بررسی تجربیات کشورهای خارجی در مدیریت انرژی صنایع تولیدی

بررسی تجربیات کشورهای خارجی در مدیریت انرژی صنایع تولیدی

امروزه صنایع تولیدی بیش از یک سوم انرژی های اولیه (Primary energy‎) در سراسر جهان را مصرف می کنند. این موضوع بر قیمت انرژی، تولید گازهای گلخانه ای، گرم شدن کره زمین و قوانین کشورها در حوزه انرژی تاثیر می گذارد. همچنین، ضرورت صرفه جویی در مصرف انرژی در صنایع تولیدی را مشخص می کنند.

علاوه بر این، انرژی یک عامل مهم است که می تواند هزینه نهایی تولید یک محصول را کاهش دهد. امروزه، فضای تولید به سمت تولید سریع تر و مکانیزه شدن پیش می رود که این موضوع، مدیریت موثر، کارآمد و ایمن انرژی را به یک ضرورت تبدیل کرده است. (1)

چرا مدیریت انرژی اهمیت دارد؟

برخی از مهم ترین دلایل اهمیت مدیریت انرژی موثر و پایدار به شرح زیر است:
 

• حفظ محیط زیست

•  مدیریت موثر انرژی می تواند انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) و سایر اثرات زیست محیطی مرتبط با مصرف انرژی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

 

• کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی

• مدیریت انرژی می تواند به کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی کمک کند تا روز به روز میزان عرضه آن‌ها کاهش می یابد.

 

• کاهش ریسک تقاضا

• با مدیریت بهینه انرژی می توان ریسک‌های تقاضا را کاهش داد و انرژی را به صورت کارآمدتر و موثرتری مدیریت و کنترل نمود.

 

• کاهش هزینه های عملیاتی

• هزینه های عملیاتی مربوط به انرژی کاهش می یابد و به سود بیشتر و افزایش توان رقابتی کسب و کارها کمک می کند. این موضوع با افزایش هزینه های انرژی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. (1)

در ادامه به معرفی کشورهای پیشرو در مدیریت انرژی صنایع تولیدی و بررسی برخی از تجربیات آن‌ها می پردازیم.

مدیریت و صرفه جویی مصرف انرژی در تایلند

تایلند یک برنامه 20 ساله برای بهینه سازی مصرف انرژی با نام Energy Efficiency Action Plan (EEAP) تدوین کرده است. هدف از این برنامه کاهش 25 درصدی مصرف انرژی از سال 2010 تا 2030 و دستیابی به نتایج زیر است:
 

• کاهش هزینه واردات انرژی

 

• کاهش انتشار گاز کربنیک

 

• سرمایه گذاری کارا در صنعت انرژی

 

• بهره برداری موثر از نیروی انسانی و در نتیجه کاهش هزینه‌های دولت

 

• کاهش قابل توجه انتشار گازهای گلخانه ای

 

• ترغیب مشارکت بخش خصوصی در صنعت انرژی

 

• کاهش هزینه‌های حوزه انرژی تا میزان 37.7 میلیارد یورو تا سال 2030

کشور تایلند در حال گذار از یک اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به نیمه صنعتی است، به همین دلیل در سال‌های اخیر مصرف انرژی در این کشور به طور قابل توجهی در حال افزایش است و انتظار می رود در آینده با شدت بیشتری نیز رشد کند. طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال 2010، بیشترین میزان مصرف انرژی در این کشور در بخش حمل و نقل و به میزان 34 درصد و پس از آن در بخش صنعت با 29 درصد بوده است.

