عربستان سعودي كه نام خانواده سلطنتي را با خود به يدك مي‌كشد، 77 سال است كه بر اين كشور نفت‌خيز حكمراني مي‌كند ولي با توجه به تشديد بيماري وليعهد عربستان، در آينده اين كشور شاهد نزاع و كشمكش در ميان خاندان سلطنتي براي كسب قدرت خواهد بود.
عبدالعزيز بن سعود در سال 1932 پس از غلبه بر ساير قبايل اين سرزمين توانست بر اريكه قدرت تكيه بزند و سلسله پادشاهي "آل سعود " را بنيان گذارد، سلطنتي كه تا به امروز با به تخت نشستن پسران وي همراه بوده است.
عبدالعزيز در مدت حيات خود به منظور تحكيم قدرت خويش از طريق ايجاد پيوند خانوادگي با قبايل مختلف كشور، به روايتي با 235 زن ازدواج كرد كه حاصل آن دست كم 43 پسر و بيش از 50 دختر بود و در نتيجه اكنون شمار اعضاي خاندان سلطنتي افزايش يافته و 20 تا 30 هزار نفر بر‌آورد مي‌شود.
شاهزاده‌ها تمامي دستگاههاي حكومتي عربستان را تحت قبضه خود در آورده‌اند و مناصب را بين خود تقسيم كرده‌اند.
اولين و موثرترين گروه قدرتمند در عربستان سعودي را "خانواده سلطنت " تشكيل مي دهد. خانواده سلطنت يا همان "آل سعود " داراي شاخه‌هاي متعددي است. در مجموع و با احتساب شاخه‌هاي فرعي، آل سعود بيش از هزار نفر را در بر مي‌گيرد.
اگر بخواهيم خاندان 20 هزار نفري آل سعود را در چند خانواده اصلي جمع كنيم، چهار خانواده در عربستان قابل شناسايي هستند. در حقيقت اين چهار خانواده چندان هم كه تصور مي‌رود، زندگي مسالمت آميزي با يكديگر ندارند و با وجود تلاش‌هاي كه ملك فهد براي ايجاد اتحاد ميان آنها صورت مي‌داد ، رقابت آنها گاه به كشمكش‌هاي سياسي منجر مي‌شد.
اصلي‌ترين خانواده آل سعود، "آل فيصل " است كه نوادگان عبدالعزيز، پدر بزرگ فيصل بن تركي هستند و تعداد اعضاي آن بيش از 4 هزار نفر را شامل مي‌شود. اين خاندان ديپلماسي اين كشور را در دست دارد . "سعودالفيصل " كه در حال حاضر وزير امور خارجه اين كشور است و نيز برادرش "تركي فيصل " كه پيش از اين رئيس دستگاه اطلاعات امنيتي عربستان و سفير اين كشور در آمريكا بود و در حال حاضر نيز مشاور ملك عبدالله را دارد جزو اين خاندانند.
مشكل اين خانواده آن است كه يكي از افراد اصلي يعني عبدالعزيز همسران متعددي اختيار كرد كه از هر كدام از اين همسران، فرزنداني متولد شد. از اين زمان به بعد در خانواده آل فيصل، اصطلاحات نظير برادران تني و ناتني شكل گرفته است و اين سرچشمه بسياري از اختلافات درون خانوادگي شد.
از زمان به قدرت رسيدن فهد در سال 1982 با نفوذترين شاخه آل فيصل، "آل سديري " بود. اين خانواده، همان خانواده‌اي است كه فهد از آن است.
"ملك فهد " چهارمين فرزند پسر "عبدالعزيز عبدالرحمان بن سعود " بنيانگذار پادشاهي عربستان است.
ملك عبدالعزيز در سال 1953 ميلادي چشم از جهان فروبست و پس از او پسرانش به نام‌هاي سعود (1964_ 1953)، فيصل(1975_ 1964)، خالد(1982_ 1975) و فهد از سال 1982 تا سال 2005 حكومت كرده‌اند.
