زمینه های وحدت اسلامی

بعد از رحلت نبی مکرّم اسلام(صلی الله علیه و آله) مسلمانان به گروه ها و مذاهب متعدّدی تقسیم شدند که برخی آن را تا 72 یا 73 فرقه شمرده اند؛ این شاخه شاخه شن اسلام فرصت خوبی برای دشمنان و کافران ایجاد کرد تا بر کوبید بر طبل اختلاف و پررنگ کردن نکات مورد مناقشه در میان مذاهب فاصله مسلمین را از یکدیگر بیشتر کنند و امت قوی و مقتدر اسلامی را به امتی هزار تکه و ضعیف تبدیل کنند .
 
امّا با تدبیر و هوشیاری بزرگانی همچون امام علیّ بن ابی طالب(علیه السلام) داماد و شاگرد و از بزرگترین صحابی رسول الله(صلی الله علیه و آله) این امر محقّق نگردید و به دنباله ایشان فرزندان ایشان هر کدام در زمان خویش با تکیه بر نقاط مشترک بین مذاهب اسلامی سعی در برقراری اتّحاد میان آنان داشتند و حتّی تلاش های بسیاری در حفظ حکومت اسلامی بخرج دادند و در جنگ ها نیز وارد میدان نبرد می شدند.
 
با این وجود هیچ گاه از روشنگری و طرح مباحث علمی و اعتقادی در نهایت ادب و متانت و بدون هرگونه بی احترامی به اعتقادات سایر مذاهبدریغ نکردند و  دیگران را به تفکر و اندیشه در قرآن و منش و سنت رسول الله(صلی الله علیه و آله) دعوت می نمودند.
 

فتنه در عصر جدید

در عصر جدید که رفته رفته از سلطه آمریکای خون خوار بر جهان کاسته می شود و با توجه به رفتارهای کورکورانه سیاستمداران غربی و آمریکایی که به تعبیر مقام معظّم رهبری همچون کشتی تایتانیک در حال غرق شدن می باشند، ذات پلید و کثیف آنان بر جامعه جهانی علی الخصوص بر مسلمانان جهان روشن گردیده است و همگان کمتر در دام این اختلاف افکنی ها افتاده اند.
 
اما با این وجود افرادی نادان و کم سواد و بی بصیرت و گاهاً منافق و خیانت کار در بلاد اسلامی نسبت به اعتقادات و ائمه هر کدام از مذاهب تند روی ها و اهانت هایی را انجام می دهند که منجر به دمیدن در آتش زیر خاکستر اختلافات شده و سبب کشتارها و قتل هایی در سرتاسر جهان می شوند که رگه های امیدی به نظام سلطه و شیطانی می دهد و آنان را امیدوار به بثمر رسیدن نقشه های شومشان می کند.
 
به همین دلیل لازم است نقاط مشترک و منافع مشترک جامعه اسلامی را از کلمات گُهر بار قرآن که کتاب مقدّس تمامی مسلمانان است و هیچ گونه شک و تردیدی در آن نیست،[1] بیان نماییم تا گامی در تحقق وحدت اسلامی برداشته باشیم.
 

مشترکات مذاهب اسلامی

با نگاهی به اعتقادات برآمده از آیات قرآن و فقه مذاهب به مشترکات زیادی میرسیم که هرکدام به تنهایی میتواند زمینه و بستری برای وحدت امت اسلامی باشد.
 

1. توحید

اوّلین اشتراک بین تمامی مسلمانان جهان اعتقاد به یکتاپرستی و وحدانیّت حضرت باری تعالی است. اعتقادی که در تمامی ادیان وجود داشته و همه کتب پیش از قرآن، که در آن تحریفی صورت نگرفته است، بدان اشاره می فرمایند.
  خداوند که جهان در اختیار اوست، با نظمی که به جهان حکم فرما کرده است و وحدت و انسجامی که بین تمامی مخلوقات ایجاد نموده است، مجموعه ای از اتّفاقات و وقایع را بدون آنکه خللی در آن ایجاد شود، کنار هم قرار داده است و هر کدام در سر جای خود در وقت معلوم و در مکانی معلوم قرار گرفته اند، که این نظم و انسجام، از سایه وحدت و انسجام مجموعه جهانی است و اگر امروزه ما در جهان شاهد حوادث طبیعی ناخوشایند هستیم برگرفته از دخالت ها و خرابکاری هایی است که بشر تا به امروز بر سر این نظام و جهان منظّم آورده است. خالقی که اطاعت از او و شکرگزاری از او بر همگان واجب است.
 
«وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ».[2]
و خدا و فرستاده او را فرمان برید، شاید مشمول رحمت شوید.
 
خداوند متعال در این آیه شریفه با صیغه امر که به اعتقاد همگان دال و ظهور بر وجوب دارد دستور به اطاعت و وجوب گوش فرا دادن به دستورات الهی می دهند که ثمره این اطاعت را مشمول رحمت الهی شدن می دانند که همگی بندگان محتاج به این امر می باشیم. بر اساس آیه چهارم سوره بیّنه توحید و پرستش خالصانه خداوند، عامل وحدت است. وقتی خداوند که خود مؤسّس وحدت است، حتماً از مسلمانان این انتظار را دارد که بین خویش اتّحاد را رعایت نمایند، که در ادامه به برخی از آیات قرآن که دالّ بر دستور الهی بر وحدت و انسجام درونی می باشد اشاره خواهیم کرد.
 