علاوه بر این، طی سال‌های 1990 تا 2013، مصرف مشترکین خانگی به دلیل استفاده بیشتر از وسایل الکترونیکی مانند کولر، یخچال، تلویزیون و رشد جمعیت، به طور چشمگیری افزایش یافته و بیش از دو برابر شده است. این موضوع می تواند پیامدهای زیادی برای این کشور داشته باشد که از آن جمله می توان به اثرات مخرب زیست محیطی، تولید بیشتر گازهای گلخانه‌ای و گاز کربنیک و افزایش هزینه‌های تامین انرژی اشاره کرد. (2)

در ادامه به معرفی برخی از اقدامات این کشور در راستای مدیریت بهینه انرژی در صنایع می پردازیم:
 

• وضع قوانین موثر در جهت مدیریت انرژی بهتر و کاهش مصرف در صنایع

عرضه منابع انرژی متنوع

ترغیب مشارکت بخش خصوصی

حفاظت از محیط زیست

ایجاد سیستم های نظارت بر مصرف انرژی

پرورش مدیران آشنا با مدیریت انرژی

آموزش و آگاه سازی مردم جهت مدیریت بهینه انرژی

آشنایی با تجربیات مدیریت انرژی در ژاپن

ژاپن دارای منابع انرژی طبیعی محدودی است و به همین دلیل، در این کشور قوانینی در حوزه انرژی وضع شده است که در دو دسته انرژی الکتریکی و منابع گاز جای می گیرند. پس از وقوع زلزله شدید در شرق ژاپن و در پی آن بروز حادثه در نیروگاه هسته ‌ای فوکوشیما در سال 2011، کشور ژاپن تحولات زیادی در سیاست‌های خود در زمینه انرژی ایجاد کرد. از سال 2019 فعالیت تمام 48 نیروگاه هسته ای در این کشور به جز نه مورد به حالت تعلیق در آمد و استانداردهای جدیدی جهت ایمنی نیروگاه های هسته ای تدوین شد. (3)

به طور کلی، سیاست‌ها و قوانین انرژی در ژاپن بر اساس محورهای امنیت انرژی، حفاظت از محیط زیست و راندمان بیشتر، توسعه اقتصادی و  اصلاح ساختار صنایع انرژی تدوین شده است. برخی از اقدامات انجام گرفته در این کشور به شرح زیر است:
 

• تامین منابع جایگزین ایمن‌تر مانند انرژی‌های تجدیدپذیر (Renewable energy)

 

• توسعه نیروگاه های حرارتی (Thermal power station)

 

• صرفه جویی در منابع انرژی موجود

 

• افزایش تولید انرژی محلی

سیاستمداران ژاپنی سه تغییر عمده در قوانین حوزه انرژی این کشور ایجاد کردند. در گام اول، صنعت خرده فروشی برق به طور کامل آزاد سازی شد و یک نهاد نظارتی جدید برای نظارت بر آن تاسیس شد. در گام دوم، به طور رسمی بخش انتقال را از بخش تولید برق جدا کردند و در گام سوم، سیاست خرید تضمینی برق را اتخاذ نموده و صنعت انرژی های تجدید پذیر را توسعه دادند و به صورت همه جانبه از آن حمایت کردند. (3)

صنعت گاز در ژاپن را می توان به دو حوزه زیر دسته بندی کرد:

صنعت گاز شهری که منبع اصلی آن گاز طبیعی است و از طریق خطوط لوله کشی در دسترس مشترکان قرار می گیرد.

گاز مایع یا ال‌پی‌جی (Liquefied Petroleum Gas) که گاز مایع را از طریق سیلندرهای گاز برای مصرف کنندگان نواحی کمتر توسعه یافته فراهم می کند.



ژاپن در زمینه آزاد سازی صنایع خرده فروشی گاز اقدام کرد و تشویق های مالی و مالیاتی برای شرکت هایی در نظر گرفت که قصد دارند در این زمینه فعالیت کنند. علاوه بر این برای اجرای این پروژه ها، یارانه هایی نیز در نظر گرفت. در پایان این بخش برخی از اقدامات این کشور در حوزه‌های مختلف مصرف انرژی ارائه شده است:
 

• بخش صنعت

• به کارگیری اجباری متخصصین صرفه جویی انرژی در کارخانه ها، گزارش میزان صرفه جویی انرژی توسط صنایع تولیدی و مدیریت هوشمند انرژی.

