ریسک سرمایه گذاری چیست؟

ریسک سرمایه گذاری

ریسک سرمایه گذاری می­تواند به عنوان احتمال وقوع ضرر نسبت به بازده مورد انتظار هر سرمایه گذاری خاص تعریف شود. به بیان ساده­تر، این معیار میزان عدم اطمینان از دستیابی به بازده طبق انتظارات سرمایه­ گذار است. این میزان نتایج غیرمنتظره است که باید تحقق یابد. ریسک یک مولفه­ مهم در ارزیابی چشم ­انداز یک سرمایه گذاری است. بیشتر سرمایه­ گذاران ضمن سرمایه گذاری، وجود ریسک کمتر را مطلوب می­دانند. (1)

ریسک سرمایه گذاری عمدتا شامل ریسک بازار است اما به آن هم محدود نمی­شود. هرچند ریسک سرمایه گذاری تقریبا به انواع سرمایه گذاری ­ها مربوط می­شود اما می توان با ایجاد تنوع در سرمایه گذاری و با ایجاد افق بلند مدت برای سرمایه گذاری، بروز ریسک­های احتمالی در این خصوص را کاهش داد. (2)

بررسی انواع ریسک­های سرمایه گذاری

 

ریسک بازار

ریسک بازار یعنی احتمال ضرر در مبلغ سرمایه گذاری شده؛ یعنی احتمال این­که وجوه سرمایه گذاری شده هرگز به سرمایه­ گذار بازگردانده نشوند. (1)

انواع اصلی ریسک بازار شامل موارد زیر است:
 

• ریسک سهام

• این ریسک مربوط به سرمایه گذاری در سهام است. قیمت بازار سهام بی­ثبات است و براساس عوامل مختلف همچنان درحال افزایش یا کاهش است.

 

• ریسک نرخ بهره

• این ریسک مربوط به اوراق بهادار است. نرخ بهره بر اوراق بهادار تاثیر منفی می­گذارد، به عنوان مثال، ارزش بازار اوراق بهادار در صورت کاهش نرخ بهره، افزایش می­یابد.

 

• ریسک ارزی

• ریسک ارزی مربوط به سرمایه گذاری­های ارزی است. خطر از دست دادن پول در سرمایه گذاری­ های ارزی به دلیل نوسان در نرخ ارز، ریسک ارزی است. به عنوان مثال، اگر دلار آمریکا نسبت به روپیه هند استهلاک یابد و ارزش کمتری پیدا کند، سرمایه گذاری به دلار در روپیه هند، ارزش کمتری خواهد داشت. (2)

ریسک نقدینگی

ریسک نقدینگی خطر عدم توانایی فروش اوراق بهادار با قیمت مناسب و تبدیل شدن  به پول نقد است. با توجه به نقدینگی کمتری که در بازار وجود دارد، ممکن است سرمایه­گذار مجبور شود اوراق بهادار را با قیمتی بسیار پایین­تر بفروشد، بنابراین نقدینگی او ارزش خود را از دست می­دهد. (2)
 

ریسک تمرکز

این ریسک، خطر از دست­دادن مبلغ سرمایه گذاری شده است هنگامی که سرمایه­گذار تنها در یک مقوله­ی خاص، سرمایه گذاری کرده است. اگر ارزش بازارِ مقوله­ی خاص، کاهش یابد، سرمایه­گذار در معرض خطر تمرکز قرار گرفته و تقریبا کل مبلغ سرمایه گذاری خود را از دست می­دهد. (2)
 

ریسک اعتباری

صادرکننده اوراق قرضه ممکن است با مشکلات مالی روبرو شود، به همین دلیل ممکن است نتواند سود یا اصل سرمایه را به سرمایه­گذاران اوراق بپردازد، بنابراین تعهدات خود را به­طور پیش فرض نپذیرفته است و اعتبار اوراق قرضه صادر شده به خطر می­افتد. (2)
 