2. قرآن کریم

تمامی مذاهب اسلامی بر این باورند که خداوند متعال توسّط حضرت جبرئیل کلماتی را بر قلب نازنین حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله) نازل می نموده است که بعداً تمامی این آیات در مصحفی در قالب 30 جزء و 120 حزب و 114 سوره و 6236 آیه به نام قرآن جمع آوری گشته است و همه معتقد به حقّانیّت و الهی بودن این الفاظ و محتواهای این کلمات دارند. کلماتی که هیچ کسی توان مقابله و آوردن آیه و یا سوره ای مانند آن را ندارد.[3] و قرآن را معجزه ای الهی و آخرین کتاب آسمانی می دانند. کتابی که اطاعت از آن بر همگان واجب است.
 
«وَ هَذَا کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَکٌ فَاتَّبِعُوهُ وَ اتَّقُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون».[4]
و این کتابى است پربرکت که ما آن را فرو فرستادیم، پس از آن پیروى کنید و پروا پیشه سازید، شاید مشمول رحمت گردید.
 
خداوند متعال در این آیه شریفه دستور به تبعیّت و پیروی از قرآن را صادر می نمایند که ثمره آن غریق رحمت شدن در دریای بیکران باری تعالی می باشد. خداوند متعال در آیات 208 تا 214 سوره بقره عامل حفظ وحدت بین امّت اسلامی را داخل شدن ایشان در سِلم و عمل کردن به هرآنچه که قرآن می گوید می دانند. به همین دلیل  بر تمامی مسلمانان واجب است که طبق آیات قرآن که در ادامه بدان اشاره می نماییم وحدت بین خویش را حفظ نمایند و مانع تفرّق و جدایی امّت اسلامی شوند.
 

3. پیامبر خاتم

تمامی مسلمانان بر این باورند که حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله) آخرین پیامبری است که خداوند برای مردم جهان فرستاده است تا آنان را به مسیر هدایت و قرب الی الله دعوت نماید و باعث رستگاری آنان شود. پیامبری که رحمة للعالمین بوده و هست و مُبَرّای از هرگونه خطا و لغزش و گناه و آلودگی می باشد و بر طبق آیات قرآن اطاعت از ایشان واجب می باشد و کسانی که به کلام ایشان بی توجّهی کنند از دایره ایمان خارج شده و کافر می گردند.
 
«قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونىِ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ  وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ. قُلْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ  فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِین».[5]
بگو: اگر خدا را دوست مى‏دارید پس پیروى از من کنید تا خدا نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشاید، و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. بگو: خدا و فرستاده او را اطاعت کنید. پس اگر روى گردانیدند پس (بدانند که) حتما خداوند کافران را دوست ندارد.
 
بر اساس آیه 81 سوره آل عمران جریان نبوّت، مایه ی وحدت است. به همین دلیل طبق کلمات پیامبر خاتم(صلی الله علیه و آله) رعایت وحدت بین امّت اسلامی واجب است که در ادامه به برخی از این کلمات اشاره می نماییم.
 

4. قبله

خداوند متعال در ماه رجب سال دوم هجری و پس از نزول آیه ۱۴۴ سوره بقره بر پیامبر وحی نازل می کند که قبله خود را در هنگام نماز به سمت مسجد الحرام و کعبه بیت الله الحرام تغییر بده و از آن زمان تاکنون تمامی مسلمانان در تمامی نقاط جهان به سمت یک مکان واحد نماز می خوانند و خدای خویش را صدا می زنند. آیا اختلاف و افتراق برای چنین گروهی که قبله گاه آنان به یک سمت و سو می باشد، جایز است؟ با توجه به آیه 150 سوره بقره می توان گفت قبله عامل وحدت مسلمانان است.
 

5. حجّ

از دیگر موارد مشترک بین تمامی مذاهب اسلامی حجّ می باشد که تمامی مسلمانان از تمامی نقاط جهان با گویش ها و لهجه های متفاوت، که هر کدام یک رنگ و در قالب یک فرم لباس، یکسری اعمال مشترک انجام می دهند و این بزرگترین تجمع دینی جهان اسلام می باشد که با توجه به آیات 26 تا 28 سوره حجّ، می توان گفت که حجّ، عامل مؤثّری برای وحدت مسلمانان است.
 

6. اعتقاد به نبوّت انبیاء سابق

تمامی مسلمانان به دستور و نصّ صریح قرآن بر این باور هستند که تمامی انبیاء گذشته معصوم و بدون خطا می باشند و به کتاب های آنان من جمله زبور و انجیل و تورات که تحریف نشده اند ایمان دارند و بر اساس آیه سوم سوره آل عمران تصدیق کتب آسمانی پیشین، عاملی برای وحدت خداپرستان است.
 
