خداوند گاهی بندگان خود را به دلایلی شدیدا مجازات فرموده و از نعمت‌هایش محروم می‌فرماید تا شکرگزاری و قدردانی را فراموش نکنند یا به یاد آورند؛ یعنی حلال‌ترین نعمت‌ها می‌توانند به حرام‌ترین آنها تبدیل شوند که دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد.
از مهم‌ترین این دلایل، گناهانی است که انسان‌ها انجام می‌دهند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذِینَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ طَیِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ کَثِیرًا»؛ پس به کیفر ستمی که یهودیان [به آیات خدا و بر خود و دیگران] روا داشتند، و به سزای آنکه بسیاری از مردم را از راه خدا بازداشتند، چیزهای پاکیزه‌ای را که بر آنان حلال شده بود، حرام کردیم.(نساء/160) حلال و حرام خدا بر مبنای مصالح و مفاسدی است که خودش می‌داند آن مصالح و مفاسد چیست؛
وقتی انسان ها کاری انجام می دهند که کفران نعمت است یا برخلاف قواعد عقلی و الهی است، همان مصالح برای‌شان ایجاد مفسده می کند؛ یعنی کارهایی باید به ارتقای صفات انسانی‌مان منجر شود که در این ارتقا اطاعت از خداوند شرط است. وقتی رفتار و سبکی در زندگی انسان او را ارتقا نمی‌دهد و به پَست شدنش کمک می‌کند، خداوند نعمتش را از آنها می گیرد. گاهی هم برای فساد نکردن بیشتر آن نعمت ها گرفته می شود، به امید هوشیار شدن انسان.
نعمت ها و نغمت های خداوند به مادیات محدود نیستند. به جز نعمت ها و نغمت های مادی و قابل مشاهده، قسمتی معنوی هم وجود دارد که دیده نمی شود و فقط باید آن را با وجودمان و عقلمان مشاهده کنیم؛ مانند نعمت امنیت، عقل، اندیشه، سلامتی، آرامش، حکمت و آسانی در کارها که دیده نمی شوند، اما وجود دارند و به عکس آنهایی که وجود ندارند. بسیاری از انسان ها اصلاً نمی توانند این نعمت ها را ببینند، چه برسد به آنکه شکر گزارش باشند و قدرش را بدانند. به‌همین دلیل، گناهانی انجام می دهند که این نعمت ها بر آنها حرام می‌شود؛ مانند برخی جوامع که از نظر مادی رشد می کنند؛ اما از نظر معنوی و انسانی رشدی ندارند و از حکمت و بصیرت خالی هستند.
آنها نمی توانند بفهمند که نمی‌فهمند. نمی توانند از دایره مادیات خارج شوند و حتی به مقامات معنوی فکر کنند. اگر با این افراد در مورد اخلاق و معنویات و دین صحبت کنید هم نمی‌توانند بفهمند و نمی‌توانند قلب و روح‌شان را در برابر خداوند خاضع کنند. خداوند آنها را از فهم معارفش محروم می‌فرماید؛ یعنی فهمیدن را برای اهل گناه حرام می‌گرداند تا نتوانند برای خودشان و برای دیگران آسیب‌زا باشند.
بسیار دیده شده است که برخی افراد با کمترین اشاره، به حق و حقیقت روی می‌آوردند؛ اما افرادی هستند که هرچه سعی می‌شود به سمت حق آورده شوند، فایده‌ای ندارد. اینکه خداوند می‌فرماید: «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لَا یَرْجِعُونَ»، به همین افراد مربوط می‌شود. پس گناه باعث حرام شدن و محروم شدن نعمات خداوند می‌شود، این نعمت‌ها می‌توانند نعمت‌های معنوی باشند، همان‌طور که عذاب‌های این عصر معنوی هستند. نعمت‌های معنوی فهمیدن و علم پیدا کردن است و حکمتی است که خداوند به بندگان خودش عطا می‌کند، اما با گناه از دستش می‌دهند.
کفران نعمت به معنای ناسپاسی و عدم شکرگذاری نسبت به نعمت‌های الهی است. این عبارت در قرآن و روایات به‌عنوان یکی از انواع کفر مورد مذمت قرار گرفته است1. کفران نعمت گاهاً در قلب انسان و گاهاً به‌وسیله زبان و در برخی مواقع در عمل انسان صورت می‌گیرد.
