میراث فرهنگی و وظیفه آن در معرفی ایران به بازار های جهانی، پتانسیل درآمد زایی در سال جهش تولید

میراث فرهنگی و وظیفه آن در معرفی ایران به بازار های جهانی

حفظ و مرمت بناهای تاریخی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است زیرا این بناها بازتاب تاریخ ما هستند، آن­ها به ما کمک می­کنند تا افرادی را که در دوره های مختلف با عادت ها و سنت های مختلف زندگی می­کردند را بهتر بشناسیم. همچنین وجود بناهای تاریخی به ما کمک می­کند تا درک بهتری از تغییرات جوامع برای عواملی که منجر به توسعه شهرها و جوامع و حتی سنت­های موجود در وضعیت کنونی شده است، داشته باشیم.

ساختمان­های تاریخی چهره شهرها هستند و تغییراتی را که به مرور در یک شهر اتفاق افتاده منعکس می­کنند. این بناها منعکس کننده درگیری­ها، جنگ­ها و شکوفایی جامعه هستند و حتی نشان­دهنده وضعیت اقتصادی شهرها در طول زمان نیز خواهند بود.

حفظ میراث طبیعی در دوره­ای که جهان دچار آلودگی زیستی شدید شده و دچار افزایش بی رویه جمعیت، افزایش مصرف انرژی، افزایش دمای کرده زمین، تخریب جنگل­ها و مراتع، کاهش ذخیره آب­های زیرزمینی، پیشروی کویر، از بین رفتن گونه­های مختلف گیاهی و جانوری و... یک ضرورت حیاتی است. میراث فرهنگی و طبیعی به ویژه طی سال­های اخیر مورد توجه جهانی قرار گرفته است.

میراث جهانی یونسکو معتقد است اشیا متعلق به بشریت دو نوع شی هستند یکی فرهنگی و دیگری طبیعی، که هردوی این­ها قدمت، تاریخچه و تمدن هر سرزمینی را مشخص می­کنند و به عنوان شناسنامه هر کشوری محسوب می شوند.

بنابراین حفظ و حراست از این میراث گران بها وظیفه اصلی مردمان هر کشوری است. حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی یک ضرورت حیاتی جهت توسعه و رشد اقتصادی و حفظ منابع اجتماعی و فرهنگی است که نقش موثری در توسعه پایدار دارد. رسیدن به توسعه پایدار و رشد اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی از صنعت گردشگری عبور می­کند، این دو بایکدیگر رابطه متقابل دارند و از یکدیگر متاثر هستند.

چرا حفاظت از این میراث اهیمت دارد؟ زیرا این حفاظت یکی از بخش­های مهم سیاست فرهنگی است و موجب توسعه فرهنگی نیز می­گردد.علاوه براین حفظ میراث فرهنگی و طبیعی نقش بسزایی در توسعه پایدار دارد از طرفی صنعت گردشگری فرصتی برای توسعه و رشد اقتصادی است. (1)

سازمان میراث فرهنگی و وظایف آن در کشور

سازمان میراث فرهنگی به عنوان نماد و مهم ترین عنصر فرهنگی کشور است که متولی بسیاری از فرهنگ­سازی­ها درجامعه است. اولین و مهمترین نقش این سازمان فرهنگ­سازی، حفظ میراث فرهنگی و اجتماعی و تاریخی به عنوان ثروت بی­پایان نسل­های آینده است. بعد از آن عمل کردن در حفظ چارچوب­ها و اصولی است که برای این سازمان برنامه­ریزی شده است. و از آن جمله می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

برنامه ریزی و نظارت بر میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی وهنرهای ایرانی،

 برنامه ­ریزی و تهیه طرح­های تعمیر، مرمت، بازسازی، احیاء، حفاظت وحراست آثار؛ بناهاومجموعه­های فرهنگی و تاریخی

حمایت از توسعه کمی و کیفی محصولات صنایع دستی و هنرهای سنتی بویژه در حوزه صادرات

حمایت از فعالان حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی

معرفی آثار ارزشمند فرهنگی، تاریخی و صنایع دستی

شناسایی، ثبت وحفاظت از آثار، ابنیه، ، بافت ها و مجموعه­های تاریخی

معرفی آثار ارزشمند منقول وغیر منقول فرهنگی، تاریخی جهت ثبت در فهرست آثار ملی وجهانی

معرفی و اطلاع رسانی در خصوص ارزش­های میراث فرهنگی، آثار تاریخی وتمدنی صنایع دستی و هنرهای ایرانی

جلب مشارکت مردم و بخش خصوصی و دولتی جهت جذب سرمایه­گذاری­های داخلی و خارجی، به منظور شناسایی، حفظ و احیای میراث فرهنگی و توسعه زیر ساخت­های گردشگری

 ترغیب مردم کشور و کشورهای دیگر به ایرانگردی

 تحقیق و پژوهش در خصوص میراث فرهنگی، باستان شناسی، مردم شناسی، صنایع دستی و هنرهای سنتی