 

• مشترکان خانگی

• ارائه راهنمایی و مشاوره به خانواده‌ها جهت مصرف بهینه انرژی، تدوین دستورالعمل برای احداث ساختمان‌ها و الزام به اجرای آن‌ها، گسترش ساختمان هایی با مصرف انرژی کمتر مانند استفاده از منابع طبیعی تولید انرژی مانندخورشید، سیستم های سرمایشی و تهویه هوای کم مصرف و غیره.

 

• حمل و نقل

• اصلاح الگوی رانندگان، توسعه ماشین های الکتریکی و... (4)

 

آشنایی با تجربیات مدیریت انرژی در کره جنوبی

در سال های اخیر، مردم کره بارها در خصوص کیفیت نامطلوب هوا ابراز نارضایتی کرده اند و علت اصلی آن را وجود نیروگاه های زغال سنگ می دانند که منبع اصلی تولید ریز ذرات موجود در هوا هستند. علاوه بر این، فاجعه هسته ای فوکوشیما دایچی ژاپن در سال 2011 منجر به تضعیف حمایت از انرژی هسته ای و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات ایمنی مرتبط با تولید انرژی هسته ای شده است.

جهت پاسخ به افکار عمومی، دولتمردان کره تصیم گرفتند که میزان بهره گیری از نیروگاه های هسته ای و ذغال سنگ را تا میزان زیادی کاهش دهند و آن‌ها را با گاز طبیعی مایع یا ال ‌ان ‌جی (Liquefied natural gas) و منابع انرژی های سبز جایگزین کنند.

در راستای این تصمیم، چندین نیروگاه زغال سنگ در این کشور تعطیل شد و برخی نیز به نیروگاه گاز طبیعی مایع تبدیل شد. همچنین در خصوص استفاده از منابع انرژی هسته ای نیز تجدید نظر شد و دولت اعلام کرد دیگر مجوزی جهت آغاز پروژه هسته ای جدید صادر نمی کند. (5)

 از طرف دیگر، دولت کره جنوبی سهم انرژی های تجدید پذیر در تولید برق را بهبود بخشید و آن را از حدود 5 درصد به 20 درصد افزایش داد، ضمن اینکه میزان انتشار آلاینده های زیست محیطی را 50 درصد کاهش داد. دولت کره جنوبی جهت مدیریت انرژی در صنایع تولیدی خود اقدامات زیر را انجام داد:
 

• توقف توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای و ذغال سنگ و جایگزینی آن‌ها با نیروگاه های سازگار با محیط زیست

 

• توجه به حفاظت از محیط زیست، ایمنی و همچنین بهره وری اقتصادی در سیاست های تولید انرژی

 

• حمایت از بخش خصوصی و مشارکت آن در بخش‌های مختلف صنعت برق شامل تولید، انتقال، توزیع و خرده فروشی

 

• تدوین برنامه های تشویقی و ایجاد انگیزه برای افراد و شرکت ها جهت توسعه منابع انرژی جدید و تجدید پذیر (5)

آشنایی با تجربیات مدیریت انرژی در هند

دولت هند در تلاش است تا میزان وابستگی خود به سوخت‌های فسیلی مانند ذغال سنگ و نفت را کاهش دهد. در این راستا دولت هند در زمینه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی سرمایه گذاری زیادی انجام داده است. همچنین برای شرکت هایی که در زمینه انرژی ‌های تجدیدپذیر فعالیت می کنند، یارانه‌های تشویقی در نظر گرفته است.

کشور هند قصد دارد جهت تامین انرژی صنایع تولیدی این کشور، تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۴۰ درصد از انرژی خود را از طریق انرژی‌های سبز تامین کند. سرمایه گذاری آسان در این صنعت سبب گسترش صنایع کوچک در نقاط دوردست و صرفه جویی در هزینه‌های مرتبط با انرژی می‌شود.