فهد بن عبدالعزيز كه به قبيله "سدير " يكي از قبال متنفذ عربستان تعلق دارد در سال 1959 به وزارت آموزش پرورش و در سال 1975 و در زمان پادشاهي "ملك خالد " به وليعهدي اين كشور رسيد و به دليل بيماري خالد بسياري از امور كشور به وي واگذار شد.
ملك فهد كه در سال 1982 به پادشاهي رسيد از سال 1995 و به دنبال سكته مغزي، عملا قدرت را به وليعهد و برادر ناتني خود امير عبدالله واگذار كرد.
فهد هفت برادر تني داشت كه سلطان (وزير دفاع) نايف(وزير كشور) و سلمان(حاكم رياض) از جمله آنها به شمار مي‌روند كه سلطان و سلمان از نزديك‌ترين مشاوران سياسي فهد بودند.
فهد علاوه بر برادران تني خود، هفت برادر ناتني ديگر داشت. اين برادران ناتني عموما از زناني است كه پدر فهد از خانواده سديري اختيار كرده بود.
پس از ملك فهد، امير عبدالله بن عبدالعزيز برادر ناتني وي به پادشاهي رسيد و امير سلطان بن عبدالعزيز وزير دفاع كنوني نيز به مقام وليعهدي ارتقا يافت كه علي رغم اين مسئله، در زمان حاضر مخالفت‌هايي با پادشاهي اميرعبدالله و حتي وليعهدي "امير سلطان " در ميان اعضاي خانواده سلطنتي وجود دارد.
بر اساس قوانين عربستان تنها فرزندان ذكور عبدالعزيز بن سعود مي‌توانند به مقام پادشاهي اين كشور برسند و پادشاه از ميان مسن‌ترين آنها انتخاب مي‌شود.
ملك‌عبدالله كه فاقد برادر تني است سعي كرده است روابط نزديك و گسترده‌اي با برادران ناتني و خواهر زاده‌ها و بردار زاده‌هايش برقرار كند. وي شبكه‌اي مهم از روابط با شيوخ، جناح‌هاي ديني و روساي قبايل و بافت‌هاي تكنوكرات و ديگر مذاهب ايجاد كرده است و با آنها شبكه‌اي از ارتباط باعث شده قدرت را كنترل و آن را مديريت بكند. حتي به عقيده تحليلگران سياسي تغييرات گسترده‌اي كه اخيرا ملك عبدالله در كابينه بدان دست زده با هدف تقويت جناح خود بوده و در واقع تلاش كرده كه بين جناح‌هاي موجود در دستگاه سلطنتي نوعي تعادل ايجاد كند و جناح حامي خود را تقويت كند.
علاوه بر خاندان آل فيصل، دومين خاندان مهم آل سعود "آل ثنايان " است. اين خاندان بدان معنا كه از نزديك ترين متحد "آل سديري " است، از جايگاه مهمي در ساختار سياسي عربستان برخوردارند.
سومين خاندان با نفوذ در خانواده آل سعود، خاندان "آل جيلاوي " است اينان از نسل برادر فيصل بن تركي پدر بزرگ عبدالعزيز هستند.
چهارمين خاندان درون آل سعود، "آل كبير " نام دارد، اينان بر خلاف آل سديري، آل ثنايان و آل جيلاوي كه از نوادگان عبدالعزيز بودند، از نسل اولين عموزاده عبدالعزيز بنام "سعودآل كبير " بودند.
علاوه بر خاندان آل سعود، يكي از نيروهاي منتقد و تاثير گذار بر سياست و حكومت عربستان سعودي، "علما يا رهبران مذهبي " هستند. قبايل از ديگر نيروهايي هستند كه در ساختار قدرت در عربستان سعودي عنصر مهمي قلمداد مي شوند. عربستان داراي هشت قبيله اصلي و حداقل 15 قبيله فرعي است.