بررسی و تحقیق در زمینه­های مردم نگاری، مردم­شناسی، انسان­شناسی و شناخت فرهنگ بومی مناطق مختلف

بازارشناسی و گسترش مبادلات سیاحتی و مسافرتی و صنایع دستی در داخل و خارج از کشور به منظور کمک یه افزایش سطح در آمد عمومی و ارزی

برقراری ارتباط و مبادلات علمی و فرهنگی با دانشگاهها ونیز موسسات و نهادهای مرتبط در راستای سیاست ارتباط صنعت و دانشگاه برای استفاده از ظرفیت علمی کشور در جهت حفظ میراث فرهنگی و طبیعی  (2)

 

میراث فرهنگی نقش آن در توسعه گردشگری

بازدید از منابع تاریخی و فرهنگی به خصوص در این سال­ها رشد خوبی داشته است. به طوری که یکی از بزرگترین، فراگیرترین و رو به رشدترین بخش­های صنعت گردشگری درآمده است. رشد صنعت گردشگری تاریخی بسیار سریع­تر از بقیه اشکال گردشگری مخصوصاً در کشورهای توسعه یافته است. باید از این ظرفیت بالقوه برای کاستن فقر به ویژه در استان­های کمتر پیشرفته کشور و همچنین توسعه اقتصادی استفاده بهینه کرد.

از چه طریقی می­توان نقش میراث فرهنگی را در توسعه گردشگری پررنگ­تر کرد؟ یکی از آن­ها مرمت و احیای بناهای قدیمی است. چگونه مرمت و احیا بنای قدیمی می­تواند در توسعه گردشگری تاثیر بگذارد؟

برای پاسخ به این سوال باید به نقش معماری در جذب گردشگر اشاره کرد. معماری مهم ترین عامل جذب گردشگر مخصوصا در جذب گردشگر فرهنگی است. در بالا هم به این نکته اشاره شد که بازدید از بناهای تاریخی بیشتر از بقیه انواع گردشگری رونق دارد و علاقمندی مردم به فرهنگ و تاریخ بیشتر است؛ زیرا معماری بیانگر فرهنگ و آداب و رسوم جامعه، شیوه نگرش مردم به زندگی است و هر قومی بسته به محیط جغرافیایی خود یک نوع معماری دارد.

با توجه به شرایط اقلیمی و قومیت­ها و آداب و رسوم متنوع ایرانی به واقع در ایران یک پتانسیل بالقوه و عالی برای جذب گردشگر وجود دارد. ایران پیشینه­ای درخشان در هنر معماری دارد.

بناهای به­جامانده از دوره­های مختلف تاریخی گویای این ادعاست. معماری به قدری نقش مهم و پررنگی دارد که بسیاری از کشورها را با سازه تاریخی آن می­شناسیم.

مانند هند که به تاج­محل یا ایتالیا به برج پیزا شناخته می­شود. حال در مقایسه با ایران واقعا کدام کشور بیشترین سازه تاریخی را دارد؟

 اگر به صنعت گردشگری بها داده شود و سازمان میراث فرهنگی از مرمت، نگهداری و احیا این ابنیه تاریخی حمایت کند ما شاهد رونق اقتصادی در بخش توریسم خواهیم شد.

مورد دیگری که در مرمت و حفظ خانه­های قدیمی مورد توجه قرار گرفته است و باید بیش از این به آن توجه کرد بحث بازسازی این خانه­ها جهت اقامت گردشگر بالاخص گردشگر خارجی می­باشد که بیشتر تمایل دارد در محیطی اقامت کند که از نزدیک بتواند فرهنگ، شرایط جغرافیایی و تاثیر آن بر نحوه زندگی مردمان آن منطقه را درک کند.

گردشگر چه داخلی و چه خارجی تمایل دارد در طول سفر تفاوت را ببیند با اقوام مختلف، معماری، غذا، موسیقی بومی و... هر منطقه آشنا شود و برای مدتی کوتاه به شیوه متفاوتی زندگی کند این چیزی است که برای توریسم جذابیت دارد. (3)



مورد بعدی که باید به آن توجه شود، حفاظت و توسعه صنایع دستی کشور است. صنایع دستی پلی میان اقتصاد و فرهنگ است. از یک جهت صنایع دستی موجب اشتغالزایی و بهبود شرایط اقتصادی می­شود و در رشد صادرات غیرنفتی تاثیر مثبتی دارد از جهت دیگر موجب شناساندن فرهنگ اصیل ایرانی می­شود زیرا بستر مناسبی برای معرفی فرهنگ و هنر ایرانی است.

 صنایع دستی به عنوان یک هنر اصیل، صنعتی مستقل، هنری سرشار از ذوق و خلاقیت و هنری اصیل و بومی از جهات هنری، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی باید مورد توجه و حمایت ویژه­ای قرار بگیرد. صنایع دستی از جهت حفظ و بقای آداب و رسوم قومی، جلوگیری از مهاجرت بی رویه، اشتغال زنان و افزایش درآمد ارزی نیز اهمیت دارد و این موارد می­تواند پیامدهای رونق صنایع دستی نیز باشد.

