مصرف انرژی صنایع کم مصرف

بیشترین انرژی کشور صرف بخش خانگی و کشاورزی می‌شود و بخش صنعت با مصرف 36 درصدی انرژی در رتبه بعدی قرار می گیرد؛ در حالی که از سال‌های انقلاب به این سمت شاهد افزایش 10 برابری ظرفیت تولید برق هستیم و این خود خبر از مصرف بالای انرژی در کشور را می دهد. عدم استفاده از تکنولوژی‌های بهینه، بهره برداری نامناسب از ماشین آلات و استفاده مداوم از تجهیزات فرسوده باعث شده است تا میزان استفاده و مصرف انرژی افزایش یابد. (1)

در سال 1394 بخش آهن و فولاد به عنوان صنعتی پر مصرف در بخش انرژی معرفی شد. صنایع آهن و فولاد در کنار هم حدود 45 درصد از بیشترین سهم مصرف انرژی را به خود اختصاص می دادند. در کنار آن‌ها صنعت سیمان با متوسط مصرف 16 و صنایع کوچک با مصرف متوسط 15 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

مدیریت مصرف برق در سال جهش تولید باید به صورت استراتژیک برنامه ریزی شود تا مصرف کنندگان و تولید کنندگان بتوانند به صورت هوشمند سازی شده از میزان برق مصرفی خود را کنترل کنند. (2)



طرح تشویق واحد‌های کم مصرف برقی در سال 1397 آغاز شد. شرکت توزیع نیروی برق استان‌ها واحد‌های صنعتی هر استانی را که در ساعات پیک مصرف میزان مصرف برق خود را کاهش می دادند، تشویق می کرد. ساعات اوج مصرف برق به طور معمول میان 12 تا 16 رخ می دهد و صنایع بزرگی که فیدر اختصاصی دارند اگر در این ساعات میزان مصرف خود را کاهش می دادند از لیست قطعی‌های برق خارج می شدند.

صنایع کوچکی که فیدر اختصاصی نداشتند نیز با رعایت الزامات و کاهش مصرف برق خود در این ساعات قطعی برق دریافت نمی‌کردند. حتی برخی واحد‌های صنعتی موفق شدند با کاهش مصرف برق در ساعات پیک پاداش‌های درخور دریافت کنند و برای صرفه جویی در مصرف برق پاداشی معادل هشت میلیارد ریالی نیز تعیین شده بود. (2)

میزان مصرف برق در بخش کشاورزی در هر استان می تواند متفاوت باشد. در سال 1396 با رایگان کردن قیمت برق بخش کشاورزی در ساعات کم باری با استفبال کشاورزان رو به رو شد. با این وجود طرح‌های تشویقی در صورتی مثبت عمل خواهند کرد که به طور داوطلبانه انجام شوند.
 

نگاهی به صنایع و کم آبی در کشور

با وجود محدودیت‌های آبی و انرژی‌های طبیعی در سال‌های اخیر، حضور و جذب واحد‌های هایتک و دانش بنیان به عنوان صنایع کم مصرف مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است؛ واحد‌های صنعتی با فناوری‌های نوین و دانش بنیان و با مصرف انرژی پایین می‌بایست مورد توجه قرار بگیرند و سرمایه گذاری در این واحد‌ها در سال جهش تولید وظیفه‌ای ملی است.

توجه به صنایع کم آب‌بر نیز در دستور کار دولت قرار گرفته است. در سال 1397 بیان شد که 100 میلیون مترمکعب مصرف آب به بخش شرب و کشاورزی تعلق دارد و باید بخشی از مصرف آب کشاورزی برای مصارف شرب استان‌ها استفاده شود. از محصولات پر مصرف و البته کم آب بخش کشاورزی می توان به جو و گندم اشاره کرد.

امّا در زمینه محصولاتی که به مصرف آب بالایی احتیاج دارند سیاست جدید، انتقال آن‌ها به محیط‌های بسته و کنترل شده مانند گلخانه است. انتقال آن‌ها به این محیط‌ها و استفاده از روش‌های آبیاری‌های جدید و پیشرفته مانند آبیاری میکرو می تواند میزان آب مصرفی این محصولات را نیز کاهش دهد. (3)



کشاورزی در سال جهش تولید به عنوان اقتصاد سبز معرفی شده است و طبق نظر کارشناس صنعتی درباره توجه به این بخش علاوه بر رونق تولید و توسعه در بخش خود می تواند بخش‌های زیر مجموعه ی خود را نیز رونق بخشد.

برای مثال توجه به مزارع پنبه و تولید نخ و کالاهای مرتبط با آن می تواند صنایع وابسته را توسعه داده و در نتیجه هزینه کالای نهایی کاهش یابد. در سال جهش تولید حمایت از استارت آپ‌ها و صنایع تازه کاری که می خواهند با فناوری‌های نوین در زمینه کشاورزی یا مسائل مرتبط با آن فعالیت کنند باید مورد توجه و سرمایه گذاری قرار گیرند.

