هنگامی که امام سجاد(علیه السلام) خطبه می خواندند، بسیاری از اهالی کوفه زار می زدند و از امام(علیه السلام) می خواستند فرصتی به آنان بدهد تا اشتباهشان را جبران کنند؛ اما امام سجاد(علیه السلام) این اشک ریختن های دروغین آنان را فریبی بیش ندانسته و ادعای آنان را قبول نفرمودند. راوی می گوید: پس از آنکه علی‌بن‌الحسین(علیه السلام) مردم کوفه را نسبت به رفتارشان هوشیار فرمود، همه گفتند: یابن رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) ما فرمانبرداریم و پیمان تو را نگاه داریم، دل به جانب تو داریم و هوای تو در خاطر ماست، خدا تو را رحمت فرستد! فرمان خویش بفرمای که ما جنگ کنیم با هر که جنگ تو خواهد و آشتی کنیم با هر کس که تو با او صلح کنی و قصاص خون تو را از آنها که بر تو و ما ستم کردند بخواهیم(!)
علی‌بن‌الحسین(علیه السلام) فرمودند: «هیهات، ای بی‌وفایان مکار! میان شما و شهوات حایل آمد، میخواهید همان اعانت که پدران مرا کردید همانگونه مرا هم اعانت کنید؟ هرگز چنین نخواهد شد. سوگند به پروردگار، آن زخم که دیروز از کشتن پدرم و اهل بیت وی بر دل من رسید هنوز بهتر نشده و التیام نیافته است و هنوز داغ پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فراموش نگشته و داغ پدرم و فرزندان پدر و جدم موی رخسار مرا سپید کرده است و تلخی آن میان حلقوم و حنجره من است و اندوه آن در سینه من مانده است...»(اللهوف، سیدبن‌طاووس، ص۱۱۹) تاریخ نشان داد که سخن حضرت امام سجاد(علیه السلام) درست بود و کوفیان در عین اینکه اشک میریزند، میتوانند به امامی معصوم یا قیامی برای حفظ دین و شروعی نو خیانت کنند. سالها بعد مردم فهمیدند که چرا امام سجاد(علیه السلام) فریب اشک ریختن ها را نخورد و اظهار پشیمانی مردم کوفه را باور نکرد.
یکی از غم‌انگیزترین وقایعی که نمایانگر تداوم رفتار و اخلاق کوفی در سال‌های پس از شهادت امام‌حسین(علیه السلام) است، قیام زیدبن‌‌علی و شهادت مظلومانه اوست. زید پسر امام سجاد(علیه السلام)، با دعوت کوفیان، به این شهر رفت و مقدمات قیامی بزرگ را ترتیب داد، اما عاقبت با پیمان‌شکنی مردم کوفه روبه‌رو شد و با تعداد اندکی از یارانش در محاصره قرار گرفت و به شهادت رسید. پس از شهادت نیز پیکرش از خیانت در امان نماند و یکی از افرادش محل دفن او را به سربازان یوسف‌بن‌عمر اطلاع داد. به دستور یوسف‌بن‌عمر، سر زید را از پیکرش جدا کردند و جسد او را در محله «کُناسه» کوفه بر دار آویختند.(مقاتل الطالبیین، ص۹۷) کسی که خیانت در وجودش باشد، نجات پیدا نمیکند مگر با توبه نصوح و اصلاح اقدامات اشتباهش.
مردم کوفه پس از شنیدن سخنان حضرت زین‌العابدین(علیه السلام) و حضرت زینب(سلام الله علیها) به ظاهر متنبه شدند، اما قدمی برای جبران اشتباهشان برنداشتند و حتی در یک هفته ای که خاندان عصمت و طهارت در زندان کوفه بودند، اقدامی برای کمک به آنان و تغییر وضع موجود نکردند. اشکی که آنان میریختند، نمیتوانست تغییری ایجاد کند و حضرت زینب(سلام الله علیها) با درک و علم عمیقی که نسبت به شخصیت مردم کوفه داشت، در خطبه اش فرمود: «ای مردم کوفه، ای مردمان حیله‌گر و خیانت‌کار! گریه می‌کنید؟ اشک چشمانتان خشک نشود و ناله هایتان آرام نگیرد. کار شما مانند آن زنی است که رشته خود را پس از محکم یافتن، یکی یکی از هم می‌گسست، شما نیز سوگندهای خود را در میان خویش، وسیله فریب و تقلب ساخته‌اید...»(بحارالأنوار، مجلسی ، ج۴۵، ص۱۶۳)
آری، این اشکی که نمیتواند استحکام دل ایجاد کند، همان بهتر که مداوم جاری باشد. در مقابل آنچه توانست در مردم کوفه، در طول صدها سال گذشته تغییر ایجاد کند و فریبکاران را از جمع آنان دور کند، اشک بر عزای اباعبدالله(علیه السلام) بود، همراه با عزمی جزم برای مقابله با ظلم و ستم و عبرت گرفتن از گذشتگان و اشتباهات آنان؛ آخرین توصیه‌ای که امام سجاد(علیه السلام) به مردم کوفه داشت، این بود که اگر کمک نمی کنید، لااقل با ظالمان همراه نشوید. ایشان در انتهای خطبه شان فرمودند: «...وَ مَسْاَلَتِی اَنْ لا تَکُونُوا لَنا وَ لاعَلَیْنا»؛ ...و خواهش من این است نه با ما باشید و نه بر ما(!)؛ این به معنای این است که وقتی نمیفهمید و نمی دانید و نمی خواهید، همان بهتر که به زندگی خودتان مشغول باشید و با بی بصیرتی‌تان به دین خدا ضربه نزنید و کار خودتان را سخت نکنید. البته این سخن امام(علیه السلام) کنایه ای است بر منفعل بودن برخی مدعیان که فکر می کنند اگر به زبان، اسلام را قبول کردند، می توانند از عهده انجام تکالیف سخت بربیایند و وظایفشان را بفهمند.