صنایع دستی تجلی فرهنگ گذشتگان است و در حفظ میراث فرهنگی ـ قومی ایران نقش دارد و جاذبه های فراوانی برای گردشگران دارد. کی از اصلی ترین مزایای پرداختن به صنعت گردشگری و تقویت بخش فرهنگی، قابلیت بهره برداری اقتصادی از هنرهای سنتی است.

عامل بعدی که اگر احیا شود و به آن توجه شود و یک برنامه ریزی اصولی برای آن وجود داشته باشد و از طرف دولت و بخش خصوصی مورد حمایت قرار بگیرد، می­تواند در بخش گردشگری مفید باشد، احیای هنرهای درحال نابودی است. (4)

تغییر سبک زندگی به عنوان یکی از عوامل اصلی از بین رفتن برخی از هنرهای ایرانی است که قبلا ابزار کار و منبع درآمد یک خانواده بوده است. همچنین عدم توجه مناسب به توریسم، قاچاق کالا، عدم حضور بخش غیردولتی در صنایع دستی، توان مالی ضعیف صنعت گران، دوری صنعت گران از بازار، عدم ثبات شغلی، بالا بودن سود تسهیلات بانکی، فقدان کارگاه­های مناسب، از دیگر عوامل از بین رفتن برخی از هنرهایی است که پرداختن به آن برای صنعت گر توجیه اقتصادی ندارد. اما احیای دوباره این هنرها با نوآوری در تولید، بالابردن کیفیت محصولات و معرفی درست آن به گردشگر و مهمتر از همه به کاربردن راهبردهای بازاریابی برای تبلیغ و فروش صنایع دستی می­تواند موجب رونق اقتصادی شود.



مورد دیگری که در توسعه گردشگری نقش مهمی دارد معرفی فرهنگ ناب ایرانی اسلامی به گردشگر خارجی است. برپایی غرفه فروش کتاب­های مذهبی و بهره­بردن از حضور مبلغان دینی در ابنیه تاریخی، برپایی کلاس هایی باهدف آشنایی با اسلام و محتوای فرهنگ ایرانی در برخی از اماکن مانند مساجد تاریخی می­تواند کمک بزرگی به شناساندن دین اسلام و فرهنگ ایرانی اسلامی کند.

از دیگر کارهای فرهنگی در زمینه معرفی فرهنگ ایرانی فراهم کردن فضای گفت وگو با گردشگران درخصوص آداب و آموزه های اسلامی، تاریخ ایران، آداب مشترک فرهنگ های مختلف است. برای شناخت بیشتر گردشگران از فرهنگ ایرانی و اسلامی، تبلیغات بروشوری با محوریت ارتباط اسلام با ادیان دیگر و همچنین مناسبت­های مختلف ملی مذهبی می­تواند تاثیرگذار باشد.

نقش دیگر میراث فرهنگی در توسعه گردشگری، شناساندن چهره واقعی ملت ایران به دنیا است. یکی از ابزارهای کارآمد در معرفی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی به منظور ترسیم چهره واقعی ایران اسلامی استفاده مطلوب از ظرفیت­های فرهنگی ایرانی است و معرفی متفکران و بزرگان علم، هنر، ادبیات، تاریخ و فلسفه این سرزمین که نشان از قدمت علم، ادب و دین این سرزمین است.

توجه به اصل گفتگوی تمدن ها که اولین بار توسط ایران در سازمان ملل متحد مطرح شد تا ملت­ها با ادیان و فرهنگ­های مختلف از طریق گفتمان، هنر، ادبیات و علم به شناخت یکدیگر بپردازند، یکی دیگر از راه­های معرفی چهره واقعی مردم ایران به جهان است .اساسا یکی از بهترین راه­ها برای پایان دادن به هجمه های سیاسی علیه کشور رونق صنعت گردشگری است.
 


با توجه به نقش پررنگی که میراث فرهنگی در توسعه و بهبود گردشگری و درآمدزایی برای کشور دارد، جهش تولید نیز در راستای همه این فعالیت­ها میسر می شود. اما چگونه؟ از طریق بهبود و رونق صنعت توریسم. یعنی با برنامه­ریزی و سرمایه­گذاری در جهت بهبود این صنعت، فرهنگ سازی شیوه برخورد با توریست­ها، بهره ­گیری از بخش خصوصی برای سرمایه گذاری­، ایجاد سیستم حمل و نقل مطلوب، حفظ و نگهداری و همچنین مرمت آثار تاریخی و  باستانی، تقویت و رونق صنایع دستی، ایجاد بازارچه های صنایع دستی، برگزاری جشنواره و نمایشگاه بین المللی صنایع دستی و گردشگری، فعال­سازی انجمن­ها برای حفظ، احیا و آموزش صنایع دستی، بالا بردن کیفیت و افزایش دوام صنایع دستی.

پی­نوشتها

1. www.sid.ir
2. www.mirassemnan.ir
3. www.kargosha.com
4. www.asilhonar.com