 در شهرک‌های جدید نیز اولویت صنایع با مواردی است که مصرف آب آن‌ها بسیار کم باشد. برای مثال منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان قم با این رویکرد، 112 قرارداد جدید صنعتی را نهایی کرده است و میزان آب مصرفی 30 لیتر آب بر ثانیه پیش بینی شده است.

تسهیلات و رفع موانع تولید توسط دولت در سال جهش تولید برای این منطقه صنعتی در نظر گرفته شده و اعلام داشته است که باید میزان آب اختصاصی بلوکه شده در این منطقه آزاد شده و در واحد‌های صنعتی استفاده شود تا ظرفیت‌های تولیدی و اشتغال بتوانند به میزان مناسب از آن استفاده کنند. (4)
 

صنایع پرمصرف کدامند؟

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، صنعت فولاد، آهن و سیمان بیشترین مصرف برق و انرژی را در کشور دارند. در آمار‌های به دست آمده، ایران می تواند سالانه بیش از 70 میلیون تن سیمان تولید کند. در عین حال میزان مصرف برق این صنعت چیزی معادل 7500 میلیون کیلووات در ساعت است. با انجام استراتژی‌های جدید و بهینه سازی می توان این میزان مصرف را در سال حدود 1000 میلیون کیلو وات ساعت کاهش داد.

پس از آن صنعت شیشه و بلور در میزان مصرف بالای انرژی حضور دارد و نزدیک به 303 میلیون کیلو وات ساعت و 530 میلیون مترمکعب گاز طبیعی را مصرف می کند. با مکانیزه کردن اکثر مراحل کار می توان گفت تا 90 میلیون کیلووات ساعت امکان صرفه جویی در این صنعت نیز امکان پذیر است.

صنعت کاشی و سرامیک در رتبه بعدی قرار دارد و در طی چند سال میزان تولید این صنعت به بیش از 300 درصد افزایش یافته است. شاید بتوان گفت در مقایسه با دیگر موارد گفته شده این صنعت انرژی کمتری مصرف می کند چرا که تنها 2 درصد از انرژی الکتریکی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است.

با این حال در این صنعت نیز امکان صرفه جویی و کاهش هزینه‌ها وجود دارد. مصرف انرزی صنعت کاشی و سرامیک کشور معادل 1200 میلیون وات ساعت در سال است. با بهره گیری از روش‌های بهینه سازی می توان 100 میلیون کیلو وات ساعت در سال در میزان مصرف آن صرفه جویی کرد. (5)

رویکرد دولت و سرمایه گذاران بر صنایع کم مصرف

به طور کل می توان گفت، هر یک از صنایع گفته شده می توانند پتانسیل کاهش مصرف انرژی (آب، برق، گاز و...) را داشته باشند. سال جهش تولید صرفا نباید با توجه به صنایع جدید پیش رود بلکه باید بتواند صنایع قدیمی را به روز کرده و با توجه به آن‌ها میزان تولید را افزایش داده و از میزان هزینه‌ها بکاهد. در این راستا صنایع قدیمی کشور باید با یک برنامه ریزی مشخص و سرمایه گذاری و حمایت دولت بتوانند صاحب تجهیزات جدید شده و به رقابت با محصولات جهانی بپردازند. (6)

صنایع فولاد و آهن، سیمان و ...، بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن همگی با توجه به راه حل‌هایی که به طور پراکنده در بالا به آن اشاره کرده ایم می توانند تبدیل به صنعتی کم مصرف شوند. در اینجا چند راهکار کلی دولت برای کاهش مصرف انرژی و رقابت با محصولات خارجی را بیان خواهیم نمود:
 
  • تعیین استانداردهای مصرف
 
  • نظارت مستمر بر رعایت استاندادرها
 
  • حمایت و پشتیبانی مالی و معنوی از صنایع سبز
 
  • فرهنگ سازی با کمک رسانه‌های اجتماعی
 
  • اعمال جریمه برای صنایع آلاینده
 
  • تشویق صنایع کم مصرف
 
  • ملزوم کردن صنایع و کارخانجات به نصب مشخصات فنی و گواهینامه تجهیزات
 
  • خارج کردن تهجیزات قدیمی یا آن‌هایی که با استانداردهای کیفی هماهنگ نیستند
 
  • جلوگیری از تولید لوازم کم بازده و پر مصرف
 
  • ارائه کمک‌های مالی برای جایگزینی لوازم و تجهیزات فرسوده
 
  • برقراری مدل‌هایی برای مشارکت میان خریداران و فروشندگان
 
  • ارائه آموزش در نحوه استفاده از روش‌های نوین و فناوری‌های جدید



به طور کل صنایع کشور باید به سمت و سویی روند که علاوه بر مصرف انرژی کمتر، آلاینده‌های کمتری را نیز تولید کنند. این کار با استفاده از تهجیزات به‌روز و سوخت‌های جدید امکان پذیر است. صنایع باید به سمت روش‌های پاک و عاری از کربن پیش روند و از منابع انرژی تجدید پذیر استفاده کنند.