دلایل عدم شکرگذاری و کفران نعمت
آرزوهای بلند: هنگامی که انسان آرزوهای بی‌پایان دارد و نعمت‌ها را کم ارزش می‌شمارد.جهل و عدم معرفت نسبت به نعمت‌های الهی: عدم شناخت نعمت‌ها و نادیده گرفتن ارزش آنها.
غفلت از یاد خدا: انسان درگیر امور دنیوی می‌شود و از یاد خدا و نعمت‌های او غافل می‌شود.
دنائت و پستی: احساس پستی و ناارزشی نسبت به نعمت‌ها.
کفران نعمت باعث بروز عواقب ناگواری می‌شود، از جمله:
زوال نعمت: نعمت‌ها به نقمت تبدیل می‌شوند. هلاکت و نابودی: عدم شکرگذاری موجب زوال و نابودی می‌شود.
عذاب دردناک اخروی: در دنیای آخرت، عواقب ناسپاسی به انسان می‌رسد. برای درمان خصلت ناسپاسی، توصیه می‌شود که انسان شناخت نسبت به نعمت‌های الهی را افزایش دهد و به زندگی افراد طبقات پایین جامعه نگاه کند.
کفران نعمت در زندگی ما تأثیرات مهمی دارد. این عادت ناسپاسی و عدم شکرگذاری نسبت به نعمت‌های الهی می‌تواند به شکل‌های مختلف در زندگی ما تجلی یابد:
زوال نعمت‌ها: کفران نعمت می‌تواند باعث زوال نعمت‌ها شود. نعمت‌هایی که به ما داده شده‌اند، اگر به درستی قدردانی نشوند، ممکن است از دست بروند. مثلاً، اگر انسان به آب، هوا، غذا، سلامتی، عقل و دیگر نعمت‌ها احترام نگذاشته و ناسپاسی کند، این نعمت‌ها به تدریج از دست می‌روند.
عذاب روحی: کفران نعمت می‌تواند باعث عذاب روحی شود. انسانی که ناسپاسی کند، احساس خالی‌کردن و ناراحتی درونی می‌کند. این احساس می‌تواند به ترس از از دست دادن نعمت‌ها، افسردگی و اضطراب منجر شود.
عواقب آخروی: در دنیای آخرت، کفران نعمت پیامبران و کتب مقدس را مذمت می‌کند. این عادت می‌تواند باعث عذاب‌های آخروی شود. از این رو، افراد مذهبی به شدت به شکرگذاری و قدردانی نعمت‌ها توصیه می‌شوند. به طور کلی، شکرگذاری و قدردانی از نعمت‌های الهی می‌تواند به رشد روحی و روانی کمک کند و از عواقب ناسپاسی جلوگیری کند.
به نعمت‌های الهی قدردانی کردن یک عمل مهم و معنوی است که می‌تواند زندگی ما را بهبود بخشد. در ادامه، چند راه برای قدردانی از نعمت‌های الهی را برای شما توضیح می‌دهم:
شکرگذاری در دعا و زندگی روزمره: هر روز صبح و شب، با دلی خالی از هر ناسپاسی، از خداوند برای نعمت‌هایی که به شما داده‌اند، سپاسگزاری کنید.در طول روز نیز، در هر فرصتی که دست به کار می‌شوید یا نعمتی را تجربه می‌کنید، به خداوند قدردانی کنید.
تفکر در نعمت‌ها: به نعمت‌هایی که دارید فکر کنید. از سلامتی، خانواده، دوستان، آب، غذا، آسمان آبی، طبیعت و هر چیز دیگری که در زندگیتان وجود دارد، قدردانی کنید. این تفکر می‌تواند احساس شکرگذاری را در شما تقویت کند.
کمک به دیگران: به دیگران کمک کنید و نعمت‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. این عمل می‌تواند به شما احساس قدردانی بیشتری بدهد. از کمک به نیازمندان و انجام اعمال خیریه نیز استفاده کنید. تفکر در مرگ و آخرت: به یاد داشته باشید که زندگی ما محدود است و در نهایت به مرگ می‌رسیم. از این رو، به نعمت‌هایی که در دنیا دارید، ارزش بدهید و برای آخرت نیز اعمال خیری انجام دهید.
خواندن قرآن و دعا: قرآن و دعاها منابعی هستند که ما را به شکرگذاری و قدردانی از نعمت‌های الهی تشویق می‌کنند. با خواندن قرآن و دعاها، احساس ارتباط با خداوند و قدردانی از نعمت‌های او را تقویت کنید. با انجام این عمل‌ها، می‌توانید به نعمت‌های الهی قدردانی کنید و زندگی معنوی‌تری را تجربه کنید.