این کشور در خصوص مدیریت هزینه‌های مربوط به تولید برق از انرژی‌های سبز نیز موفق عمل کرده است. به طوری که در بسیاری از موارد، هزینه های تولید برق از منابع خورشیدی و باد، کمتر از منابع فسیلی و هسته ‌ای است. حتی به خاطر رقابت شدیدی که بین شرکت ‌های ارائه دهنده این نوع انرژی وجود دارد، هزینه کنونی نیز رو به کاهش است.

آشنایی با تجربیات مدیریت انرژی در انگلستان

در انگلستان میزان مصرف انرژی از سال 1987 تا 2017 افزایش زیادی یافته است که باعث بروز نگرانی مسئولین این کشور شده است. این موضوع بیشتر به دلیل استفاده بیشتر از وسایل الکتریکی و توسعه صنایع بوده است.

در سال‌های اخیر، استفاده از انرژی باد، خورشید و دیگر منابع تجدید پذیر به جای سوخت‌های فسیلی و گاز طبیعی در بریتانیا افزایش یافته است و امروزه بخش زیادی از نیازهای این کشور با استفاده از انرژی‌های پاک تامین می‌شود.

مزرعه های بادی که در کنار دریا ساخته شده اند، میزان زیادی از برق بریتانیا را تولید می کنند. استفاده از منابع تجدید پذیر، برق مصرفی حدود 4.5 میلیون خانوار را تامین کرده است. علاوه بر این، استفاده از انرژی های پاک سبب کاهش هزینه‌ها و در نتیجه ارزان‌تر شدن برق مصرفی مشترکین شده است. همچنین آسیب‌های وارده به محیط زیست نیز کاهش یافته است. (6)

امروزه در انگلستان، استفاده از منابع تجدید پذیر بیش از انرژی هسته‌ای است و حجم سرمایه گذاری در این بخش رو به افزایش است. در ادامه به بررسی برخی از اقدامات دولت انگلیس می پردازیم که جهت مدیریت بهتر انرژی انجام داده است:
 

• مدیریت بهینه منابع تولید برق به عنوان راهکاری جهت مقابله با تهدید کمبود نیروی الکتریسیته

 

• پیشگیری از بروز نوسانات برقی از طریق بهینه سازی ساعات مصرف مشترکان خانگی و صنعتی

 

• استفاده بیشتر از پنل‌های خورشیدی جهت تامین بخشی از انرژی مورد نیاز خانه‌ها و صنایع

 

• تشویق خانواده‌ها و صنایع به کاهش مصرف برق در زمان اوج مصرف

 

• استفاده از فناوری اینترنت اشیا جهت بهینه سازی مصرف

در سال‌های گذشته، حدود ۴۰ درصد از برق مورد نیاز انگلستان از طریق سوخت های فسیلی تامین می شد، اما امروزه این رقم به ۷ درصد کاهش یافته است. (6)

جمع بندی و نتیجه گیری

در سال‌های اخیر با صنعتی شدن کشورها، مصرف انرژی در جهان افزایش یافته است. از طرف دیگر افزایش میزان جمعیت، نیاز به انرژی را افزایش داده است. واقعیت این است که دیر یا زود منابع انرژی ‌های فسیلی به پایان خواهند رسید و جوامع بشری چاره‌ای جز تغییر رفتار و مدیریت بهینه انرژی نخواهند داشت.

در این راستا، استفاده از منابع انرژی ‌های تجدید پذیر مانند خورشید، باد و آب روان می تواند به عنوان جایگزینی برای تامین انرژی صنایع تولیدی و دیگر مشترکین محسوب شود. چرا که هزینه بهره برداری از آن‌ها از سوخت‌های فسیلی کمتر است و سبب کاهش هزینه‌های تامین انرژی در صنایع مختلف می‌شود.

ژاپن، کره جنوبی، انگلیس، هند و تایلند برخی از کشورهایی هستند که اقدامات موثری در این زمینه انجام داده اند و می توانند الگوی مناسبی برای دیگر کشورها از جمله ایران باشند.

پی نوشتها

1. www.oemupdate.com
2. www.iea.org
3. www.greentechmedia.com
4. www.thelawreviews.co.uk
5. www.lexology.com
6. www..d-nb.info