"خانواده‌هاي بازرگاني سنت گرا "كه دارايي‌هاي آنها با آل سعود نيز برابري مي‌كند، از ديگر گروههاي ذي نفوذ و تاثيرگذار بر سياست و حكومت در عربستان سعودي به شمار مي‌روند.
از ديگر گروههاي مهم و ذي نفوذ در عربستان سعودي طبقه جديد " متخصصان و افراد حرفه‌اي " هستند كه به دليل تغييرات اجتماعي ناشي از طرح‌هاي توسعه‌اي رشد كرده‌اند. اينان شامل نخبگان شهرنشين و تحصيل كرده غرب هستند كه برخاسته از دو طبقه بازرگان و خانواده‌هاي پائين جامعه هستند.
پايين‌ترين گروه تاثيرگذار در عربستان سعودي، "شيعيان " اين كشور هستند، شيعيان كه عمدتا در بخش شرقي قلمرو پادشاهي سعودي مستقرند، داراي جمعيتي محدود هستند كه عموما مورد تبعيض قرار مي‌گيرند و در فرايند سياسي مشاركت داده نمي شوند و در بخش كارگري فعاليت مي‌كنند.
با توجه به تشديد بيماري سلطان بن عبدالعزيز وليعهدعربستان، مساله جانشيني اميرعبدالله كه در اواسط دهه هشتاد عمر خود به سر مي‌برد، ممكن است در آينده به صورت يك معضل در آيد زيرا نبود يك چهره سرشناس در ميان خاندان آل سلطنتي براي جانشيني عبدالله احتمال دارد كه باعث كشمكش ميان آنان گردد گرچه برخي از شاهزاده "نايف بن عبدالعزيز " وزير كشور عربستان به عنوان وليعهد اين كشور ياد مي‌كنند . سلطان بن عبدالعزيز 80 ساله كه همزمان وليعهد، معاون نخست‌وزير، وزير دفاع و رئيس بازرسي كل عربستان است از سه ماه پيش براي درمان بيماري خود در اتريش، مغرب و آمريكا در رفت‌وآمد است.
پايگاه انتشار فيلم "يوتيوب " نيز اخيرا فيلمي از رقابت مقامات بلندپايه عربستان سعودي بر سر قدرت منتشر كرد كه در آن با اشاره به بيماري سرطان وليعهد اين كشور، توطئه شاهزادگان سعودي عليه يكديگر براي تصاحب مناصب بلندپايه به تصوير كشيده شده است.
عبدالعزيز در مدت حيات خود به منظور تحكيم قدرت خويش از طريق ايجاد پيوند خانوادگي با قبايل مختلف كشور، به روايتي با 235 زن ازدواج كرد كه حاصل آن دست كم 43 پسر و بيش از 50 دختر بود و در نتيجه اكنون شمار اعضاي خاندان سلطنتي افزايش يافته و 20 تا 30 هزار نفر بر‌آورد مي‌شود.
شاهزاده‌ها تمامي دستگاههاي حكومتي عربستان را تحت قبضه خود در آورده‌اند و مناصب را بين خود تقسيم كرده‌اند.
اولين و موثرترين گروه قدرتمند در عربستان سعودي را "خانواده سلطنت " تشكيل مي دهد. خانواده سلطنت يا همان "آل سعود " داراي شاخه‌هاي متعددي است. در مجموع و با احتساب شاخه‌هاي فرعي، آل سعود بيش از هزار نفر را در بر مي‌گيرد.
اگر بخواهيم خاندان 20 هزار نفري آل سعود را در چند خانواده اصلي جمع كنيم، چهار خانواده در عربستان قابل شناسايي هستند. در حقيقت اين چهار خانواده چندان هم كه تصور مي‌رود، زندگي مسالمت آميزي با يكديگر ندارند و با وجود تلاش‌هاي كه ملك فهد براي ايجاد اتحاد ميان آنها صورت مي‌داد ، رقابت آنها گاه به كشمكش‌هاي سياسي منجر مي‌شد.
