
2.تسنیم / ۱۳ مزیت و ۶ عیب حذف صفر پول ملی/تورم با حذف صفر مهار نمی‌شود
3.ایرنا / اسکناس جدید ١٠ هزار تومانی چاپ شد
4.دنیای اقتصاد / تجربه جهان از حذف صفرها
5.بانک اول / اسکناس های جدید پس از حذف ۴ صفر از پول ملی ایران
توییتر
** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.