در بررسي و تحليل عوامل و انگيزه‌هاي قيام کربلا به منظور دست يابي به علت‌نخستين و بنيادين‌، به عامل و انگيزه شاخص و مهمي به نام «امر به معروف و نهي ازمنکر» برمي خوريم‌.
سيد الشهدا حسين بن علي (ع) در وصيت نامه خويش‌، بر اين عامل تام و انگيزه والا تاکيد مي‌ورزد وهدف اصلي خود را از مخالفت با دستگاه خلافت مبتذل يزيد، امر به معروف و نهي از منکر و مقابله با ظلم و جور و فساد و خيانت و بدعت‌ها و انحراف‌هايي که از همه سو،جامعه اسلامي را به محاصره درآورده ومردم را ازراه روشن وصائب دين به بي‌راهه‌هاي فسق وگمراهي راه‌نمون مي‌کردند، معرفي مي‌نمايد.
امر به معروف و نهي از منکر در نهضت حسيني علت العلل قيام مقدس کربلاست و اين به دليل جايگاه رفيع اين عنصر در حرکت تاريخي امام حسين (ع) و نقش بنيادين‌آن در به ثمر نشستن آن جهاد مقدس است‌.
لذا اهميّت و جايگاه امر به معروف و نهي از منکر را از منظر اميرالمؤمنين حضرت علي (ع) ابو جحيفه که از نيکان اصحاب امام (ع)، دوست و مورد اطمينان او بود از حضرت امير (ع) روايت نموده که آن حضرت درباره امر به معروف و نهي از منکر چنين فرمود:
«اوّل چيزي که از آن مغلوب مي‌گرديد و شکست مي‌خوريد (بر اثر بدبختي و دور ماندن از رحمت الهي از شما گرفته مي‌شود)، جهاد، (زد و خورد) با دستهايتان است (که با کفار و مشرکان نمي‌جنگيد و حدود خدا را بر فاسقان و ستمکاران و گناهکاران اجرا نمي‌نمائيد و آنان را تعزير و تأديب نمي‌کنيد). پس از آن جهاد با زبان‌هايتان است (که معاصي و زشتي‌ها را مي‌بينيد و مي‌شنويد و نديده و نشنيده مي‌انگاريد). پس از آن جهاد با دل‌هايتان است (که با ستم‌کاران و بدکاران سود رسان دوستي و احترام نموده و با پرهيزگاران و نيکان تهي‌دست بي‌اعتنايي کرده‌، دوري مي‌گزينيد). پس کسي که به دل‌کار شايسته را نشناخت و ناشايسته را انکار ننمود (و نيکوکاران را دوست نداشته و بدکاران را دشمن ندانسته که اين کار در باب امر به معروف و نهي از منکر اقل‌ّ واجب است‌)، وارونه‌گشته و سرش پايين و پايش بالا خواهد شد.(در دنيا آسايش نداشته‌، سرگردان مي‌شود و در آخرت نيک بختي را از دست داده به کيفر هميشگي گرفتار مي‌گردد).»