پرسش :

هیوم این اشکال را بر برهان نظم وارد ساخته است مبنی بر این که فرضاً جهان ماده کامل‏ترین جهان ممکن باشد، از کجا صانع جهان آن را از جای دیگر کپیه نکرده باشد؟

پاسخ :
پاسخ:
این اشکال هیوم بر برهان نظم ناشی از آنست که هیوم از حدود کاربرد برهان نظم غافل است او پنداشته که همه مسائل الهیات را میتوان از برهان نظم استنتاج کرد، در حالی که برهان نظم تنها ثابت میکند، که طبیعت و نظام موجود در آن بخود وا گذاشته نیست و قوای طبیعت قوای تسخیر شده است و دارای مدبری است، اما این که آن مدبر و خالق خود چگونه است آیا محدود است یا نامحدود، ناقص است یا کامل مطلق، آیا کمالش ذاتی است یا کسبی اینها سلسله مسائلی است که با براهین عقلی دیگر قابل تحقیق است، و عقل به خوبی درک میکند که علت العلل و علت اولی باید نیازمند و محدود و ناقص نباشد و در غیر این صورت خود نیز معلول و وابسته خواهد بود و هنگامیکه علت العلل( خداوند بزرگ) استقلال وجود، دارد(و واجب الوجود است دیگر معقول نیست که او را نیازمند و محدود بدانیم).