ریسک سرمایه گذاری مجدد

این ریسک، خطرِ از دست دادن بازده بالاتر از اصل یا درآمد به دلیل پایین بودن نرخ بهره را شامل می­شود. در نظر بگیرید وثیقه­ای که نرخ بهره­اش تا 7درصد بتواند بالا رود درصورتی­که اصل آن دارای نرخ بهره­ی 5 درصدی باشد و باید با این نرخ بهره سرمایه گذاری شود، بنابراین فرصتی برای کسب بازده بالاتر از دست خواهد رفت. (2)

ریسک تورم

این ریسک خطر از دست­دادن قدرت خرید است زیرا به دلیل تورم بالا، سرمایه گذاری نمی تواند بازده­ای بالاتر از میزان تورم کسب ­کند. تورم، بازده ­ها را از بین می­برد و قدرت خرید پول را پائین می­ آورد. اگر بازده سرمایه گذاری کمتر از تورم باشد، سرمایه­ گذار در معرض خطر تورم بالاتری قرار می­گیرد. (2)
 

ریسک افقی

به دلیل وقایع شخصی مانند از دست دادن شغل، ازدواج، یا خرید خانه و... ریسک کوتاه شدنِ افقِ سرمایه گذاری وجود دارد که به آن ریسک افقی گفته می­شود.(2)
 

ریسک طول عمر

این ریسک به معنای خطر افزایش پس­انداز یا سرمایه گذاری­های ویژه­ افراد بازنشسته یا نزدیک به افراد بازنشسته است. (2)
 

ریسک سرمایه گذاری خارجی

به معنای خطر سرمایه گذاری در کشورهای خارجی است. اگر کشور به طور­کلی در معرض سقوط تولید ناخالص داخلی، تورم زیاد یا ناآرامی­های داخلی باشد، سرمایه گذاری باعث از دست دادن پول و سرمایه خواهد شد. (2)
 

ریسک تجاری

ریسک تجاری یا ریسک کسب و کار یعنی قرار گرفتن شرکت یا سازمان در معرض عواملی که باعث شده سود شرکت کاهش یافته و یا منجر به شکست سازمان بشود. هرچیزی که توانایی یک شرکت را در دستیابی به اهداف مالی خود تهدید کند، ریسک تجاری محسوب می­شود. اکثر شرکت­ها با اتخاذ استراتژی مدیریت ریسک، به کاهش اثرات ریسک تجاری در سازمان خود می‌پردازند.

­­­­

معیارهای سنجش ریسک سرمایه گذاری

ریسک یا احتمال ضرر را می­توان با استفاده از روش­های آماری که پیش­بینی کننده­ های تاریخی ریسک و نوسانات سرمایه گذاری هستند، سنجید. در این­جا با مهم­ترین معیارهای متداول برای سنجش ریسک سرمایه گذاری از جمله انحراف معیار، ارزش در معرض خطر یا Var، معیار بتا، نسبت شارپ، نسبت مربع آر و... آشنا خواهیم شد. (3)
 

شاخص انحراف معیار (استاندارد)

این شاخص، پراکندگی داده­ها را از مقدار مورد انتظار آن اندازه­ گیری می­کند. انحراف معیار، در تصمیم­ گیری در خصوص سرمایه گذاری به­ کار برده می­شود. انحراف معیار نشان می­دهد که میزان بازگشت فعلی، چه مقدار از میزان بازده عادی تاریخی مورد انتظار خود در حال انحراف است. به­ عنوان مثال بورسی که دارای انحراف معیار بالا است، نوسانات بالاتری را تجربه می­کند و بنابراین، دارای سطح بالاتری از ریسک سرمایه گذاری در سهام است. (3)
 

 