این در حالی است که حتی بخش خانگی نیز می تواند از این طریق انرژی خود را تامین کرده و حتی درآمد به‌دست آورد. چنان که در جلسات اخیر دولت به نصب پنل‌های خورشیدی در خانه‌ها در راستای کاهش مصرف انرژی برق و صرفه جویی در آن اشاره شد. (7)

استفاده از دستگاه و ماشین آلات به‌روز و دیجیتالی که تمامی ریز مصارف را در نظر گرفته و به صورت هوشمندانه می توانند میزان آن را کنترل کنند، باعث کاهش میزان مصرف انرژی صنایع می‌شود. این امر باعث می‌شود تا نیروی متخصص جدیدی وارد عرصه عمل شده و کارآفرینی در سطح کشور افزایش پیدا کند.
 

راهکاری‌های نوین و فناوری‌های به روز در سال جهش تولید

شاید بتوان از اینترنت انرژی (IoE) در ساختار جدید کشور استفاده کرد. این مفهوم که در واقع از اینترنت اشیا گرفته شده است با توجه به بحران مصرف انرژی مورد بحث قرار گرفته است. اینترنت انرژی حوزه‌ای ترکیبی از فناوری و توزیع انرژی، روش‌هایی را برای بهبود استفاده از توانمندی‌های مبتنی بر شبکه هوشمند فراهم می کند. مدل‌های استفاده شده در ساختار کلی اینترنت انرژی به این صورت طراحی شده اند که با اندازه گیری و تخمین می‌توانند میزان مصرف کل انرژی را به صورت گزارشی تهیه کرده و استراتژی‌های را به متخصصان ارائه دهند. (8)

با این حال، این روش‌های نوین و ساختار تازه‌ی آن‌ها نیازمند زیرساخت‌هایی است که علاوه بر زمینه‌های مالی، نیازمند فرهنگ سازی در سطح کشور است. در سال جهش تولید، دولت و مردم باید با توجه به چنین مسائلی راهکارهایی را ارائه دهند. حمایت سرمایه گذاران در این بخش‌ها می تواند پشتیبان چنین ایده‌های نوینی باشد و البته یک وظیفه‌ی ملی خواهد بود.

در زمینه تولید برق علاوه بر موارد گفته شده و البته استفاده از انرژی خورشیدی، می توان استفاده از انرژی هسته‌ای را نیز در نظر داشت. نیروگاه‌های هسته‌ای مشابه نیروگاه‌های معمولی هستند امّا به جای استفاده از دیگ بخار در آن‌ها و مصرف سوخت‌های فسیلی، از واکنش‌های هسته‌ای برای به کار افتادن توربین‌ها و در نهایت تولید انرژی برق استفاده می‌شود.

در کتاب دور الکتروموتورها با مصرف بهینه اشاره شده است که نیروگاه اتمی بوشهر می تواند سالانه 1200 مگا وات برق تولید کند. با این حال سیاست و سرمایه گذاری در این بخش باید با دقت و تفکر بیشتری از سمت دولت صورت گیرد. (9)



نتیجه گیری و جمع بندی
می توان گفت هر صنعتی پتانسیل آن را دارد که بتواند تبدیل به صنعتی کم مصرف شود. همانطور که مشاهده کردید، بخش کشاورزی در حالی که آب زیادی مصرف می کند امّا برق کمتری را مورد استفاده قرار می دهد. برق این بخش می تواند در صنایع زیر بخش و وابسته به آن مورد استفاده قرار گیرد؛ برای مثال، صنعت نساجی.

صنایع فولاد، آهن و شیشه بیشترین و صنایع کاشی و سرامیک کمترین مصرف انرژی برق را دارند که تمامی صنایع گفته شده با استفاده از تهجیزات به‌روز و استاندراد می‌توانند مصرف خود را کاهش دهند. این مسئله نیازمند سرمایه گذاری و توجه دولت به این مسئله در سال جهش تولید است.

پی نوشتها
  1. www.startus-insights.com
  2. www.irasin.ir
  3. www.irna.ir
  4. www.isna.ir
  5. www.irna.ir
  6. www.eghtesadonline.com
  7. www.magiran.com
  8. www.irna.ir
  9. www.mehrnews.com