اصلي‌ترين خانواده آل سعود، "آل فيصل " است كه نوادگان عبدالعزيز، پدر بزرگ فيصل بن تركي هستند و تعداد اعضاي آن بيش از 4 هزار نفر را شامل مي‌شود. اين خاندان ديپلماسي اين كشور را در دست دارد . "سعودالفيصل " كه در حال حاضر وزير امور خارجه اين كشور است و نيز برادرش "تركي فيصل " كه پيش از اين رئيس دستگاه اطلاعات امنيتي عربستان و سفير اين كشور در آمريكا بود و در حال حاضر نيز مشاور ملك عبدالله را دارد جزو اين خاندانند.
مشكل اين خانواده آن است كه يكي از افراد اصلي يعني عبدالعزيز همسران متعددي اختيار كرد كه از هر كدام از اين همسران، فرزنداني متولد شد. از اين زمان به بعد در خانواده آل فيصل، اصطلاحات نظير برادران تني و ناتني شكل گرفته است و اين سرچشمه بسياري از اختلافات درون خانوادگي شد.
از زمان به قدرت رسيدن فهد در سال 1982 با نفوذترين شاخه آل فيصل، "آل سديري " بود. اين خانواده، همان خانواده‌اي است كه فهد از آن است.
"ملك فهد " چهارمين فرزند پسر "عبدالعزيز عبدالرحمان بن سعود " بنيانگذار پادشاهي عربستان است.
ملك عبدالعزيز در سال 1953 ميلادي چشم از جهان فروبست و پس از او پسرانش به نام‌هاي سعود (1964_ 1953)، فيصل(1975_ 1964)، خالد(1982_ 1975) و فهد از سال 1982 تا سال 2005 حكومت كرده‌اند.
فهد بن عبدالعزيز كه به قبيله "سدير " يكي از قبال متنفذ عربستان تعلق دارد در سال 1959 به وزارت آموزش پرورش و در سال 1975 و در زمان پادشاهي "ملك خالد " به وليعهدي اين كشور رسيد و به دليل بيماري خالد بسياري از امور كشور به وي واگذار شد.
ملك فهد كه در سال 1982 به پادشاهي رسيد از سال 1995 و به دنبال سكته مغزي، عملا قدرت را به وليعهد و برادر ناتني خود امير عبدالله واگذار كرد.
فهد هفت برادر تني داشت كه سلطان (وزير دفاع) نايف(وزير كشور) و سلمان(حاكم رياض) از جمله آنها به شمار مي‌روند كه سلطان و سلمان از نزديك‌ترين مشاوران سياسي فهد بودند.
فهد علاوه بر برادران تني خود، هفت برادر ناتني ديگر داشت. اين برادران ناتني عموما از زناني است كه پدر فهد از خانواده سديري اختيار كرده بود.
پس از ملك فهد، امير عبدالله بن عبدالعزيز برادر ناتني وي به پادشاهي رسيد و امير سلطان بن عبدالعزيز وزير دفاع كنوني نيز به مقام وليعهدي ارتقا يافت كه علي رغم اين مسئله، در زمان حاضر مخالفت‌هايي با پادشاهي اميرعبدالله و حتي وليعهدي "امير سلطان " در ميان اعضاي خانواده سلطنتي وجود دارد.
بر اساس قوانين عربستان تنها فرزندان ذكور عبدالعزيز بن سعود مي‌توانند به مقام پادشاهي اين كشور برسند و پادشاه از ميان مسن‌ترين آنها انتخاب مي‌شود.
ملك‌عبدالله كه فاقد برادر تني است سعي كرده است روابط نزديك و گسترده‌اي با برادران ناتني و خواهر زاده‌ها و بردار زاده‌هايش برقرار كند. وي شبكه‌اي مهم از روابط با شيوخ، جناح‌هاي ديني و روساي قبايل و بافت‌هاي تكنوكرات و ديگر مذاهب ايجاد كرده است و با آنها شبكه‌اي از ارتباط باعث شده قدرت را كنترل و آن را مديريت بكند. حتي به عقيده تحليلگران سياسي تغييرات گسترده‌اي كه اخيرا ملك عبدالله در كابينه بدان دست زده با هدف تقويت جناح خود بوده و در واقع تلاش كرده كه بين جناح‌هاي موجود در دستگاه سلطنتي نوعي تعادل ايجاد كند و جناح حامي خود را تقويت كند.