نسبت شارپ

این نسبت، برای محاسبه­ نسبت بازده اصلاح شده با ریسک، مورد استفاده قرار می­گیرد. جهت اندازه­گیری این معیار، نرخ بهره­ بدون ریسک در یک سال را از بازده سالانه­ یک سهم کسر کرده، سپس حاصل را بر انحراف معیار بازده آن سهم در دوره­ بررسی تقسیم می­کنند. (3)
 

شاخص بتا

این شاخص یکی از معروف­ترین معیارهای سنجش ریسک است. بتا میزان ریسک سیستماتیک را در یک اوراق بهادار خاص یا یک صندوق سرمایه گذاری یا یک پورتفوی سهام نشان می­دهد. بتا مشخص می­کند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی ­ثبات­ تر و نوسان پذیرتر است. بتای بیشتر از یک یعنی سرمایه گذاری در سهام موردنظر از ریسک بیشتری نسبت به بازار برخوردار است و بتای کمتر از یک یعنی ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. (3)
 

شاخص ارزش در معرض خطر یا Var

یک شاخص آماری است که برای ارزیابی سطح ریسک مالی در یک شرکت و یا پورتفوی سرمایه گذاری در دوره زمانی مشخص استفاده می­شود و با سه متغیر: میزان ضرر بالقوه، احتمال رخداد ضرر بالقوه و بازه­ زمانی اندازه­گیری می­شود. اگر شرکتی اعلام کند که ارزش در معرض خطر  روزانه­ خرید و فروش شرکت در سطح اطمینان 95درصد، 200 میلیون دلار است یعنی تنها در 5 مورد از 100 مورد معامله در روز ممکن است زیانی بیش از 200 میلیون دلار برای آن شرکت رخ دهد. (3)
 

شاخص مربع آر (R-squared)­

این شاخص یک سنجه­ آماری است که نشان­ دهنده­ میزان درصد پورتفوی یک سرمایه گذاری یا نوسانات قیمتی در اوراق بهادار است و می­تواند با تغییرات در شاخص الگوبرداری توضیح داده شود. مقادیر مربع R، از صفر تا صد متغیر است. (3)

مدیریت ریسک­های سرمایه گذاری

هرچند ریسک­هایی در سرمایه گذاری وجود دارند، اما این ریسک­ها قابل کنترل و مدیریت هستند. روش­های مختلفی برای مدیریت ریسک­های سرمایه گذاری وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
 

متنوع سازی

این روش شامل گسترش سرمایه گذاری در دارایی­ های مختلف ماند سهام، اوراق قرضه و املاک و مستغلات و... است. تنوع را می­توان در دارایی­های گوناگون به­دست آورد؛ به عنوان مثال سرمایه گذاری در بخش­های مختلف هنگام سرمایه گذاری در سهام
 

سرمایه گذاری مداوم (میانگین)

سرمایه گذاری مداوم یعنی سرمایه گذاری مقادیر کم در فواصل زمانی منظم که سرمایه­ گذار بتواند سرمایه گذاری خود را به طور متوسط و میانگین حفظ نماید. او بعضی اوقات زیاد و گاه کم خرید می­کند و به این ترتیب، قیمت اولیه سرمایه گذاری را حفظ می­کند. با این­حال اگر سرمایه گذاری در قیمت بازار بالا رود، او کل سرمایه گذاری را به دست می ­آورد.
 

سرمایه گذاری بلندمدت

این نوع سرمایه گذاری، بازده بیشتری را نسبت به سرمایه گذاری های کوتاه­ مدت فراهم می­کند. اگرچه نوسانات کوتاه ­مدت در قیمت اوراق بهادار وجود دارد، اما قیمت آن­ها معمولا هنگام سرمایه گذاری در یک افق طولانی ­تر (5، 10، 20 ساله) افزایش می­یابند. (2)

مدیریت ریسک به دو دسته­ گسترده تقسیم می­شود: ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک.
 