آیات قرآنی توصیه کننده به وحدت
اساساً فلسفه بعثت پیامبران، ایجاد وحدت و یکدلی بین مردم بوده است که همان وحدت است.
 
« کاَنَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّنَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنذِرِینَ وَ أَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ  وَ مَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلَّا الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیَا بَیْنَهُمْ  فَهَدَى اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ  وَ اللَّهُ یَهْدِى مَن یَشَاءُ إِلىَ‏ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیم».[6]
همه مردم (پیش از بعثت پیامبران صاحب شریعت) یک گروه بودند (که بدون شریعت آسمانى طبق اقتضاى عقولشان زندگى مى‏کردند، اما کم کم در امور دنیوى خود به اختلاف افتادند) پس خداوند پیامبران را (با دین و شرایع آسمانى) مژده رسان و بیم دهنده برانگیخت و همراه آنها کتاب (آسمانى) را به حق (و هدفى والا و عقلانى) فرو فرستاد تا میان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى کند. (سپس در خود کتاب اختلاف پیدا شد که گروهى اصل آن یا معارفى از آن را نپذیرفتند) و اختلاف در آن را پدید نیاوردند مگر کسانى که کتاب به آنها داده شد آن هم پس از آنکه دلایل روشنى (در این باره) براى آنها آمد، از روى حسد و برترى‏طلبى در میان خودشان. پس خداوند کسانى را که ایمان آوردند، به توفیق خود، به حقى که در آن اختلاف داشتند راهنمایى نمود؛ و خداوند هر که را بخواهد به راهى راست هدایت مى‏کند.
 
خداوند متعال برای توجّه مردم به مسئله مهمّ وحدت از کلمات متفاوتی در قرآن استفاده کرده است. کلماتی مانند وَاعتَصِموا[7]، تَعاوَنوا[8] ، أصلِحُوا[9] ، إصلاح بَین النّاس[10]، الَّفَ بینهم[11]، أمَّةٌ واحِدة[12]، أمَّة وَسط[13]، حِزب‏ الله[14]، صبغة ‏الله[15]، اخوة[16]،  لا نُفَرِّقُ[17]
 

روایت نبوی در توصیه به وحدت

پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) که وجودش سراسر خیر و برکت می باشد در عمل و گفتار بدنبال ایجاد وحدت بین تمامی مردم جهان علی الخصوص اعراب بادیه نشین منطقه جغرافیایی خویش بوده است.
 
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند:

«تَری المؤمنینَ فی تَراحُمِهِم، وَ تَوادِّهِم، و تَعاطُفِهِم، کَمَثَلِ الجَسَدِ، اِذَا اشتَکی عُضوٌ تَداعی لَهُ سائِرُ جَسَدِهِ بِالسَّهَرِ وَ الحُمَّی».[18]
یعنی مؤمنان در شفقّت، دوستی و مهربانی با یکدیگر مانند اعضای یکدیکرند(مانند یک بدن هستند) که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اعضا بی قرار می گردند و تب می کنند.
 
پیامبراکرم(ص)فرمودند:
 
«الجماعهُ رحمهٌ و الفُرقهُ عذابٌ»[19]
ایشان وحدتی که منجر به اجتماع می شود را مایه رحمت و جدایی و اختلافی که وحدت شکن هست را مایه عذاب بر می شمارند.
 

کلام آخر

خلاصه آنکه اگر یک یا دو مسئله در جامعه اسلامی بستری برای تفرقه و جدایی باشد در برابر صدها مولفه برای وحدت و همبستگی وجود دارد و هیچ عاقلی صدها عامل همبستگی را کنار نمی گذارد و به دو مسئله تفرقه انگیز بچسبد.


پی‌نوشت:
[1] سوره بقره، آیه 2.
[2] سوره آل عمران، آیه 132.
[3] سوره طور، آیه 34 و سوره قصص، آیه ۴۹ و سوره اسراء، آیه ۸۸ و سوره هود، آیه ۱۳ و سوره یونس، آیه ۳۸ و سوره بقره، آیه ۲۳.
[4] سوره انعام، آیه 155.
[5] سوره آل عمران، آیه 31و 32.
[6] سوره بقره، آیه 213.
[7] سوره آل عمران، آیه 103.
[8] سوره مائده، آیه 2.
[9] سوره انفال، آیه 1.
[10] سوره نساء، آیه 114.
[11] سوره انفال، آیه 63.
[12] سوره بقره، آیه 213. و سوره مائده، آیه 48 و سوره یونس، آیه 19 و سوره انبیاء، آیه 92 و سوره مؤمنون، آیه 52 .
[13] سوره بقره، آیه 143.
[14] سوره مائده، آیه 56.
[15] سوره بقره، آیه 138.
[16] سوره حجرات، آیه 49.
[17] سوره بقره، آیه 136.
[18] نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله) / 382 / نهج الفصاحة مجموعه کلمات قصار حضرت رسول اکرم«ص» با ترجمه فارسى.
[19] نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله)، 433.