علاوه بر خاندان آل فيصل، دومين خاندان مهم آل سعود "آل ثنايان " است. اين خاندان بدان معنا كه از نزديك ترين متحد "آل سديري " است، از جايگاه مهمي در ساختار سياسي عربستان برخوردارند.
سومين خاندان با نفوذ در خانواده آل سعود، خاندان "آل جيلاوي " است اينان از نسل برادر فيصل بن تركي پدر بزرگ عبدالعزيز هستند.
چهارمين خاندان درون آل سعود، "آل كبير " نام دارد، اينان بر خلاف آل سديري، آل ثنايان و آل جيلاوي كه از نوادگان عبدالعزيز بودند، از نسل اولين عموزاده عبدالعزيز بنام "سعودآل كبير " بودند.
علاوه بر خاندان آل سعود، يكي از نيروهاي منتقد و تاثير گذار بر سياست و حكومت عربستان سعودي، "علما يا رهبران مذهبي " هستند. قبايل از ديگر نيروهايي هستند كه در ساختار قدرت در عربستان سعودي عنصر مهمي قلمداد مي شوند. عربستان داراي هشت قبيله اصلي و حداقل 15 قبيله فرعي است.
"خانواده‌هاي بازرگاني سنت گرا "كه دارايي‌هاي آنها با آل سعود نيز برابري مي‌كند، از ديگر گروههاي ذي نفوذ و تاثيرگذار بر سياست و حكومت در عربستان سعودي به شمار مي‌روند.
از ديگر گروههاي مهم و ذي نفوذ در عربستان سعودي طبقه جديد " متخصصان و افراد حرفه‌اي " هستند كه به دليل تغييرات اجتماعي ناشي از طرح‌هاي توسعه‌اي رشد كرده‌اند. اينان شامل نخبگان شهرنشين و تحصيل كرده غرب هستند كه برخاسته از دو طبقه بازرگان و خانواده‌هاي پائين جامعه هستند.
پايين‌ترين گروه تاثيرگذار در عربستان سعودي، "شيعيان " اين كشور هستند، شيعيان كه عمدتا در بخش شرقي قلمرو پادشاهي سعودي مستقرند، داراي جمعيتي محدود هستند كه عموما مورد تبعيض قرار مي‌گيرند و در فرايند سياسي مشاركت داده نمي شوند و در بخش كارگري فعاليت مي‌كنند.
با توجه به تشديد بيماري سلطان بن عبدالعزيز وليعهدعربستان، مساله جانشيني اميرعبدالله كه در اواسط دهه هشتاد عمر خود به سر مي‌برد، ممكن است در آينده به صورت يك معضل در آيد زيرا نبود يك چهره سرشناس در ميان خاندان آل سلطنتي براي جانشيني عبدالله احتمال دارد كه باعث كشمكش ميان آنان گردد گرچه برخي از شاهزاده "نايف بن عبدالعزيز " وزير كشور عربستان به عنوان وليعهد اين كشور ياد مي‌كنند . سلطان بن عبدالعزيز 80 ساله كه همزمان وليعهد، معاون نخست‌وزير، وزير دفاع و رئيس بازرسي كل عربستان است از سه ماه پيش براي درمان بيماري خود در اتريش، مغرب و آمريكا در رفت‌وآمد است.
پايگاه انتشار فيلم "يوتيوب " نيز اخيرا فيلمي از رقابت مقامات بلندپايه عربستان سعودي بر سر قدرت منتشر كرد كه در آن با اشاره به بيماري سرطان وليعهد اين كشور، توطئه شاهزادگان سعودي عليه يكديگر براي تصاحب مناصب بلندپايه به تصوير كشيده شده است.