ریسک سیستماتیک

این ریسک بر کل امنیت بازار تاثیر می­گذارد. خطر ریسک سیستماتیک مربوط به کل بازار بوده و غیرقابل پیش­بینی و غیرقابل تفکیک است. به آن ریسک غیر قابل حذف نیز می­گویند؛ با این­حال، ریسک سیستماتیک را می­توان با احاطه و غلبه بر تاثیر آن کاهش داد. به عنوان مثال،  تحولات سیاسی یک ریسک سیستماتیک است که می­تواند بر بازارهای مالی متعدد مانند اوراق قرضه، سهام و ارز تاثیر بگذارد. یک سرمایه ­گذار باید بتواند با اتخاذ تصمیمات مناسبی همچون خریدهای معقول از میان گزینه­ های قرار داده شده در بازار، در برابر این نوع ریسک از سرمایه­ خود محافظت نماید. (3)
 

ریسک غیرسیستماتیک

این نوع ریسک که به آن «ریسک مشخص یا ریسک حذف شدنی» نیز اطلاق می شود، با یک شرکت و یا صنعت خاص مرتبط است. همچنین به عنوان ریسک متنوع نیز شناخته می­شود و می­توان آن را از طریق متنوع­ سازی دارایی­ها کاهش داد. این ریسک، یک ریسک ذاتی برای سهام و یا یک صنعت خاص است. اگر یک سرمایه­ گذار سهام نفت بخرد، در این­صورت او ریسک مربوط به صنعت نفت و خود شرکت نفت را بر عهده می­گیرد.

به ­عنوان مثال، فرض کنید یک سرمایه ­گذار مایل است در یک شرکت نفت سرمایه گذاری ­کند و در عین حال او معتقد است که افت قیمت نفت بر شرکت تاثیر می­گذارد. ممکن است سرمایه­ گذار با خرید سهام در شرکت­های خرده ­فروشی یا هواپیمایی، به دنبال کاهش خطراز طریق متنوع ­سازی باشد. به هرحال اگر او از مسیری استفاده کند تا خود را از قرارگرفتن در معرض صنعت نفت محافظت کند، برخی از خطرات را کاهش می­دهد. در پورتفویی که به خوبی تنوع سازی شده باشد، ریسک غیر سیستماتیک بسیار اندک است و به همین دلیل از آن صرف نظر می­شود و اصولا ریسک چنین پورتفویی تنها تحت عنوان ریسک سیستماتیک قابل بررسی است. (3)

جمع بندی و نتیجه گیری

همان­طور که دیدیم، ریسک سرمایه گذاری، عدم اطمینانِ از دست دادن مبلغ سرمایه گذاری شده است. همه­ سرمایه گذاری­ها میزان مشخصی از خطر ضرر را به همراه دارند اما با درک بهتر و متنوع­ سازی ریسک، سرمایه گذاری مداوم و بلندمدت، سرمایه ­گذار می­تواند این ریسک­ها را مدیریت کند. با مدیریت بهتر ریسک، سرمایه گذار می­تواند ثروت مالی خوبی داشته باشد و اهداف مالی خود را برآورده سازد. بسیاری از سرمایه­ گذاران تمایل دارند تمرکز خود را صرفا بر روی بازده سرمایه گذاری کنند و نگرانی برای ریسک سرمایه گذاری ندارند.

اقدامات ریسکی که در مورد آن­ها در این مقاله صحبت کردیم می­تواند باعث ایجاد تعادل در معادله­ بازگشت ریسک شود. یک خبر خوب برای علاقمندان سرمایه گذاری این است که شاخص­های بررسی شده در بالا، همگی از قبل محاسبه شده و در تعدادی از وب­سایت­های مالی قرار داده شده و در دسترس هستند. به علاوه، این شاخص­ها در بسیاری از گزارش­های تحقیق سرمایه گذاری نیز قرار داده شده­ اند و به راحتی قابل استفاده هستند.

پی نوشتها

1. www.economictimes.indiatimes.com
2. www.wallstreetmojo.com
3. www.investopedia.com